بازرسی جرثقیل سقفی

بازرسی جرثقیل سقفی از جمله الزامات ایمنی در محیط‌های صنعتی به شمار می‌رود و به منظور کاهش خطرات و افزایش طول عمر این تجهیزات انجام می‌شود.پیش نیاز بازرسی جرثقیل سقفی تسلط کامل به استانداردهای مربوطه و همچنین مهارت و تجربه در امر بازرسی می‌باشد. در این مقاله به به معرفی انواع و اجزای جرثقیل سقفی پرداخته و سپس به تفصیل فرآیند بازرسی را شرح می دهیم.

جرثقیل سقفی (Overhead Crane) یا همان جرثقیل‌های پل دار، یکی از انواع پرکاربرد جرثقیل در محیط های صنعتی و کارخانه‌هاست. به طور کلی جرثقیل‌های سقفی از دو ریل حرکت طولی موازی در طرفین و پل یا دیرک که در این فضا قرار دارد تشکیل شده است. قسمت بالابری و کالسکه و وینچ جرثقیل در فضای این پل جابجا می شود. اگر پل در یک یا دو طرف روی پایه‌هایی قرار گیرد، جرثقیل از نوع نیم دروازه‌ای یا دروازه‌ای خواهد بود.

جرثقیل سقفی کابین دار نوعی جرثقیل است که برای بلند کردن و جابجایی بار در ارتفاعات از آن استفاده می‌شود. این جرثقیل ها از یک پل افقی که بر روی ریل های نصب شده در سقف حرکت می کند، تشکیل شده اند. بر روی این پل، یک یا دو ترولی مجهز به بالابر و سیستم حرکتی وجود دارد که کابین اپراتور نیز به آن متصل می شود.

مزایای جرثقیل سقفی کابین دار:

• دید بهتر اپراتور:قرار گرفتن اپراتور در کابین، دید کاملی از بار و محیط کار به او می دهد و به این ترتیب، دقت و ایمنی عملیات را افزایش می دهد.
• کنترل آسان تر:کابین اپراتور مجهز به پنل های کنترلی و اهرم های فرمان است که به اپراتور امکان می دهد به راحتی جرثقیل را هدایت کند.
• محیط کار ایمن تر:کابین اپراتور، اپراتور را از گرد و غبار، دود و سایر آلاینده های محیط کار محافظت می کند.
• راحتی بیشتر اپراتور:کابین اپراتور معمولاً دارای تهویه مطبوع، صندلی ارگونومیک و سایر امکانات رفاهی است که به راحتی اپراتور در حین کار کمک می کند.

کاربردهای جرثقیل سقفی کابین دار:

• کارخانه ها:جرثقیل های سقفی کابین دار در انواع مختلف کارخانه ها برای جابجایی مواد اولیه، قطعات و محصولات نهایی استفاده می شوند.
• انبارها:از این جرثقیل ها برای تخلیه و بارگیری کامیون ها، جابجایی کالاها در بین قفسه ها و چیدن آنها در ارتفاعات استفاده می شود.
• کارگاه های تعمیر و نگهداری:در این کارگاه ها از جرثقیل های سقفی کابین دار برای جابجایی موتورها، ماشین آلات و سایر قطعات سنگین استفاده می شود.
• نیروگاه ها:از این جرثقیل ها برای جابجایی ژنراتورها، ترانسفورماتورها و سایر تجهیزات سنگین استفاده می شود.

انتخاب جرثقیل سقفی کابین دار:

هنگام انتخاب جرثقیل سقفی کابین دار، باید به موارد زیر توجه کرد:

• ظرفیت باربری:حداکثر وزنی که جرثقیل می تواند بلند کند.
• ارتفاع بالابر:حداکثر ارتفاعی که جرثقیل می تواند بار را به آن ارتفاع ببرد.
• طول دهانه:فاصله بین دو ستون یا دیوار که ریل های جرثقیل بر روی آنها نصب می شوند.
• سرعت حرکت:سرعت حرکت جرثقیل در جهت های مختلف.
• نوع کابین:کابین می تواند استاندارد، ضد آب، ضد انفجار یا دارای امکانات خاص دیگری باشد.

جرثقیل سقفی یکی از انواع پرکاربرد جرثقیل در سوله ها برای جابجایی است. بازرسی جرثقیل سقفی برطبق استاندارد ANSI/ASME B30 باید به صورت روزانه، ماهانه و سالیانه انجام شود. اگر از جرثقیل سقفی برای جابجایی مواد استفاده می کنید، مهم است که یک برنامه نگهداری پیشگیرانه بر اساس توصیه های تولید کننده جرثقیل اجرا کنید.این برنامه نگهداری باید بر روی یک طرح بازرسی ایمنی جرثقیل کامل و موثر تمرکز کند که به صورت منظم انجام شود. اگر یک بازرس جرثقیل، اجزای خراب شده یا شرایط ناایمن را در طی بازرسی شناسایی کند، باید قبل از اینکه این جرثقیل مورد استفاده قرار بگیرد، آن بخش مورد تعمیر قرار بگیرد و سپس مورد استفاده قرار بگیرد.

برای آشنایی بیشتر با اجزای جرثقیل سقفی و همچنین موارد ایمنی جرثقیل های سقفی ویدیوهای زیر را ملاحظه کنید.

۱. پل (Girder): تیر اصلی افقی که کل سازه جرثقیل را بر روی خود نگه می دارد و در امتداد سالن یا سوله حرکت می کند. پل جرثقیل می تواند از یک یا دو تیر (تک پل یا دو پل) تشکیل شده باشد.

۲. کالسکه طولی یا کلگی (Endcarriage): واگن های افقی که در دو انتهای پل جرثقیل قرار دارند و وظیفه حرکت جرثقیل در جهت طولی (چپ و راست) را بر عهده دارند. کلگی ها به موتور و گیربکس مجهز هستند که نیروی لازم برای حرکت جرثقیل را تامین می کنند.

۳. بالابر (Hoist): مکانیزم عمودی که وظیفه بالا و پایین بردن بار را بر عهده دارد. بالابر از یک موتور، گیربکس، درام و سیم بکسل یا زنجیر تشکیل شده است.

۴. واگن بالابر (Hoist Trolley): واگن افقی که بالابر را به پل جرثقیل متصل می کند و وظیفه حرکت بالابر در جهت عرضی (جلو و عقب) را بر عهده دارد. واگن بالابر به موتور و گیربکس مجهز است که نیروی لازم برای حرکت بالابر را تامین می کنند.

۵. قلاب (Hook): وسیله ای فلزی که به انتهای سیم بکسل یا زنجیر بالابر متصل می شود و برای آویزان کردن بار از آن استفاده می شود.

۶. ریل باند (Runway): مسیرهایی که در امتداد سالن یا سوله نصب می شوند و چرخ های کلگی ها بر روی آنها حرکت می کنند.

۷. سیستم برقرسان (Conductor System): سیستمی که برق را از منبع تغذیه به موتورها و سایر تجهیزات الکتریکی جرثقیل منتقل می کند.سیستم برقرسان می تواند از نوع سیمی، ترولی یا فستون باشد.

۸. تابلو برق (Control Panel): مرکز کنترل جرثقیل که شامل کنتاکتورها، فیوزها، رله ها، تایمرها و سایر تجهیزات الکتریکی است. اپراتور از طریق تابلو برق می تواند جرثقیل را کنترل کند.

۹. کابین اپراتور (Cabin): محلی که اپراتور جرثقیل در آن قرار می گیرد و از طریق آن جرثقیل را کنترل می کند. کابین اپراتور می تواند به صورت ثابت یا متحرک باشد.

۱۰. تجهیزات ایمنی: شامل مواردی مانند ترمزها، محدود کننده های بالابر، محدود کننده های عرضی، محدود کننده های طولی، آژیر و چراغ هشدار دهنده که برای افزایش ایمنی کار با جرثقیل استفاده می شوند.

علاوه بر اجزای اصلی فوق، جرثقیل های سقفی ممکن است به تجهیزات دیگری مانند سبد حمل بار، جک های تراز کننده، سیستم های اتوماسیون و غیره نیز مجهز باشند.

مدار فرمان جرثقیل سقفی مجموعه ای از اجزا و تجهیزات الکتریکی است که وظیفه کنترل حرکت جرثقیل در جهت های مختلف (بالا و پایین، چپ و راست، جلو و عقب) و همچنین کنترل عملکردهای دیگر جرثقیل مانند بالابر، ترمز، چراغ ها و آژیر را بر عهده دارد.

اجزای اصلی مدار فرمان جرثقیل سقفی عبارتند از:

• کلید فرمان:توسط اپراتور برای ارسال دستورات به مدار فرمان استفاده می شود.
• کنتاکتور:برای قطع و وصل جریان برق به موتورها استفاده می شود.
• فیوز و رله:برای محافظت از مدار در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه استفاده می شود.
• تایمر:برای کنترل زمان عملکرد برخی از اجزا مانند بالابر استفاده می شود.
• کنترلر سرعت:برای تنظیم سرعت حرکت جرثقیل استفاده می شود.
• آژیر و چراغ:برای هشدار به اپراتور و سایر افراد حاضر در محل کار استفاده می شود.

نحوه عملکرد مدار فرمان جرثقیل سقفی:

هنگامی که اپراتور کلید فرمان را در جهت دلخواه حرکت می دهد، سیگنالی به کنتاکتور مربوطه ارسال می شود. این سیگنال باعث می شود که کنتاکتور وصل شده و جریان برق به موتور مربوطه وصل شود. موتور شروع به کار کرده و جرثقیل در جهت دلخواه حرکت می کند.

هنگامی که اپراتور کلید فرمان را رها می کند، سیگنال از کنتاکتور قطع شده و جریان برق به موتور قطع می شود. موتور متوقف شده و جرثقیل از حرکت می ایستد.

علاوه بر این، مدار فرمان جرثقیل سقفی وظایف دیگری مانند:

• کنترل بالابر:اپراتور با استفاده از کلید فرمان می تواند بالابر را برای بالا و پایین بردن بار کنترل کند.
• کنترل ترمز:ترمزها به طور خودکار در هنگام رها کردن کلید فرمان یا در مواقع اضطراری فعال می شوند.
• کنترل چراغ ها:چراغ ها برای روشن کردن محل کار جرثقیل استفاده می شوند.
• کنترل آژیر:آژیر برای هشدار به اپراتور و سایر افراد حاضر در محل کار در هنگام حرکت جرثقیل یا در مواقع اضطراری استفاده می شود.

انواع مدار فرمان جرثقیل سقفی:

دو نوع اصلی مدار فرمان جرثقیل سقفی وجود دارد:

• مدار فرمان دستی:در این نوع مدار، اپراتور از کلیدهای فرمان دستی برای کنترل جرثقیل استفاده می کند.
• مدار فرمان رادیویی:در این نوع مدار، اپراتور از یک ریموت کنترل رادیویی برای کنترل جرثقیل استفاده می کند.

مزایای مدار فرمان رادیویی:

• کنترل آسان تر:اپراتور می تواند جرثقیل را از راه دور کنترل کند و نیازی به حضور در کابین جرثقیل ندارد.
• دید بهتر:اپراتور می تواند از دور جرثقیل و بار را بهتر ببیند.
• ایمنی بیشتر:اپراتور می تواند از فاصله دور از جرثقیل و بار دور شود و در معرض خطر کمتری قرار گیرد.

نکات مهم در مورد مدار فرمان جرثقیل سقفی:

• مدار فرمان جرثقیل سقفی باید توسط برقکاران مجرب و با استفاده از تجهیزات با کیفیت نصب و راه اندازی شود.
• مدار فرمان جرثقیل سقفی باید به طور مرتب بازرسی و نگهداری شود تا از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شود.
• اپراتور جرثقیل سقفی باید آموزش های لازم را برای استفاده از مدار فرمان دیده باشد.

تست و بازرسی جرثقیل سقفی باید توسط بازرس فنی یا بازرس شخص ثالث ذیصلاح انجام شود. این تست شامل موارد زیر است و طی آن باید هرگونه عیب، شرایط یا صدای غیر عادی و اشکال عملکردی جرثقیل در بازرسی جرثقیل سقفی مورد توجه قرار گیرد:

بار مجاز دستگاه در زمان کارکرد نباید بیش از ۱۰۰ % بار تست باشد. حداکثر بار مجاز جهت تست جرثقیل سقفی نباید بیش از ۱۰۰% ظرفیت نامی دستگاه باشد. تست بار نامی باید شامل حرکات زیر باشد:

• در تست جرثقیل سقفی بار تا فاصله مناسبی بالا برده شود تا اطمنیان حاصل شود که بار به طور کامل به اجزاء جرثقیل اعمال شده است.
• هنگام تست جرثقیل سقفی کالسکه به همراه بار در تمام طول پل حرکت داده شود.
• در هنگام تست کالسکه به منتهی‌الیه دو طرف پل منتقل شده و سپس پل در تمام طول مسیر حرکت داده شود.
• هنگام تست جرثقیل درحین پایین آوردن بار آزمون، بار بوسیله ترمز متوقف و نگه داشته شود.
• در حین تست بار جرثقیل اندازه گیری مقدار جریان و ولتاژ و سرعت و حداکثر مسافت مجاز طی شده پس از اعمال ترمز انجام شود.
•  حداکثر خیز مجاز تیر اصلی درحالت تست بار نامی باید اندازه گیری شده و نباید بیش از ۱٫۸۸۸ دهانه باشد.

چک لیست بازرسی جرثقیل سقفی که توسط مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کارتهیه شده است را دانلود کنید.

آشنایی با روش استفاده از جرثقیل‌ها و باید و نبایدهای مربوط به آنها از حیاتی‌ترین موارد ایمنی جرثقیل سقفی است. بار غیر مجاز، کشش جانبی، قطع کن‏‌ها، ترمز ثانویه، استفاده از دور معکوس برای کاهش سرعت و بازرسی فنی جرثقیل‌ها از مواردی هستند که در محیط‏ های کاری با انواع و اقسام تصورات نادرست در هم آمیخته شده‌‏اند.جای تعجب است که ما هنوز هم به خاطر کم توجهی به هشدار اضافه بار جرثقیل‏ ها آسیب می‏ بینیم و کماکان به آن بی‏ توجه هستیم.آگاهی عمیق در خصوص  تصورات نادرست و خطرناک می ‏تواند از آسیب جدی به تجهیزات و حتی جان کاربران جرثقیل جلوگیری نماید.

برای مطالعه بیشتر در خصوص ایمنی جرثقیل سقفی و آگاهی از برخی تصورات نادرست روی دکمه زیر کلیک کنید.