بازرسی در مبدا و بازرسی در مقصد

انتخاب مناسب ترین نقطه بازرسی کالا از میان نقاط رایج بازرسی (بازرسی در مبدا یا بازرسی در مقصد) به نوع بار، شرایط خریدار و فروشنده بستگی دارد. خریدار یا نماینده وی بر اساس این پارامترها مکان بازرسی را انتخاب می کند. نوع بار، هزینه بازرسی، هزینه آزمایش و صدور گواهی و مدت زمان انجام این مراحل، همگی در انتخاب مکان بازرسی موثر هستند.

در گام اول باید بدانیم که کدام کالاها مشمول استاندارد اجباری هستند. بازرسی کالا در مبدا و مقصد از لحاظ کیفی و ماهوی با یکدیگر تفاوت آنچنانی ندارند. در صورتیکه کالایی مشمول استاندارد اجباری در ایران باشد، می بایست در آزمایشگاه های مورد تایید سازمان استاندارد مورد آزمایش قرار بگیرد. در برخی موارد این آزمایش ها در داخل کشور امکان پذیر نبوده، یا روند طولانی ای دارند. از سویی دیگر ممکن است نتایج برای شرکت وارد کننده و یا سازمان استاندارد رضایت بخش نبوده و واردکننده ناچار به عودت کالا و تقبل ضرر و زیان شود. برای جلوگیری از به وجود آمدن چنین احتمالاتی، بهتر است برای این دسته از کالاها بازرسی در مبدا انجام پذیرد.

اگر کالای وارداتی مشمول استاندارد اجباری در ایران نبوده و فروشنده کالا مورد اطمینان کامل شرکت خریدار و یا وارد کننده باشد، برای کاهش هزینه و زمان، می توان بازرسی کالا را در مقصد انجام داد. همچنین اگر کالای وارداتی مشمول استاندارد اجباری بوده و امکان انجام تست های مربوطه در آزمایشگاه های معتبر داخلی سازمان استاندارد مهیا باشد بهتر است بازرسی در مقصد انجام پذیرد.

بازرسی کالا در مبدا (Inspection at Origin) یکی از روش های مرسوم است. شرکت های بازرسی به عنوان شخص ثالث، کالاهای وارداتی را در مبدأ و قبل از حمل بر اساس درخواست کشور مقصد بازرسی می کنند. علاوه بر این، شرکت های بازرسی برای کمک به تجار و واردکنندگان، بررسی قیمت را نیز برای تایید ارزش پیش فاکتور (پروفرما) انجام می دهند. این خدمات همچنین شامل تایید اصالت فروشنده یا صادر کننده پروفرما نیز می شود.  در بازرسی کالا در مبدا، کمیت و کیفیت کالا مطابق آنچه در قرارداد فی مابین خریدار و فروشنده ذکر شده بازرسی می شود. همچنین در مواردی بسته بندی، بارگیری و حمل و نقل کالا نیز (PSI) بنا به درخواست خریدار مورد بازرسی قرار می گیرد.

برخی از فرآیندهای تجارت بین الملل شامل نحوه تحویل، روش پرداخت، بررسی ادعاها، جلوگیری از ورود و صدور کالای نامرغوب، دریافت مجوزها، اطمینان از مرغوبیت کالا و امثالهم بر اساس خدمات شرکت بازرسی و گواهی بازرسی کالا انجام می پذیرد. بازرسی کالا معمولا شامل یک سری آزمایش های منظم یا ارزیابی های رسمی است.

صدور گواهی بازرسی کالا در مبدا (COI) توسط شرکت های بازرسی کالا در سطح تجارت بین المللی برای واردات، صادرات و ترخیص کالا ضروری است. لذا لازم است ترخیص از گمرکات، مطابق دستورالعمل سازمان استاندارد و ضوابط مربوط به آن مورد بررسی قرار گیرد. در این صورت معرفی شرکت بازرسی توسط خریدار ضروری است.

شرکت خریدار باید حدود و موارد بازرسی را به اطلاع فروشنده یا سازنده کالا رسانیده (قرارداد بازرسی) و موافقت ایشان را برای انجام بازرسی جلب نماید. در صورت عدم موافقت فروشنده از این بابت هیچگونه مسئولیتی متوجه شرکت بازرسی نیست. بازرسی کالا در مبدا می تواند بر اساس حدود بازرسی تعیین شده در محل تولید یا بسته بندی، انبار فروشنده، گمرک یا بندر مبدا انجام شود.

شرکت های بازرسی کالا باید صلاحیت فنی و شایستگی های لازم را داشته باشند و از بازرسی انجام گرفته گزارش دقیق فنی ارائه بدهند. در این روش، کمیت و کیفیت کالا مطابق آنچه در قرارداد ذکر شده توسط نیروهای ماهر شرکت بازرسی بررسی شده تا اطمینان خریدار جلب شود و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری به عمل آید. در صورت تمایل خریدار، بسته بندی، بارگیری و حمل و نقل کالا نیز می تواند مورد بازرسی قرار گیرد. در صورت عدم ذکر مشخصات مربوط به بسته بندی، شرکت بازرسی، بازرسی در مبدا را مطابق با استانداردها و عرف جاری بررسی خواهد کرد. چگونگی زمان و مکان بازرسی کالا در اعتبارات اسنادی باید به طور شفاف و دقیق ذکر شده باشد. در صورت نبودن این الزامات، کالا نمی تواند از گمرک ترخیص شود. کلیه مشخصاتی که برای بررسی از لحاظ کمیت و کیفیت و بسته بندی مورد نظر است باید در سفارش بازرسی کالا در مبدا آمده بوده و هر گونه تغییرات توسط شرکت های ترخیص کالا باید در اسرع وقت به اطلاع شرکت بازرسی برسد.

اقدامات ضروری جهت ایمنی بازرسی کالا در مبدا توسط فروشنده به عمل خواهد آمد و هر گونه خطر به اطلاع شرکت بازرسی در مبدا خواهد رسید. هرگونه مدارک و اسناد مد نظر خریدار برای انجام بازرسی ( از جمله بروشور، نقشه، مشخصات فنی و غیره) باید حداقل دو هفته قبل از انجام بازرسی کالا مستقیماً توسط خریدار یا نماینده وی به شرکت بازرسی در مبدا تحویل گردد. چنانچه اینگونه مدارک به موقع توسط خریدار تحویل شرکت بازرسی کالا در مبدا نشود، این مدارک ملاک انجام بازرسی قرار نگرفته و شرکت بازرسی کالا در مبدا مسئولیتی در برابر آن نخواهد داشت.

در صورت وجود حساسیت در خصوص بسته بندی محصول، کلیه این موارد باید در قرارداد ذکر شود. در صورت عدم درج دقیق، شرکت بازرسی، کالا را در مبدا مطابق با استانداردهای تعیین شده توسط فروشنده بازرسی می کند. از آنجایی که شرکت بازرسی یک نهاد مستقل است، هیچ خریدار، فروشنده، بانک یا شخص حقیقی یا حقوقی دیگری نمی تواند شرکت بازرسی را مجبور به صدور یا ابطال گواهی بازرسی در مبدأ کند. این امر با دستور رسمی مراجع ذیصلاح امکان پذیر است. وظیفه شرکت بازرسی کالا بررسی دقیق و همه جانبه کالا طبق قرارداد بازرسی است. در صورت وجود مشکل، طرفین باید آن را از طریق مذاکره حل کنند. در غیر این صورت کار از طریق مراجع قانونی ادامه خواهد داشت.

برخی کالاها طبق دسته بندی سازمان ملی استاندارد، مشمول استاندارد اجباری در داخل کشور هستند. به این معنا که برای آن کالا در داخل ایران استاندارد مدون و ابلاغ شده وجود دارد. این کالاها بایستی برای ورود به کشور با ضوابط اعلامی سازمان ملی استاندارد مندرج در آن استاندارد مطابقت داشته باشند. این دسته از کالاها بایستی قبل از ورود به کشور (در مبدا) و یا پس از ورود به کشور و قبل از ترخیص (در مقصد) توسط شرکت بازرسی نمونه گیری انجام شده و پس از پلمپ نمونه به آزمایشگاه مورد تایید سارمان ملی استاندارد ارسال گردد. اگر این بازرسی در مبدا صورت بگیرد؛ شرکت بازرسی، گواهی COI (certificate of inspection) در مبدا را صادر می کند و اگر بازرسی در مقصد انجام شود گواهی COI مقصد صادر می گردد. صدور گواهی بازرسی کالا در مبدا یا مقصد توسط شرکت های بازرسی کالا در سطح تجارت بین المللی برای واردات و صادرات امری ضروری است.

به طور متداول جهت صدور گواهی بازرسی کالا در مبدا (COI) مدارک ذیل ضروری است :

• درخواست کتبی خریدار کالا جهت بازرسی و انعقاد قرارداد
• متن اصلی قرارداد میان خریدار و فروشنده و یا پیش فاکتور و الحاقات مربوط
• متن اصلی اعتبار اسنادی گشایش شده به همراه اصلاحات مربوطه (در صورت وجود)
• کپی پروفرما و اصلاحیه های آن (در صورت وجود) (Performa Invoice)
• کپی لیست بسته بندی (Packing List)
• کپی فاکتور (Invoice)
• شماره استاندارد ملی یا بین المللی و شماره تعرفه (HS Code)
• اصل سیاهه تجاری فروشنده
• کاتولوگ یا بروشورهای مربوطه
• نقشه های مرتبط
• مشخصات فنی و ظاهری کالا
• ارائه اظهارنامه مبنی بر تایید انطباق کالا با استاندارد یا ضوابط فنی توسط تولید کننده یا عرضه کننده کالا مرتبط با کالای موضوع فاکتور یا SD,MD – L/C
• کپی گواهی مبدا (COO)
• اصل تست ریپورت (TR) که آزمون در آزمایشگاه مورد تائید قرار گرفته است.

واردکنندگان می‌توانند با ارایه گواهی بازرسی کالا در مبدا، در کوتاه‌ترین زمان ممکن کالای خود را بدون نمونه برداری و آزمون از گمرک ترخیص نمایند.

بازرسی مقصد بر ارزیابی انطباق کالاهای وارداتی پس از ورود به کشور متمرکز است. این امر برای همه کالاهای موجود در فهرست اجباری بازرسی مقصد و کالاهایی که بدون گواهی انطباق (CoC) تحت برنامه PVoC وارد شده اند، اعمال می شود. مراحل زیر برای بازرسی مقصد آمده است.

(برنامه استانداردهای PVoC یک روش ارزیابی انطباق و راستی‌آزمایی است که برای کالاها/محصولات خاص در کشورهای صادرکننده مربوطه اعمال می‌شود تا از انطباق آن‌ها با مقررات فنی و استانداردهای اجباری تأیید شده اطمینان حاصل شود.)

محصولات زیرباید تحت بازرسی فیزیکی و / یا آزمایش اجباری قرار گیرند:

• محصولات حیوانی و ماهیگیری (تازه و منجمد – فرآوری نشده)
• فرآورده های نفتی فله و روغن های پایه
• محموله های عمده غلات و حبوبات مانند برنج، گندم، جو، لوبیا، ذرت و غیره.
• کود
• لبنیات تازه
• محصولات تازه باغبانی
• گاز مایع (LPG)
• کلاه ایمنی موتورسیکلت
• فولاد به عنوان مثال میله های تخت، میله های زاویه ای، کانال ها، میله های گرد، میله های تغییر شکل یافته، RHS و SHS

انتخاب مناسب ترین نقطه برای بازرسی کالا از میان نقاط رایج بازرسی ( بازرسی در مبدا یا بازرسی در مقصد) به نوع بار و شرایط خریدار و فروشنده بستگی دارد و براساس آن مکان بازرسی انتخاب می شود.نوع بار، هزینه بازرسی، هزینه آزمایش و صدور گواهی و مدت زمان انجام این مراحل، همگی در انتخاب مکان بازرسی موثر هستند.در گام اول باید بدانیم که کدام کالاها مشمول استاندارد اجباری می شوند.

در صورتیکه کالایی مشمول استاندارد اجباری در ایران باشد ، می بایست در آزمایشگاه های معتبر سازمان استاندارد مورد آزمایش قرار بگیرد . در برخی موارد این آزمایش ها در داخل کشور امکان پذیر نبوده، یا روند طولانی ای دارند و یا اینکه ممکن است نتایج برای شرکت وارد کننده و یا سازمان استاندارد رضایت بخش نباشد و واردکننده ناچار به عودت کالا شود، که در این صورت هزینه و زمان زیادی را از دست می دهد ، بنابراین برای جلوگیری از بوجود آمدن چنین احتمالاتی، بهتر است بازرسی در مبدا انجام پذیرد . اگر کالای وارداتی مشمول استاندارد اجباری در ایران نباشد و فروشنده کالا مورد اطمینان کامل شرکت خریدار و یا وارد کننده باشد، برای کاهش هزینه و زمان ، می توان بازرسی کالا را در مقصد انجام داد.اگر کالای وارداتی مشمول استاندارد اجباری باشد و امکان آزمایش آن در آزمایشگاه های معتبر داخلی سازمان استاندارد باشد و نتایج برای شرکت خریدار و یا سازمان استاندارد رضایت بخش باشد، بهتر است بازرسی در مقصد انجام پذیرد.

مدارک مورد نیاز برای گرفتن گواهی مبدا و مقصد در مقاله ذکر شده است. چنانچه کالاها طبق دسته بندی سازمان ملی استاندارد، مشمول استاندارد اجباری باشند که باید کیفیت شان با استانداردهای اعلام شده این سازمان در کشور مقصد مطابقت داشته باشد؛ شرکت بازرسی کالا، بعد از ارزیابی های کامل گواهی COI (certificate of inspection) را صادر می کند. اگر بازرسی بر اساس تعداد محصولات و کمیت آنها باشد؛ گواهی IC  صادر می شود.