راهنمای خرید دیگ بخار

برخی از این قسمت‌ها توسط شرکت تولیدکننده بویلر ساخته می‌شود و برخی دیگر به عنوان ابزار و قطعات از شرکت‌های همکار خریداری می‌گردد. کلیه این قسمت‌ها تاثیر مستقیمی در قیمت خرید دیگ بخار دارند و کیفیت ساخت آنها همچنین متریال بکار رفته در فرآیند تولید هر بخش در هزینه نهایی دیگ بخار اثرگذار هستند. این بخش‌ها عبارتند از :

1. ساختمان مکانیکی دیگ بخار: مجموعه بخش‌های مکانیکی بویلر که شامل پوسته، کوره (ها)، لوله‌های عبور دود، میل مهارها، صفحات لوله‌ها، دودکش بویلر، نردبان و سکوی اپراتور و شاسی و پایه یکپارچه به همراه درب‌های بویلر ساختمان مکانیکی آن را تشکیل می دهند.
2. بخش‌های کنترلی و فرمان دیگ بخار: همه تجهیزات کنترلی که بر روی دیگ بخار نصب می‌شوند مثل پرشرسوئیچ ها، کنترل کننده‌های سطح آب و سنسورهای حرارتی می‌باشد که از طریق تابلو فرمان کنترل اتوماتیک دستگاه را به عهده می‌گیرند.
3. شیرهای نصب شده بر روی دیگ بخار و تجهیزات آن‌ها: شیرهای مختلفی از جمله شیرهای ورودی و خروجی بخار و انواع شیرهای اطمینان در دیگ بخار نصب می‌شوند. برای نصب و اتصال انواع شیرآلات بر روی دیگ بخار باید دقت کافی به عمل آید و از شیرهای مخصوص برای هر بخش استفاده شود. همچنین اتصالات شیرهای بخار هم باید از نوع مرغوب موجود در بازار انتخاب شود تا توانایی تحمل فشار را داشته باشد. قیمت هر کدام از این بخش ها در قیمت نهایی خرید دیگ بخار تاثیرگذار است.
4. دریچه‌های بازدید و بازرسی بویلر: بازدید و بازرسی منظم و دوره‌ای دیگ بخار یکی از اصول اصلی نگهداری صحیح آن است. به همین منظور بر روی دیگ بخار دریچه‌های مخصوص بازدید شامل دریچه آدم رو یا منهول (Man Hole) دریچه‌های دست رو (Hand Hole) و سر رو (Head Hole) و همچنین دریچه ای برای مشاهده و بررسی عملکرد شعله در نظر گرفته می‌شود.
5. بخش مخصوص احتراق و سوخت: یکی از هزینه‌های اصلی و مهم دیگ بخار مشعل است. مشعل مدل‌های متفاوتی دارد که هر کدام از آنها قیمت متفاوت دارند. با توجه به تفاوت قیمت مشعل‌ها قیمت خرید دیگ بخار می‌تواند متغیر باشد.

بویلرها برحسب ساختار در انواع و ظرفیت‌های متعددی تولید می‌شوند که متداول‌ترین آن‌ها شامل بویلر چدنی، الکتریکی، فایرتیوب و واترتیوب است.

• دیگ بخار چدنی :

دیگ بخار‌هایی با ظرفیت پایین بیشتر از جنس چدن ساخته می‌شود، این نوع بویلر نسبت به سایر بویلرها از سطح راندمان کمتری برخوردار است و فضای مورد نیاز برای کف نیز پایین است، در نتیجه هزینه اولیه آن نسبتاً پایین بوده و تعداد انتخاب‌ها بسیار کم است.

• دیگ بخار الکتریکی :

فضای مورد نیاز برای کف در این نوع دیگ بخار بسیار کم است ولی در عوض از سطح راندمان بالایی برخوردار بوده و هزینه اولیه این بویلر نسبتاً بالا می باشد. بویلر الکتریکی از لحاظ تعداد انشعابات متوسط بوده و از قابلیت تامین آبگرم و بخار با سطح فشار کم برخوردار است. در واقع فشار بخار این بویلر در بیشترین مقدار ۹۰۰ psig می‌باشد.

•  دیگ بخار فایرتیوب:

این نوع بویلر از راندمان بالایی برخوردار است و فضای کف مورد نیاز از متوسط تا بالا متغیر است، این بویلر از قابلیت نگهداری پایینی برخوردار است و هزینه اولیه آن از متوسط تا بالا متغیر می‌باشد. همچنین باید گفت محدوده فشار آب داغ و بخار فشار پایین از ویژگی‌های بویلر فایرتیوب محسوب می‌شود. در صورتی که مصرف کننده نیاز به تولید بخار لحظه‌ای داشته باشد، بهتر است از بویلر فایرتیوب که از مخزن ذخیره بزرگی برخوردار است استفاده نمود.

• بویلر واترتیوب:

دیگ بخار واترتیوب از راندمان نسبتاً خوبی (متوسط) برخوردار است و فضای کف مورد نیاز بالا بوده و باید گفت هزینه اولیه این دستگاه در سطح بالایی قرار دارد. بویلرهای بخار واترتیوب دارای انشعابات بالایی بوده و آب داغ را با دمای بالایی تامین می‌کنند.

۱- صلاحیت تولید کننده دیگ بخار از نظر سازمان ملی استاندارد ایران (داشتن پروانه استاندارد) چگونه است؟

متاسفانه تعدادی افراد سودجو بدون داشتن هیچگونه تخصص و تعهدی، نسبت به ساخت انواع بویلرها بصورت غیر استاندارد اقدام می‌نمایند. به همین دلیل حتماً باید از فروشنده دارای پروانه استاندارد در زمینه ساخت دیگ بخار استفاده شود.

۲- آیا دیگ بخار تولیدی، مراحل بازرسی ساخت را در کارخانه طبق استاندارد طی می‌کند  ؟

با توجه به الزامات سازمان استاندارد، سازندگان دیگ بخار ملزم به رعایت اصول فنی و استاندارد در ساخت کلیه مخازن تحت فشار  هستند. عدم رعایت این الزامات ممکن است باعث به وجود آمدن خسارات جبران ناپذیری برای مصرف کننده باشد. از آنجایی که کلیه مسئولیت‌های استفاده از دیگ بخار غیر استاندارد با مصرف کننده است، حتما در هنگام خرید دیگ بخار بایستی به صورت ویژه به این امر توجه شود.بنابر قوانین سازمان ملی استاندارد باید برای تولید دیگ‌های بخار موارد ذیل وجود داشته باشد :

• حتما تولید کننده دارای مجوز یا پروانه استاندارد با شماره ملی مخصوص به خود باشد.
• حتما باید تمام مراحل تولید دیگ بخار توسط شرکت‌های دارای صلاحیت، بازرسی شوند و در نهایت برای دیگ بخار ساخته شده گواهی و پلاک بازرسی صادر شود .
• این به معنای آن است که حتی اگر شرکتی یا تولید کننده‌ای پروانه استاندارد داشته باشد و بدون نظارت مستقیم و مستمر شرکت بازرسی معتبر دیگ بخار تولید کند، محصول نهایی غیر استاندارد بوده و تولید آن خلاف قوانین کشور است.

۳- آیا تولید کننده برای کنترل و بازرسی با شرکت فنی تایید شده قرارداد همکاری فعال و جاری دارد؟اگر دارد آیا مراحل بازرسی به درستی انجام می‌شود؟

در این مرحله استعلام لازم از شرکت بازرسی مربوطه نیز می‌تواند اخذ شود. برای احراز صلاحیت شرکت بازرسی نیز می‌توان به پرتال مرکز تایید صلاحیت شرکت‌های بازرسی مراجعه نمود و مجوز شرکت بازرسی و مرتبط بودن آن را بررسی نمود.

۴-شرکت سازنده دیگ بخار را با چه استانداری تولید می کند؟

یکی از موارد مهم در هنگام خرید دیگ بخار، اشراف خریدار (یا مشاور وی) به انواع استانداردهای ملی و جهانی در طراحی و تولید بویلرهاست. مهم‌ترین این استانداردها عبارتند از :

• استاندارد شماره ISIRI 4231 ملی ایران (ابلاغ شده و در حال اجرا)
• استاندارد شماره ISIRI 22156  ملی ایران
• استانداردهای بین المللی سازمان استاندارد مواد آمریکا ASTM
• استانداردهای بین المللی موسسه استانداردهای آلمان DIN
• استاندارد بین المللی سازمان استاندارد انگلستان به شماره کد BS2790-1992

۵- وضعیت امکانات و تجهیزات، نیروی انسانی متخصص و سابقه تولید کننده چگونه است؟

تعداد سازندگان دیگ بخار در ایران بسیار زیاد است و هر یک با امکانات و تجهیزات مختلفی در این صنعت فعالیت می‌کنند. برخی دانش فنی بالایی دارند و برخی ضعیف‌تر عمل می‌کنند. تشخیص این امر نیاز به احاطه کلی به صنعت تولید دیگ بخار و مخازن تحت فشار دارد. از طرفی سابقه تولید کننده را می‌توان با نگاهی به تولیدات این شرکت‌ها طی سال‌های گذشته بررسی نمود. شرکت بازرسی آستا به پشتوانه تجربه سالیان دراز در خصوص بازرسی اولیه و ادواری دیگ‌های بخار و تجهیزات تحت فشار، به امکانات، تجهیزات و دانش فنی هر تولید کننده اشراف کامل داشته و نقاط قوت و ضعف تولیدات هر یک را که پس از سالیان متمادی استفاده حادث می‌شوند، می‌شناسد.

۶- سطح کیفی شرکت بازرسی در چه حدی است؟

همانطور که تولید‌کنندگان دیگ بخار از منظر تعداد زیاد و از لحاظ فنی در سطوح مختلفی قرار دارند،‌ شرکت‌های بازرسی نیز وضعیتی مشابه دارند. دانش فنی متفاوتی دارند و به واسطه تمرکز فعالیت‌های خود حائز سطوح متفاوتی از مهارت در زمینه بازرسی و کارشناسی تجهیزات تحت فشار هستند. شرکت بازرسی آستا در کنار دریافت کلیه مجوزهای مربوطه از مرکز ملی تایید صلاحیت شرکت، به اذعان مشتریان خود تسلطی بی نظیری بر استاندارد و نحوه اجرای آن داشته و می‌تواند در امر خرید دیگ بخار کمک و مشاور خریداران محترم باشد.

۷- قیمت ارائه شده به نسبت نوع تجهیزات بویلر چگونه است؟

بازار تولید و فروش دیگ بخار هم مانند سایر بازارهای تجاری قوانین خاص خود را دارد. تولید کننده‌ای که تولید بیشتری دارد، تولید کننده‌ای که کارخانه بزرگتری دارد،‌ تولید کننده‌ای که تبلیغات محیطی بیشتری دارد، تولید کننده‌ای که در نمایشگاه‌ها غرفه بزرگتری دارد، تولید کننده‌ای که هدایای بهتری می‌دهد و همچنین تولید کننده‌ای که برند معروف‌تری دارد الزاماً (تاکید می کنیم الزاماً) دیگ بخار با کیفیت‌تری به شما تحویل نخواهد داد. حوزه دیگ بخار بسیار تخصصی و شامل استاندارد اجباری‌ست. ما بر این عقیده‌ایم که تولید‌ کننده‌ای که استاندارد را دقیق‌تر اجرا می‌کند نهایتاً محصول با کیفیت‌تری تحویل مشتری خواهد داد. حال تشخیص اینکه استاندارد دیگ بخار با چه میزانی از دقت در کلیه مراحل ساخت دیگ بخار پیاده‌سازی شده است نیازمند تسلط کامل به استاندارد است. در غیر این‌صورت به علت تخصصی بودن این حوزه و پیچیده بودن موضوع، امکان گمراه کردن خریدار به راحتی وجود دارد.

۸- شرایط ارائه خدمات پس از فروش و گارانتی تولید کننده چگونه است؟

همه فروشندگان در زمان فروش کالا قول ارائه بهترین خدمات پس از فروش و گارانتی و امثالهم را به مشتری خود داده و وی را ترغیب به خرید می‌کنند. تشخیص صحت و سقم آن گفته‌ها را زمان مشخص خواهد کرد. حضور فعال در حوزه بازرسی ادواری دیگ بخار به کارشناسان و بازرسان شرکت آستا این فرصت را داده که هر دیگ بخار را چندین سال پس از تولید و فروش در محل نصب شده مورد بازبینی قرار داده و عیوب احتمالی و همچنین پشتیبانی تولید کننده دیگ بخار را مورد بررسی قرار دهند.

در زمان تحقیق درباره خرید دیگ بخار و استعلام از شرکت‌های مختلف با موارد ذیل روبرو می‌شویم:

۱- شرکت ما دارای استاندارد ملی، استاندارد بین المللی، استاندارد اروپا، استاندارد ایزو، استاندارد های فرا بین المللی! است. به علت وجود استاندارد ISIRI 4231 در خصوص دیگ بخار،‌اگر سازنده صرفاً به همین استاندارد رجوع و عمل نماید کافیست و نیاز به هیچ استاندارد فرابین‌المللی دیگری نیست.

۲- گواهینامه‌های بین المللی کیفیت و تایید نقشه دیگ بخار را داریم. تمامی نقشه‌های دیگ بخار بایستی پس از تهیه از لحاظ تطابق با استاندارد ملی ISIRI 4231 به تایید شرکت بازرسی طرف قرارداد رسیده و در مدارک پروژه نگهداری گردد، فلذا هیچ گواهینامه تایید کیفیت یا تایید نقشه از مراجع خارج از ایران مورد قبول نیست.

۳- بازدهی دیگ بخار تولیدی ما از همه رقبا بالاتر و حدود ۹۹٫۹۹% است. دیگ بخار با طرح فعلی که به وفور در ایران تولید می‌شود مربوط به چندین دهه قبل بوده و حتی استاندارد مرجع BS 2790 که استاندارد ملی ISIRI 4231 ترجمه و بومی‌سازی شده آن است، منسوخ شده است. تمامی دیگ‌های بخار با این طرح هرگز از بازدهی حدود ۸۲%  فراتر نرفته و هر ادعایی در خصوص راندمان بالاتر از این میزان کذب محض و ترفندی تبلیغاتی است.

۴- تمامی دیگ‌های بخار ما مطابق استاندارد ملی ایران تولید می‌شود. مطابقت با استاندارد ملی صرفاً ‌به معنای استفاده از نشان استاندارد به همراه پلاک بازرسی روی دیگ بخار نیست. دیگ استاندارد به دیگی اطلاق می‌شود که تمامی مراحل طراحی و تولید آن از تایید نقشه تا خرید ورق و لوله و جوشکاری و تست‌های مورد نیاز و  امثالهم تحت نظارت مستقیم و مستمر شرکت بازرسی طرف قرارداد انجام پذیرفته باشد.

۵- دیگ بخار ما ظرفیت تولید بخار حتی بیشتر از ظرفیت نامی را دارد. این ادعا به شرطی که تایید شرکتی مجوزدار در زمینه ظرفیت سنجی دیگ بخار را داشته باشد،‌می‌تواند صحیح باشد. اما در اغلب موارد این‌طور نیست و این مورد در حد ادعا باقی می‌ماند. ظرفیت واقعی تولید بخار در یک بویلر در طراحی آن با جزئیات کامل مطرح شده و محصول نهایی بایستی بتواند به راحتی به ظرفیت اسمی خود برسد. متاسفانه برخی از افراد سودجو به علت کاهش هزینه‌های ساخت و به تبع آن به دست آوردن مزیت رقابتی نسبت به رقبا، در ظرفیت دیگ بخار غلو کرده و مثلاً دیگ بخار با ظرفیت ۴ تن بخار در ساعت را به نام ۵ تن در بازار به فروش می‌رسانند. چگونه این امر را تشخیص دهیم؟ دو راه وجود دارد: ۱- ظرفیت سنجی توسط شرکت مجاز و صدور گواهی ۲- انجام محاسبات بر اساس نقشه‌های طراحی شده که به تایید شرکت بازرسی رسیده باشند.

۶- مواد اولیه مورد استفاده ما همه اروپایی و آمریکایی هست. به علل متعدد از جمله تحریم‌ها علیه کشورمان،‌ صحت چنین ادعایی به شدت زیر سئوال است. با تقریب نسبتاً خوبی می‌توان گفت تقریباً تمامی مواد اولیه موجود در بازار فولاد کشور اگر تولید داخلی نباشد چینی است. در هر صورت صرف خارجی بودن ورق دیگ بخار یا لوله‌ها هیچ مزیت رقابتی ایجاد نمی‌کند. اگرچه گاهاً برخی از ابعاد بزرگ ورق مورد استفاده در دیگ بخار در داخل تولید نمی‌شود و سازنده مجبور به استفاده از ورق خارجی است. بهتر است قبل از استفاده از هر نوع متریال برای دیگ بخار، ‌با حضور کارفرما و مشاور وی از ورق و لوله‌های موجود نمونه‌برداری شده و به آزمایشگاه معتبر ارسال گردد. آزمایشگاه تنها مرجعی‌ست که می‌تواند تطابق نمونه ارسالی با مشخصات مورد درخواست کارفرما را صحه‌گذاری نماید.

۷- شرکت ما از آخرین دستاوردهای فنی و ماشین آلات تولید در دنیا بهره می‌برد. طراحی دیگ بخار با طرح فعلی که به وفور در ایران تولید می‌شود مربوط به چندین دهه قبل بوده و حتی استاندارد مرجع BS 2790 که استاندارد ملی ISIRI 4231 ترجمه و بومی‌سازی شده آن است، خود نیز منسوخ شده است. نتیجتاً تولید چنین دستگاهی نیاز به تکنولوژی ساخت پیشرفته‌ای غیر از چندین دستگاه جوش و نورد و برش و امثالهم ندارد.

۸- ما از بهترین تجهیزات و لوازم (اروپایی -آمریکایی) برای دیگ بخار استفاده می‌کنیم. اگرچه این ادعا می‌تواند درست باشد (و بهتر است در هنگام عقد قرارداد برند و مشخصات تمامی متعلقات دیگ بخار صریحاً ‌در قرارداد ذکر شود تا از سوءتفاهمات آتی جلوگیری به عمل آید) اما مزیت رقابتی به حساب نمی‌آید، تمامی این تجهیزات کنترلی و شیرآلات قابل تعویض هستند و پس از چندین سال عموماً نیاز به تعویض پیدا می‌کنند، اما ساختار اصلی دیگ بخار اگر درست ساخته شده و نگهداری گردد می‌تواند چندین دهه بدون دردسر برایتان کار کند.

بررسی صحت و سقم این اطلاعات ارائه شده و ادعاهای تولید کننده برعهده مشتری است و انصافاً کار ساده‌ای هم نیست. به همین دلیل در این مطلب سعی شده که به اهمیت دریافت مشاوره تخصصی در مراحل خرید دیگ بخار به صورت باید و شاید پرداخته شود تا کارفرما روش درست و دقیقی برای رسیدن به بهترین خرید دیگ بخار داشته باشد.