ایمنی جرثقیل سقفی

آشنایی با روش استفاده از جرثقیل‌های سقفی و باید و نبایدهای مربوط به آنها از حیاتی‌ترین موارد ایمنی جرثقیل سقفی می‌باشد. بار غیر مجاز، کشش جانبی، قطع کن‏‌ها، ترمز ثانویه، استفاده از دور معکوس برای کاهش سرعت و بازرسی فنی جرثقیل‏‌ها از مواردی هستند که در محیط‏‌های کاری با انواع و اقسام تصورات نادرست در هم آمیخته شده‌اند.

امروزه تقریباً همه‏ محصولات تولیدی حداقل برچسبی حاوی هشدارهای مربوط دارند، اگرچه تعداد زیادی از محصولات امروزی نیز به انواع و اقسام برچسب‎های هشدار، آژیرها و چراغ‏ های خطر برای ایمنی بالاتر مجهز شده‏ اند. جای تعجب است که ما هنوز هم به خاطر کم توجهی به هشدار اضافه بار جرثقیل‏ ها آسیب می‏بینیم و کماکان به آن بی‏ توجه هستیم. به عنوان مثال، متأسفانه هشدار اضافه بار جرثقیل نه تنها از طرف ما به عنوان یک هشدار جدی در نظر گرفته نشده و این مورد می‌تواند ایمنی جرثقیل سقفی را تماماً در مخاطره قرار دهد، بلکه به غلط تصور می‏ کنیم که این هشدار فقط چیزی را به اطلاع ما می‏ رساند که ما به پشتوانه تجربه‏ کاربری جرثقیل نیز می‏ توانستیم به آن پی ببریم. از این رو آگاهی عمیق در خصوص این شش تصور نادرست و خطرناک می ‏تواند از آسیب جدی به تجهیزات و حتی جان کاربران جرثقیل جلوگیری نماید.

تصور نادرست

نیازی نیست که من در مورد هشدار اضافه بار جرثقیل نگرانی داشته باشم، سازنده دستگاه در زمان طراحی ضریب اطمینان خوبی را برای آن در نظر گرفته است.

واقعیت

این تصور غلط می‏ تواند خطرناک‏‌ترین برداشت از کارکرد سوئیج اضافه بار جرثقیل باشد. اگرچه برای ایمنی جرثقیل سقفی ضرایب ایمنی بالایی برای بسیاری از قطعات آن در نظر گرفته شده است، اما این موضوع در مورد کل ساختار جرثقیل صادق نیست. علاوه برآن، جرثقیل سقفی به سازه‏ ای نصب شده است (سقف و ستون های کارگاه) که ضرایب ایمنی مشترکی با آن ندارد. تصور کنید جرثقیلی که تحت اضافه بار قرار گرفته و دارای ضریب ایمنی بالاتری در طراحی نسبت به سازه محل اتصال باشد می ‏تواند سازه را در هم شکسته و فرو بریزد.

جرثقیل و ساختمان محل نصب آن محتملاً توسط پیمانکاری ساخته شده‏ اند که مقرون به صرفه‏ ترین پیشنهاد قیمت را ارائه داده است، آیا واقعاً می‏ خواهید زندگی خود را بخاطر آن اضافه ظرفیتی (ضریب ایمنی) که برای آن الزامی نبوده و پولی پرداخت نشده است، در خطر قرار دهید؟همچنین مهم است که بدانید فقط برخی از تجهیزات بالابری به سیستم حفاظتی در مقابل اضافه بار مجهز شده‏ اند. طبق قانون (ایالات متحده امریکا) از سال ۱۹۴۴ به بعد تمامی تولید کنندگان بالابرهای زنجیری ملزم به استفاده از سیستم حفاظت در مقابل اضافه بار هستند، اما این قانون شامل تولیدکنندگان بالابرهای سیم بکسلی نمی ‏شود!

تجهیزات تشخیص میزان بار می‏ توانند به انواع بالابرها اضافه شوند که البته قیمت بالایی هم ندارند. آیا فقط وقتی به بار نگاه می کنید دقیقاً می‏ توانید تشخیص دهید چه باری ۳۰ تن وزن دارد؟ بدون توجه به وزن نوشته شده روی بار چه کسی می ‏تواند این کار را انجام دهد؟

حتی زمانی که وزن بار به وضوح روی بار نوشته شده باشد و  کاربران اتصالات بار مورد نظر از قبیل پیچ ها و زنجیرها را از زمین یا اجسام دیگر جدا نکنند؛ حوادث بی شماری می‏‌تواند اتفاق بیفتد. تجهیزات ایمنی تشخیص میزان بار،ادوات کم هزینه‏ ای هستند که می‌توانند از اشتباهات ساده، سهوی و حادثه آفرین  در محیط کار جلوگیری نموده و ایمنی جرثقیل سقفی را تضمین نمایند.

تصور نادرست

تا جایی که طول سیم بکسل دستگاه اجازه دهد، من می‏ توانم بدون مشکل و دردسر قطعه ای از فولاد را از میان دسته‏ ای از قطعات فولادی که کنار هم قرار گرفته بیرون بکشم، مطمئن هستم که بعد از بیرون آمدن قطعه، وزن آن بسیار کمتر از ظرفیت جرثقیل خواهد بود.

واقعیت

این یکی از خطاهای رایج در استفاده از جرثقیل‏‌های سقفی و همچنین ناقض آشکار ایمنی جرثقیل سقفی است. براساس استانداردهای موسسه سازندگان بالابر و اتحادیه سازندگان جرثقیل، تمامی بالابرها و جرثقیل‏ ها فقط و فقط برای بالا و پایین بردن بار در جهت عمودی طراحی شده ‏اند.

کشیدن بار بصورت جانبی ‏می‏ تواند خطرات متعددی ایجاد نماید. اولاً، در صورت کشش بار بصورت جانبی سیم بکسل عموماً از شیار مخصوص به خود خارج شده و بر روی ما‏بقی سیم بکسل و بعضا درام سائیده شده و به سیم بکسل صدمه وارد می‏ شود. ثانیاً، برخی اوقات سیم بکسل در اثر این بار جانبی به بیرون جهیده، دور شفت درام پیچیده شده و تحت فشار زیادی قرار می‏ گیرد. علاوه بر آن، بار جانبی نیروی بسیار بالایی در جهتی به سیم بکسل وارد می‏ کند که عموماً سیم بکسل‏‌ها نباید و نمی‏‌توانند آن نیرو را تحمل نمایند.

تصور نادرست

وقتی که عملیات باربرداری را انجام می‏ دهم و تمام ارتفاع جرثقیل را نیاز دارم، باید آنقدر بار را بالا ببرم تا سوئیچ حد بالایی عمل قطع را انجام دهد.

واقعیت

مجدداً این تصور نیز بصورت واقعیتی پذیرفته شده  است،اما کاملاً نادرست است. سوئیچ حد بالایی در تجهیزات بالابری برای جلوگیری از برخورد مجموعه قلاب با درام طراحی و نصب شده است و تجهیز ایمنی برای جلوگیری از خطر می‏‌باشد نه سوئیچی که در عملکرد نرمال دستگاه برای متوقف کردن حرکت جرثقیل از آن استفاده شود.

اگر این سوئیچ به عنوان آخرین تجهیز ایمنی در هنگام باربرداری به درستی عمل نکند، قلاب به درام برخورد کرده و قفل می‏‌شود، سیم بکسل تحت فشار صدمه خورده و احتمال رها شدن بار وجود دارد.اگر نیاز به سوئیچی برای قطع حد بالایی دارید، سوئیچ‏ دومی (غیر از سوئیچ حد بالایی) را بصورت سری روی جرثقیل سقفی نصب نمایید. در این صورت اگر سوئیچ حد بالایی دوم عمل نکند و بار به سوئیچ اصلی حد بالایی برسد، کماکان جرثقیل متوقف خواهد شد. عملکرد سوئیچ حد بالایی جرثقیل را از کار می‏‌اندازد و اپراتور دستگاه را در خصوص رفع عیب هشیار می‏‌سازد. اگر این دو سوئیچ با یکدیگر سری بسته نشوند، اپراتور دستگاه نمی‏‌تواند به درستی از صحت عملکرد هریک از آنها آگاهی پیدا کند تا اینکه زمانی حادثه‏ ای مانند افتادن بار اتفاق بیفتد.

تصورنادرست

تمامی جرثقیل‌ها ترمزی ثانویه دارند بنابراین من می‏ توانم با خیال آسوده و بدون نگرانی از هرگونه آسیب زیر بار بلند شده، توسط جرثقیل کار کنم.

واقعیت

 این مورد نیز از تصورات رایج میان کاربران جرثقیل می‏ باشد اما در واقعیت بسیار خطرناک می‏ باشد. تمامی جرثقیل‏ ها بایستی مجهز به ترمز اولیه و ثانویه باشند. تمامی جرثقیل‏‌های برقی ترمز اولیه‏ ای دارند که معمولا ترمز دیسکی یا ترمز درام است. این به آن معنی است که اگر جرثقیل از عهده بار بر‏نیاید یا به اصطلاح زیر بار خالی کند، ترمز اولیه بار را نگه می‏ دارد تا موتور جرثقیل بازیابی شده و به زیر بار برگردد.

در خصوص ترمز ثانویه برخی از سازندگان جرثقیل از ترمز بار مکانیکی استفاده می‏‌کنند، مابقی (حدود ۸۰٪) از ترمز احیا کننده استفاده می‏‌کنند. ترمز بار مکانیکی در صورت عمل نکردن ترمز اولیه وارد مدار شده و بار را به صورت موقت نگه می‏‌دارد. به هر حال واضح است که این ترمزها درصورت عملکرد، حرارت زیادی تولید می‏‌کنند، هزینه بر بوده و استفاده متناوب روزانه برای بارهای بیشتر از ۳۰ تن و یا به دفعات برای بارهای کمتر علاوه بر ایمنی پائین، مقرون به صرفه نیز نمی‌باشد.

تصور نادرست

وقتی که جرثقیل در یک جهت حرکت می‏‌کند،آسانترین راه برای کنترل سرعت، آهسته فشردن دکمه حرکت در جهت معکوس است.

واقعیت

در سالیان گذشته این روش شیوه‏ ای کاملاً مقرون به صرفه برای کنترل سرعت بود. موتورها و کنتاکتورها بسیار قوی تر و سنگین‏ تر بودند، توان تحمل این استفاده ناصحیح را داشته و برای از بین بردن حرارت ایجاد شده نیز به اندازه کافی بزرگ بودند. موتورها و کنتاکتورهای مدرن امروزی بسیار کوچک و جمع و جور ساخته شده‏ اند و به این علت، حرارت، دشمن شماره یک و به منزله عامل مستهلک کننده قطعات آنان می‌‏باشد.

اداره کل ایمنی و بهداشت حرفه‏ ای (OSHA) در دهه ۱۹۷۰ میلادی ترمز جرثقیل‏ ها را اجباری اعلام کرد. اگرچه هدف اولیه این قانون افزایش ایمنی بود، اما مشکل کاهش سرعت و نوسان بار در جرثقیل‏ ها را پیچیده‏ تر کرد. تنظیم ترمز برای سرعت و بار مشخص، منتج به دوران‏‌های شدید در سرعت و بارهای دیگر خواهد شد.

محافظت از موتورهای الکتریکی حساس و ظریف امروزی از یک سو و مطابقت با قانون اجباری بودن ترمز برای جرثقیل‏ ها از سویی دیگر سازندگان جرثقیل را بر آن داشت تا در جهت توسعه متدهای مختلف استارت و استاپ نرم در موتورهای AC جریان متغیر گام بردارند. اینگونه موتورها از منحنی افزایش و کاهش سرعت قابل کنترلی برخوردارند. همچنین این نوع موتورها بی ‏نیاز از کنتاکتور بوده و ترمز دینامیکی (وابسته به نیروی موتور) را نیز مهیا می‌کنند.

جرثقیل‏‌های امروزی قابلیت استفاده از دکمه حرکت معکوس به جهت کاهش سرعت را ندارند. در این جرثقیل‏‌ها شما می‏‌توانید دکمه حرکت معکوس را هر زمان که تمایل دارید فشار دهید؛ اما این دکمه تا زمانی که جرثقیل کاملاً متوقف نشده عمل کنترل سرعت را انجام نخواهد داد.

در جرثقیل‏‌های قدیمی‏ تر، پس از توقف موتور، بار به سرعت متوقف می‏،شود. اما در دستگاه‏های مدرن‏،تر که به موتورهای جدید مجهز هستند، کلیه عملیات استارت و استاپ با سرعت مشخص، به آهستگی و تحت کنترل انجام می‏ شود. این پروسه کاملاً شبیه عملکرد یک خودرو می‏‌باشد، شما باید قبل از توقف کامل ابتدا سرعت خودرو را کاهش دهید و سپس متوقف شوید، همچنین قبل از رسیدن به حداکثر سرعت می بایست به آهستگی شتاب گرفته باشید.

تصور نادرست

جرثقیل دیروز کار می‏ کرد، بنابراین می‏ توانم فرض را بر این بگذارم که امروز نیز کار خواهد کرد.

واقعیت

بازرسی فنی روزانه یکی از ساده‏ ترین قوانین ایمنی عملکرد جرثقیل است که عموماً نادیده گرفته می ‏شود.

بازرسی فنی جرثقیل یکی از الزامات OSHA می‏ باشد،اما تعداد کمی از شرکت‏ های بهره‏ بردار از آن پیروی می‏ کنند. اگر چه بازرسی دوره‌ای جرثقیل بایستی توسط پرسنل متخصص و دوره دیده انجام پذیرد، اما بازرسی فنی روزانه نیازی به فرد متخصص ندارد و فقط باید چک لیست بازرسی جرثقیل توسط اپراتور جرثقیل پر شود. اینکار فقط یک دقیقه از وقت اپراتور دستگاه را در شروع هر شیفت کاری خواهد گرفت.

• نگاه کردن: جرثقیل و محیط آن را از لحاظ ظاهری بررسی کنید. آیا قعطه‏ ای از جرثقیل روی زمین افتاده است؟ آیا قطعه‏ ای از جرثقیل از جای خود در آمده است؟ آیا نشانه‏ ای از ضربه یا صدمه به جرثقیل دیده می‏ شود؟
• گوش کردن: قلاب را بدون بار بالا و پایین ببرید. آیا صدای غیر عادی به گوش می‏ رسد؟ آیا زمانی که قلاب به سوئیج حد بالایی و یا به زمین می‏ رسد متوقف می‏ شود؟ آیا حرکت کلیه قطعات درست به نظر می‏ رسد؟ آیا جرثقیل در تمام جهات حرکت می‏ کند؟ آیا دکمه‏ ها با جهت حرکت جرثقیل همخوانی دارند؟ ( اگر سیم‏ های برق جا به جا شده باشند دکمه‏ ها معکوس عمل کرده و کلیه مدارهای ایمنی جرثقیل از کار می‏ افتند.)
• ثبت کردن: همه موارد مشاهده شده فوق را در دفترچه بازرسی فنی روزانه دستگاه ثبت کنید،اسم خود را نوشته و امضا کنید.

این شش تصور نادرست و رایج که شرح آنها داده شده فقط بخش کوچکی از موارد ایمنی مربوط به جرثقیل‏ هاست اما درصد زیادی از حوادث به وجود آمده و خرابی جرثقیل‏ ها ناشی از بی‏ توجهی به همین موارد به ظاهر ساده می‏ باشد. بالابردن آگاهی خود و کلیه کاربران جرثقیل در این مورد شش تصور رایج ‏می‏ تواند تضمین کننده ایجاد محیط کاری ایمن و پر بازده باشد.

ویژگی ها و فناوری های ایمنی:

1. جرثقیل های سقفی مدرن دارای سیستم های ایمنی مختلفی هستند، از جمله:
2. مانیتورینگ و تشخیص از راه دور
3. درایوهای فرکانس متغیر برای عملکرد روان تر
4. سیستم های جلوگیری از برخورد
5. اضافه بار سنسورها و بازخوانی ها
6. کنترل های رادیویی

وسایل ایمنی:

1. وسایل ایمنی مهم برای جرثقیل های سقفی عبارتند از:
2. سوئیچ های محدود (برای حرکت بالابر، پل و واگن برقی)
3. قطع کننده مدار خطای زمین (GFCI)
4. حفاظت از افت فاز و توالی فاز
5. دستگاه های نظارت بر ولتاژ و جریان
6. در انتها تصویر وسایل جرثقیل سقفی را مشاهده می کنید.

کنترل نوسان:

مکانیسم های کنترل نوسان به به حداقل رساندن نوسان بار در طول عملیات جرثقیل کمک می کند و ایمنی و کارایی را بهبود می بخشد. این را می توان از طریق روش های فعال و غیرفعال و همچنین تکنیک های اپراتور به دست آورد.

تعمیر و نگهداری و بازرسی:

تعمیر و نگهداری منظم، بازرسی ها و تعمیرات سریع دستگاه های ایمنی برای اطمینان از اثربخشی و قابلیت اطمینان مداوم جرثقیل های سقفی بسیار مهم است.

آموزش اپراتور:

آموزش مناسب در مورد عملکرد دستگاه ایمنی، ارتقای هوشیاری اپراتور و ایجاد فرهنگ گزارش مسائل ایمنی برای عملیات ایمن جرثقیل ضروری است.

سیستم های ایمنی خاص:

1. برخی از سیستم های ایمنی پیشرفته که می توانند به طور قابل توجهی بر عملیات تأثیر بگذارند عبارتند از:
2. تکنولوژی کنترل نوسان
3. پیشگیری از انتخاب خارج از مرکز
4. فناوری منطقه پرواز ممنوع (Intelli-Protect)
5. همگام سازی بالابر برای چند بالابر روی یک پل

خطرات عمده و اقدامات پیشگیرانه:

1. خطرات کلیدی مرتبط با جرثقیل های سقفی عبارتند از:
2. خطرات الکتریکی: حفظ فاصله ایمن از خطوط برق، استفاده از خطوط غیر رسانا و اجرای پروتکل های ایمنی مناسب.
3. بارهای در حال سقوط: از ایمن سازی مناسب بار اطمینان حاصل کنید، از تجهیزات دکلینگ مناسب استفاده کنید و مناطق کار را تمیز نگه دارید.
4. سقوط یا واژگونی جرثقیل: محدودیت‌های ظرفیت بار را رعایت کنید، بازرسی‌های منظم انجام دهید و از نصب صحیح جرثقیل اطمینان حاصل کنید.

با اجرای این اقدامات ایمنی، ارائه آموزش کامل و نگهداری صحیح تجهیزات، شرکت ها می توانند خطرات مربوط به عملیات جرثقیل سقفی را به میزان قابل توجهی کاهش دهند و محیط کار ایمن تری ایجاد کنند.