گواهینامه اتوکلاو دندانپزشکی

برای استریل‌کردن مواد، تجهیزات و ابزار پزشکی و دندانپزشکی از تجهیزاتی استفاده می شود که یکی از بهترین آن‌ها اتوکلاو است. استریل نمودن به معنی حذف کامل تمامی میکروارگانیسم‌ها مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها و درصد بالایی از ویروس‌های زنده، فعال، غیر فعال و مرده است. در واقع می‌توان گفت که پروسه استریلیزاسیون فرایندی مهم به منظور ارائه خدمات بهداشتی و درمانی آزمایشگاهی است و استفاده از آن در تمامی مراکز و کلینیک‌های دندانپزشکی که به پاکیزگی کامل برای حفظ سلامت نیاز دارند، ضروری است.

استریلیزه کردن وسایل و بعضا مواد با بخار آب (تحت فشار بالا)، یک روش موثر و کامل برای ضدعفونی در امور پزشکی است. زیرا این پروسه می تواند هر نوع میکروب و موجود زنده را از بین ببرد. مهم نیست که چه نوع باکتری یا اسپوری روی سطح وسایل وجود دارد. یا چه نوع موجودات بیماری زا و غیر بیماری زایی را بر سطح آنها می توان یافت، اتوکلاو دندانپزشکی استاندارد، تمام آنها را از بین خواهد برد. پس از فرآیند استریلیزه کردن به وسیله بخار آب پرفشار، ابزار و تجهیزات پزشکی عاری از هرگونه میکروارگانیسم زنده خواهد بود و وسایل برای کار و جراحی، کاملا آماده و استریل هستند.

اتوکلاو در محیط اشباع شده با بخار آب تحت فشار، در مدت زمان ۱۵ الی ۲۰ دقیقه و در دمای ۱۲۱ درجه سانتیگراد (بسته به چرخه کاری و دستورالعمل های سازنده)، وسایل را استریلیزه می کند. این دستگاه در سال ۱۸۷۹ توسط چارلز چمبرلند میکروبیولوژیست فرانسوی اختراع شد. نام اتوکلاو برگرفته از زیان یونانی است. اتوکلاو از کلمات یونانی auto (خود) و لاتین clavis (کلید) گرفته شده است.  اتوکلاو در لغت به معنی “دستگاه خود قفل شونده” است. ابزارهای دندانپزشکی، به ویژه آنهایی که برای اهداف جراحی استفاده می شوند، ابتدا با دستگاه وکیوم بسته بندی می شوند. سپس برای طی مرحله استریلیزاسیون درون دستگاه اتوکلاو قرار داده می شوند.

اتوکلاو دندانپزشکی همانطور که گفته شد یک مخزن تحت فشار است. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص، می توانید مقاله مخازن تحت فشار را در سایت آستا مطالعه نمایید. کوتاه اینکه هر مخزنی که فشار سیال داخل آن از یک بار (۱ BAR)  فراتر رود، بر طبق دستورالعمل وزارت کار مخزن تحت فشار محسوب می شود و بازرسی های سالیانه برای آن اجباری است. اتوکلاوها در ابعاد مختلفی بسته به نیاز صنعت ساخته می شوند. یکی از کاربردهای عمده این تجهیزات در مقیاس بسیار کوچکتر، مطب های دندانپزشکی است.در اتوکلاو دندانپزشکی بررسی و ارزیابی دو فاکتور از اهمیت بالایی برخوردار است:

1. صحت عملکرد اتوکلاو دندانپزشکی: صحت عملکرد به معنای انجام دقیق استریلیزاسیون وسایلی است که به این منظور در داخل اتوکلاو دندانپزشکی قرار می گیرند. به بررسی این موضوع در اصطلاح رایج تست اتوکلاو می گویند. تست اتوکلاو یعنی سنجش اثربخشی پروسه استریلیزاسیون گفته می شود. این امر توسط کیت های خاصی انجام می پذیرد و موضوع بحث این مقاله نیست.
2. ایمنی عملکرد اتوکلاو دندانپزشکی: بازرسی اتوکلاو دندانپزشکی از الزامات تامین ایمنی تجهیزات تحت فشار است. به این معنا که اتوکلاو عموماً تحت فشار بالای یک بار کار می کند و بایستی به صورت سالیانه توسط شرکت های بازرسی مجاز مورد بازرسی قرار گرقته و گواهینامه دریافت کنند.

تست اتوکلاو یا اندیکاتور جهت سنجش اعمال صحیح پارامترهای استریل کردن اتوکلاو مورد استفاده قرار می‌گیرد.  اندیکاتور همچنین سیکل‌های تنظیمی دستگاه را جهت اطمینان از عملکرد صحیح مورد بررسی قرار می دهد. ویژگی‌های تست های اتوکلاو عبارتند از:

• تولید منطبق با استانداردهای پزشکی
• سطح بالای چسبندگی
• تغییر رنگ محسوس
• عدم استفاده از سرب در تولید تست اتوکلاو
• ارائه این محصول در بسته بندی استریل (عموماً)

تست انواع اتوکلاو بر اساس کاربرد در شش کلاس مختلف دسته‌بندی می شود:

• کلاس ۱: این نوع اندیکاتورها استثنائاً بدون بسته‌های استریل ارائه می گردد. در این اندیکاتور تغییر رنگ استریل بودن را نشان نمی‌دهد. از این تست فقط برای فهمیدن اینکه پک داخل دستگاه استریل وارد شده است یا نه استفاده می شود. معمول‌ترین نوع این اندیکاتورها چسب‌های اتوکلاو هستند.
• کلاس ۲: این کلاس معمولا به تست‌های خاص مانند تست Bowie-Dick اختصاص دارد. اندیکار در این کلاس با تغییرات رنگ همراه است تا بتوان از استریل بودن محیط اطمینان حاصل کرد.
• کلاس ۳: این نوع از تست با پارامتری خاص مثل پلاسما کار می‌کند. برای مثال، اندیکاتوری وجود دارد که در آن دما و زمان درنظر گرفته نشده و تنها پارامتر میزان پلاسما مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• کلاس ۴: این کلاس از تست اتوکلاو معمولا به دو پارامتر (مثلاً زمان و تغییر رنگ) حساس است. در این تست تغییرات رنگ یکباره نبوده و در طول زمان رخ می‌دهد. در این تست عموماً تغییر رنگ پس از ۳ دقیقه مشهود خواهد بود.
• کلاس ۵: در تست کلاس ۵ بیش از دو پارامتر در دستگاه اتوکلاو حساس است، با این تفاوت که دامنه تغییر رنگ در این دستگاه ۱۵٪ است و نتیجه پس از ۳ دقیقه و ۲۲ ثانیه مشهود خواهد بود.
• کلاس ۶: این نوع از تست اتوکلاو بیش از دو پارامتر را مورد بررسی قرار می‌دهد. ولی از نظر تغییرات رنگی نسبت به دو کلاس ۴ و ۵ عملکرد متفاوتی داشته و بسیار ناگهانی است.

بازرسی اتوکلاو دندانپزشکی به هدف دریافت گواهینامه ایمنی شامل چندین مرحله است:

• بررسی پلاک مشخصات دستگاه و انطباق آن با مدارک فنی موجود
• بازرسی دستگاه از نظر سلامت ظاهری
• ضخامت سنجی محفظه تحت فشار
• روشن کردن دستگاه و مشاهده یک سیکل کاری کامل
• کنترل فشار کاری اتوکلاو دندانپزشکی

در ابتدا بایستی کلیه اطلاعات مندرج روی پلاک دستگاه با مشخصات فنی دستگاه تطبیق داده شود. معمولاً‌ مندرجات این پلاک مشخصات شامل نام سازنده اتوکلاو دندانپزشکی، سال ساخت، فشار کاری و دمای کاری است. پلاک دستگاه حتماً باید به صورت دائمی روی دستگاه نصب شده باشد و مخدوش نباشد.

پس از این مرحله از بازرسی اتوکلاو دندانپزشکی، بازرسی ظاهری بایستی انجام پذیرد. در این مرحله ظاهر دستگاه باید به دقت بررسی شود تا هیچگونه ترک خوردگی یا شکستگی نداشته باشد. دکمه ها و ولوم ها بایستی عملکرد مکانیکی صحیح داشته باشند. واشر های آببند و بخار بند بایستی از نظر ظاهری سالم بوده و هیچگونه پارگی و یا لهیدگی نداشته باشند.

در مرحله سوم از بازرسی اتوکلاو دندانپزشکی، ضخامت محفظه تحت فشار داخلی اندازه گرفته می شود. درب جلویی دستگاه را باز می کنیم و با ضخامت سنج اولتراسونیک دیواره داخلی و عدسی انتهایی را ضخامت سنجی کرده و یادداشت می کنیم. پس از این مرحله بایستی آثار کوپلانت (Cooplant) مورد استفاده برای ضخامت سنجی را از داخل محفظه به وسیله دستمال مرطوب کاملاً‌پاک نماییم. سپس بایستی ابعاد محفطه تحت فشار (قطر و طول) را اندازه گرفته و یادداشت کنیم. این ضخامت و ابعاد محفظه برای محاسبه فشار قابل تحمل توسط دستگاه مورد استفاده قرار می گیرد.

در این مرحله از بازرسی اتوکلاو، از اپراتور دستگاه می خواهیم بدون قراردادن هیچ جسم خارجی در داخل محفظه بخار اتوکلاو دندانپزشکی، دستگاه را روشن نموده و یک سیکل کاری را طی نماید. مطابق دستورالعمل های مربوطه، بازرس به هیچ وجه راساً مجاز به راه اندازی تجهیزات مورد بازرسی نبوده و اپراتور دستگاه بایستی این کار را انجام داده و بازرس ناظر بر مراحل باشد. در حین سیکل کاری کامل، بازرسی بایستی روند عملکرد دستگاه را به دقت زیر نظر داشته و کنترل نماید که تمامی مراحل یاد شده از قبیل تخلیه هوای داخل مخزن، تزریق بخار و دفع آب از تله بخار به درستی انجام پذیرد.

استاندارد استریلایزر (اتوکلاو) جهت مصارف بهداشتی با جابجایی بخار به سمت پایین به شماره ISIRI 2594 نخستین بار در سال ۱۳۶۵ تهیه شد. این استاندارد بر اساس پیشنهادهای رسیده و بررسی و تایید کمیسیون های مربوط برای اولین بار مورد تجدید نظر قرار گرفت  و در سی و هفتمین جلسه کمیته ملی استاندارد مهندسی پزشکی مورخ ۱۳۸۰/۰۴/۱۷ تصویب شد.

هدف از این استاندارد تعیین ویژگی های ساخت و روش های آزمون استریلایزرهای بخار (اتوکلاو) یک جداره و دو جداره افقی می باشد. این استاندارد مقررات این تجهیزات را تعیین می کند. این استریلایزرها در مراکز درمانی و بیمارستان ها و مطب های دندانپزشکی (مصارف غیر صنعتی) به کار می روند. این تجهیزات مطابق با استاندارد می توانند دارای مولد بخار بوده و یا از بخار مرکزی استفاده نمایند. خشکی بخار اشباع آن ها نباید کمتر از ۹۷٪ باشد.

برای مطالعه کامل استاندارد استریلایزر (اتوکلاو) جهت مصارف بهداشتی با جابجایی بخار به سمت پایین و همچنین سترون کننده های کوچک بخار روی دکمه های زیر کلیک کنید.