صاعقه گیر چیست؟

خطرات ناشی از برخورد مستقیم صاعقه به ساختمان‌ها و تاسیسات : 

این خطرات به طور معمول شامل موارد زیر هستند:

• آتش‌سوزی: جریان بسیار زیاد و حرارت بالای ناشی از صاعقه می‌تواند باعث اشتعال مواد قابل احتراق در ساختمان و بروز آتش‌سوزی‌های گسترده شود.
• تخریب سازه: نیروی مکانیکی ناشی از تخلیه الکتریکی صاعقه و انبساط ناگهانی هوا می‌تواند به اجزای سازه‌ای ساختمان آسیب جدی وارد کند و منجر به تخریب بخشی یا کل آن شود.
• آسیب به تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی: ولتاژ و جریان ناشی از صاعقه می‌تواند به تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی حساس آسیب برساند، باعث از کار افتادگی آن‌ها شده و هزینه‌های تعمیر و جایگزینی قابل توجهی ایجاد کند.
• خطر جانی: برخورد مستقیم صاعقه با افراد می‌تواند منجر به جراحات شدید، سوختگی‌های عمیق، ایست قلبی و حتی مرگ شود. همچنین، شوک الکتریکی ناشی از تماس با سازه‌های برق‌دار شده در اثر صاعقه می‌تواند خطرناک باشد.

1. صاعقه‌گیر ساده (روشن): همان میله‌های فلزی سنتی که مستقیماً به چاه ارت متصل می‌شوند.
2. صاعقه‌گیر فعال (الکترونیکی): دارای سیستمی برای تشخیص صاعقه در حال نزدیک شدن و تولید پالس پیش‌فعال برای جذب صاعقه به سمت خود.
3. صاعقه‌گیر میله‌ای با نوک تیز یا کروی: بسته به طراحی متفاوت هستند و برای نقاط خاصی کاربرد دارند.

• بازرسی ظاهری بر مشاهده مستقیم و بررسی وضعیت فیزیکی و نصب اجزا تمرکز دارد، در حالی که بازرسی داخلی به سنجش عملکرد الکتریکی و سلامت داخلی قطعات با ابزارهای تخصصی می‌پردازد.
• بازرسی ظاهری معمولاً سریع‌تر و ساده‌تر است، اما بازرسی داخلی نیازمند دانش فنی و تجهیزات ویژه می‌باشد.
• هدف بازرسی ظاهری، شناسایی مشکلات قابل مشاهده است؛ هدف بازرسی داخلی، اطمینان از عملکرد صحیح و ایمن سیستم در شرایط واقعی می‌باشد

تست صاعقه‌گیر معمولاً به منظور اطمینان از عملکرد درست سیستم ارتینگ و انتقال جریان به زمین انجام می‌گیرد. مهم‌ترین بخش تست، بررسی مقاومت زمین است.

مراحل تست:

1. بررسی چشمی: کنترل سالم بودن میله، سیم‌ها و اتصالات.
2. تست مقاومت سیستم زمین (چاه ارت):

• با استفاده از دستگاه ارت‌تستر انجام می‌شود.
• مقدار مقاومت باید کمتر از ۱۰ اهم (و در موارد خاص، زیر ۵ اهم) باشد.

1. تست پیوستگی الکتریکی:

• برای اطمینان از اتصال الکتریکی مناسب بین میله، سیم و الکترود زمین.

1. تست صاعقه‌گیرهای فعال:

• این نوع صاعقه‌گیرها دارای ماژول‌های الکترونیکی هستند و باید با دستگاه‌های تخصصی و مطابق با دستورالعمل کارخانه سازنده تست شوند.
• تست دوره‌ای (معمولاً سالی یک‌بار) توصیه می‌شود.

در تست و بررسی سیستم صاعقه‌گیر، رعایت نکات فنی و استانداردهای ایمنی اهمیت بالایی دارد. مهم‌ترین نکاتی که باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:

• حداقل سطح مقطع سیم مسی چند مفتولی اتصال زمین صاعقه‌گیر باید ۵۰ میلی‌متر مربع باشد تا ظرفیت لازم برای عبور جریان صاعقه را داشته باشد.
• حداکثر مقاومت سیستم زمین نباید بیشتر از ۱۰ اهم باشد؛ این مقدار تضمین می‌کند که جریان صاعقه به خوبی به زمین منتقل می‌شود و خطرات احتمالی کاهش می‌یابد.
• الکترود زمین صاعقه‌گیر باید با سایر الکترودهای ساختمان هم‌بند شود تا یکپارچگی سیستم ارتینگ حفظ شود و مسیرهای موازی برای تخلیه جریان ایجاد گردد.
• در ساختمان‌های بالای ۲۷ متر، حداقل دو هادی نزولی باید نصب شود و فاصله بین دو هادی نزولی حداقل ۱۰ متر باشد، ترجیحاً از دو ضلع مختلف ساختمان عبور کنند.
• هر ۵۰ سانتی‌متر روی هادی نزولی باید یک بست نصب شود تا استحکام مکانیکی و ایمنی سیستم تأمین گردد.
• اگر از فولاد ساختمان به عنوان هادی نزولی استفاده شده باشد، اتصالات باید یا جوش داده شوند، یا با کلمپ مخصوص انجام شوند، یا به اندازه ۲۰ برابر قطرشان همپوشانی داشته و با سیم آرماتوربندی همبند شوند.
• تجهیزات مورد استفاده باید مقاوم در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی باشند، و از ترکیب دو فلز مختلف که باعث ایجاد خوردگی الکترولیتی می‌شود، اجتناب شود.
• بازرسی ظاهری و داخلی صاعقه‌گیرها باید به صورت منظم انجام شود تا هرگونه آسیب فیزیکی، زنگ‌زدگی، شل شدن اتصالات یا فرسودگی شناسایی و رفع گردد.
• تست الکتریکی و عملکردی صاعقه‌گیرها باید با تجهیزات تخصصی انجام شود تا اطمینان حاصل شود دستگاه قادر به هدایت جریان‌های بالا به زمین است و هیچ نشتی یا اختلالی وجود ندارد.
• مستندسازی دقیق تمامی مراحل تست، نتایج و اقدامات اصلاحی انجام‌شده برای پیگیری و تحلیل‌های بعدی الزامی است.

رعایت این نکات باعث افزایش ایمنی، کارایی و طول عمر سیستم صاعقه‌گیر می‌شود و از خسارات جانی و مالی ناشی از برخورد صاعقه جلوگیری می‌کند.