بازرسی کپسول اطفا حریق

بازرسی کپسول اطفا حریق فرآیندی منظم و ضروری است که برای اطمینان از کارکرد صحیح و ایمن این تجهیزات در مواقع اضطراری انجام می‌شود. در واقع، بازرسی دوره‌ای کپسول‌ها تضمین می‌کند که در صورت وقوع آتش‌سوزی، این تجهیزات بتوانند به طور موثر عمل کرده و از گسترش آتش جلوگیری کنند.کپسول‌های اطفا حریق در  ساختمان‌‌های مسکونی، تجاری و صنعتی استفاده می‌شوند.

کپسول آتش نشانی یا خاموش کننده دستی وسیله‌ای است که برای خاموش کردن آتش‌های کوچک در مراحل اولیه استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها معمولاً قابل حمل هستند و حاوی مواد شیمیایی یا گازی هستند که برای خنک کردن آتش، قطع تأمین اکسیژن یا ایجاد یک لایه عایق بین آتش و سوخت طراحی شده‌اند.

اجزای اصلی یک کپسول آتش نشانی  عبارتند از :

• بدنه: معمولاً از جنس فلز مقاوم ساخته شده است و حاوی ماده اطفاء حریق است.
• شیر: برای کنترل خروج ماده اطفاء حریق استفاده می‌شود.
• شیلنگ: برای هدایت ماده اطفاء حریق به سمت آتش به کار می‌رود.
• نازل: انتهای شیلنگ است که ماده اطفاء حریق را به صورت پاشش یا جریان خارج می‌کند.
• ماده اطفاء حریق: می‌تواند آب، پودر شیمیایی، گاز دی‌اکسید کربن، فوم یا مواد دیگر باشد که هر کدام برای نوع خاصی از آتش مناسب هستند.

• کپسول آبی: برای آتش‌سوزی مواد جامد معمولی مانند چوب، کاغذ و پارچه مناسب است.
• کپسول پودری: برای آتش‌سوزی مواد جامد، مایعات قابل اشتعال و تجهیزات برقی مناسب است.
• کپسول گازی (CO2): برای آتش‌سوزی تجهیزات برقی و مایعات قابل اشتعال مناسب است.
• کپسول فومی: برای آتش‌سوزی مایعات قابل اشتعال مناسب است.

بازرسی دوره‌ای کپسول‌های اطفا حریق از اهمیت بالایی برخوردار است و دلایل متعددی برای این امر وجود دارد:

• اطمینان از کارکرد صحیح: بازرسی به موقع تضمین می‌کند که کپسول‌ها در مواقع اضطراری به درستی کار کنند و آتش را مهار کنند.
• جلوگیری از بروز حوادث: یک کپسول معیوب یا خالی می‌تواند در زمان آتش‌سوزی کارایی نداشته باشد و منجر به گسترش آتش و خسارات جانی و مالی شود.
• افزایش طول عمر کپسول: با شناسایی و رفع مشکلات احتمالی در مراحل اولیه، عمر مفید کپسول‌ها افزایش می‌یابد.
• رعایت قوانین و استانداردها: بسیاری از قوانین و مقررات ایمنی، انجام بازرسی دوره‌ای کپسول‌ها را الزامی کرده‌اند.
• کاهش ریسک: بازرسی منظم، ریسک وقوع حوادث ناشی از آتش‌سوزی را به حداقل می‌رساند.
• کاهش هزینه‌ها: تعمیر یا تعویض یک کپسول معیوب در مراحل اولیه، بسیار ارزان‌تر از خسارات ناشی از یک آتش‌سوزی بزرگ است.

• فشار داخلی: اطمینان از اینکه فشار داخل کپسول در محدوده استاندارد مشخص شده قرار دارد. فشار کم نشان‌دهنده نشت یا مصرف بخشی از ماده اطفا حریق است و فشار بیش از حد می‌تواند خطرناک باشد.
• وزن کپسول: وزن کپسول با وزن اولیه مقایسه می‌شود تا از وجود مقدار کافی ماده اطفا حریق در داخل آن اطمینان حاصل شود. کاهش وزن نشان‌دهنده نشت یا مصرف بخشی از ماده اطفا حریق است.
• نشتی: بدنه کپسول، شیر، شیلنگ و اتصالات به دقت بررسی می‌شوند تا از عدم وجود هرگونه نشتی اطمینان حاصل شود. نشتی می‌تواند باعث کاهش فشار داخلی و کاهش کارایی کپسول شود.
• تاریخ تولید و آخرین بازرسی: تاریخ تولید کپسول و تاریخ آخرین بازرسی بررسی می‌شود تا مطمئن شویم که کپسول از تاریخ تولید گذشته باشد و در بازه زمانی مشخص بازرسی شده باشد.
• عملکرد شیر و نازل: عملکرد شیر و نازل کپسول به طور کامل تست می‌شود تا اطمینان حاصل شود که در هنگام استفاده به درستی باز شده و ماده اطفا حریق را به صورت یکنواخت پخش می‌کند.
• وضعیت بدنه: بدنه کپسول از نظر زنگ‌زدگی، خوردگی، فرورفتگی، برآمدگی و سایر آسیب‌های فیزیکی به دقت بررسی می‌شود. هرگونه آسیب به بدنه می‌تواند بر استحکام کپسول و عملکرد آن تاثیر بگذارد.
• برچسب‌ها و علائم: برچسب‌های هشدار، تاریخ تولید، تاریخ آخرین بازرسی و سایر اطلاعات مهم روی کپسول بررسی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که اطلاعات به روز و قابل خواندن هستند.

• محل قرارگیری: محل قرارگیری کپسول در ساختمان بررسی می‌شود تا مطمئن شویم که در مکانی قابل دسترسی و ایمن قرار گرفته است.

تست هیدرواستاتیک از جمله تست های لازم برای بازرسی کپسول اطفاء حریق به شمار می آید. این تست ها باید به صورت دوره ای در مراکز مجاز صورت بگیرد. خدمات تست هیدرواستاتیک با صدور شناسنامه از اداره استاندارد صورت می پذیرد و این موضوع اهمیت بازرسی و کنترل کپسول های اطفاء حریق را دو چندان می‌کند. اما تست هیدرو استاتیک چیست و چرا کپسول ها باید به صورت دوره ای مورد تست قرار بگیرند ؟

تست هیدرواستاتیک از جمله آزمایش ها و تست هایی است که به صورت دوره ای برای مطلع شدن از سالم بودن کپسول انجام می‌شود. تست هیدرواستاتیک یک روش برای تست استحکام و عدم وجود نشتی مخازن تحت فشار می‌باشد. بنابراین تست هیدرواستاتیک یک استاندارد جهانی برای نگهداری این گونه مخازن می‌باشد و مختص به کپسول های اطفاء حریق نیست. از جمله سیستم هایی که تست هیدرواستاتیک بر روی آن ها انجام می‌شود می‌توان به سیستم های لوله کشی، خطوط لوله، دیگ های بخار، سیلندرهای گاز و کپسول های اطفاء حریق اشاره کرد.

• آماده‌سازی کپسول:

  • کپسول باید به طور کامل تخلیه شود و شیر آن بسته باشد.
  • بدنه کپسول از نظر وجود هرگونه آسیب دیدگی یا خوردگی بررسی شود.
  • اتصالات و شیر کپسول به دقت بررسی شوند.

• پر کردن کپسول با آب:

  • کپسول با آب تمیز و بدون املاح تا فشار مشخصی پر می‌شود. فشار مورد نظر برای هر نوع کپسول متفاوت است و بر اساس استانداردهای مربوطه تعیین می‌شود.

• اعمال فشار:

  • با استفاده از پمپ هیدرولیک، فشار به تدریج افزایش می‌یابد تا به فشار تست برسد. فشار تست معمولاً چندین برابر فشار کاری کپسول است.

• بازرسی:

  • در طول مدت اعمال فشار، بدنه کپسول به دقت بررسی می‌شود تا از وجود هرگونه نشتی، ترک خوردگی یا تغییر شکل جلوگیری شود.
  • تمام اتصالات و شیر کپسول نیز از نظر نشتی بررسی می‌شوند.

• حفظ فشار:

  • پس از رسیدن به فشار تست، فشار به مدت مشخصی ثابت نگه داشته می‌شود تا از استحکام طولانی مدت کپسول اطمینان حاصل شود.

• کاهش فشار:

  • پس از اتمام زمان تست، فشار به آرامی کاهش می‌یابد و آب از کپسول تخلیه می‌شود.

• بازرسی نهایی:

  • پس از تخلیه آب، بدنه کپسول مجدداً به دقت بررسی می‌شود تا از عدم وجود هرگونه آسیب اطمینان حاصل شود.

پیش از شارژ کپسول‌ اطفاحریق باید از صحت و سلامت بدنه و سایر اجزای کپسول مطمئن شد. بدین منظور تست کپسول باید توسط کارشناس انجام شود. تست هیدرواستاتیک کپسول یا Hydrostatic Test نه تنها برای خاموش کننده های اطفا حریق انجام می‌گیرد، بلکه برای تمام مخازن تحت فشار ازجمله دیگ بخار، مخازن CNG، مخازن آب و لوله کشی انجام می‌شود. تست هیدرواستاتیک باید به صورت دوره ای انجام شود. اغلب کپسول ها در زمان شارژ مجددشان این تست را پشت سر می‌گذارند. ناگفته نماند که این تست دارای استانداردهای خاصی می‌باشد و هنگام ارائه خاموش کننده، باید توجه داشته باشید که شرکت موردنظر استانداردهای لازم را رعایت کند.

به دلیل اینکه مواد داخل محفظه کپسول ها تحت فشار بالا قرار گرفته‌اند، در صورت خرابی محفظه می‌توانند خطرناک باشند. ورود هوا از بیرون به داخل محفظه یا خروج مواد داخل آن به غیر از راه سیلندر می‌تواند منجر به انفجار خاموش کننده شود. هرگز فشار بالای مواد داخل خاموش کننده را دست کم نگیرید و در صورتی که هر گونه خراش عمیق یا راه ارتباطی به درون محفظه روی بدنه مشاهده کردید به سرعت برای بازرسی کپسول خود اقدام کنید.فراموش نکنید که حتی اگر به مدت چند سال از خاموش کننده خود استفاده نکرده‌اید، باز هم باید این تست را برای آن انجام دهید. در برخی موارد مشاهده می‌شود که شرایط آب و هوایی و گذر زمان در کنار یکدیگر به بدنه کپسول آسیب رسانیده‌اند. شرایط آب و هوایی خاموش کننده نیز اهمیت زیادی دارد،‌ به عنوان مثال گرم و سرد شدن زیاد می‌تواند منجر به خرابی کپسول شود.

برای اطمینان از وجود فشار کافی در درون یک کپسول‌ اطفاء حریق آزمایش هایی صورت می‌گیرد که از سه طریق‌ انجام می‌شوند :

1. وزن کردن
2. بررسی فشار با فشارسنج
3. آزمایش محلول‌ها

در آزمایش وزن کردن کارتریج را از کپسول جدا و وزن می‌کنیم و در صورتی که بیشتر از ۱۰٪ از وزن گاز آن کم شده باشد دوباره باید آن را شارژ کنیم و همچنین در آزمایش فشار سنج، کپسول‌هایی که به وسیله هوای فشرده شده عمل می‌کنند، فشار درون سیلندر را به کمک وسیله فشارسنج موجود بر روی آن، می‌توانیم مشاهده کنیم و در آخرین آزمایش یعنی آزمایش محلول ها، خاموش کننده‌هایی که فشار آنها توسط گاز واکنش داده شده‌ی دو ماده، تأمین می‌شود روش انجام آزمایش به این صورت است که میزانی از مواد شیمیایی موجود در سیلندر را با هم ترکیب می‌کنیم تا مقدار گاز تولید شده را محاسبه کنیم.

در زمان ساخت بدنه کپسول اطفاء حریق، آن را از نظر مقاومت مکانیکی بررسی می‌کنند که شامل مراحل زیر است:

1. آزمایش مکانیکی نشت کردن
2. آزمایش ضخامت بدنه
3. آزمایش از هم پاشیدگی
4. آزمایش فشار کارکرد

در حالت کلی موضوع بسیار مهمی که وجود دارد موضوع حفاظت از خورندگی بدنه سیلندر کپسول اطفاء حریق است و جلوگیری از زنگ زدگی از طریق راه‌های زیر صورت می‌گیرد:

1. استفاده از فلز ضد زنگ
2. کشیدن روکش پلاستیک روی کارتریج
3. پوشاندن سطح داخل و خارج با یک ماده ضد زنگ

کپسول اطفاء حریق استاندارد باید دارای برچسب شناسایی بوده و مشخصات ذیل بر روی آنها نوشته شده باشد :

• ظرفیت خاموش کننده
• فشار تخلیه کپسول
• مشخصات فنی
• نوع ماده اطفاء کننده درون کپسول
• درصد تخلیه
• طول پاشش مواد اطفاء کننده توسط خاموش کننده های دستی بایستی بین ۲ تا ۷ متر باشد.
• در کپسول های حاوی آب ، در روش پاشش آب بصورت اسپری طول پرتاب حداقل بایستی درحدود ۴ متر و در روش جت حداقل در حدود ۷ متر باشد.
• در کپسول های حاوی پودر، طول پرتاب مواد اطفاء کننده توسط کپسول بایستی در حدود ۵ متر باشد.
• طول پرتاب مواد اطفائی در کپسول های حاوی کف بایستی در حدود ۷ متر باشد.
• طول پرتاب کپسول های اطفاء کننده نوع CO2 بایستی بین ۲ تا ۴ متر باشد.
• میزان درصد تخلیه خاموش کننده های پودری بایستی حداقل ۸۵ % باشد.
• میزان درصد تخلیه خاموش کننده‌های حاوی آب ، CO_۲ و کف بایستی حداقل ۹۵ % باشد .
• اجزای کپسول‌های اطفاء حریق بایستی متناسب با نوع استفاده و مواد خاموش کننده درون آن، قابلیت و استحکام کافی را از نظر مقاومت در برابر خوردگی، فشار، زنگ زدگی و… داشته باشند.
• تمامی کپسول های دارای ظرفیت ۳ کیلوگرم و بالاتر بایستی دارای شیلنگ و سرنازل باشند.
• طول شیلنگ کپسول‌های اطفاء حریق نبایستی کمتر از ۸۰% ارتفاع کپسول باشد.
• طول مدت زمان تخلیه کپسول های حاوی کف شیمیایی برحسب ظرفیت کپسول بایستی بین ۲۰ تا ۹۰ ثانیه و کپسول‌های حاوی کف مکانیکی ۶۰ تا ۱۲۰ ثانیه باشد.
• شیلنگ و سرلوله نباید با ماده خاموش کننده واکنش دهد و نیز نبایستی تحت فشار دائم دستگاه باشد.
• فشار کپسول‌های اطفاء کننده CO2 بایستی در حدود psi 150 باشد.
• فشار کپسول‌های اطفاء کننده آب وگاز بایستی ۱۵۰ ـ ۶۰ psi باشد.
• فشار کپسول‌های اطفاء کننده حاوی کف بایستی درحدود psi 150 باشد.
• فشار کپسول‌های اطفاء کننده پودر و گاز بایستی درحدود psi 150 باشد.
• مناسبترین فشار برای یک کپسول اطفاء حریق زمانی حاصل می آید که عقربه نشانگر روی کپسول کمی از ساعت ۱۲ گذشته باشد.

بازرسی کپسول‌ها در دوره‌های ماهیانه، هر شش ماه یک بار و سالیانه صورت می‌پذیرد که هر یک را به طور کامل بررسی می‌کنیم.

بازرسی و آزمون ماهیانه:

• کلیه کپسول‌های اطفاء حریق بایستی بصورت ماهیانه مورد بازرسی قرار گیرند .
• در بازرسی‌های ماهیانه برای دستگاه‌های مانومتردار توجه به عقربه و در نوع پودری تکان دادن یا سرازیر کردن کپسول برای باز شدن کلوخه های احتمالی ضروری است .
• در بازرسی‌های ماهیانه بازدید از محل نصب به دیوار، وضعیت بدنه مخزن، و اجزای دستگاه شامل شیر اهرم، شیلنگ و بازدید سرلوله برای اطمینان از عدم لانه گزینی حشرات بایستی حتماً انجام گردد.

بازرسی و آزمون شش ماهه:

• در این نوع بازرسی‌ها بایستی برخی از کپسول‌های اطفاء حریق بطور تصادفی در یک حریق آزمایشی مورد استفاده و آزمایش قرار گیرند، درصورتی که ۱۰% از وزن یک کپسول کم شده باشد بایستی مجدداً شارژ گردد .

بازرسی و آزمون سالیانه:

• کلیه کپسول های اطفاء حریق بغیر از نوع _۲CO بایستی بصورت سالیانه شارژگردند.
• کپسول های CO2 بایستی حداکثر هر دو سال یکبار شارژ شوند .

بازرسی ۲ یا ۵ ساله:

• کلیه کپسول‌ها بغیر از نوع CO2 حداکثر بایستی هر ۲ سال یکبار تحت آزمایش هیدرواستاتیکی قرار گیرند .
• کپسول‌های CO2 حداکثر بایستی هر ۵ سال یکبار تحت آزمایش هیدرواستاتیکی قرار گیرند.
• جهت عملکرد بهتر کپسول‌های پودر و گاز، بایستی این کپسول‌ها هر چند وقت یکبار و قبل از استفاده سر و ته گردند

• کپسول اطفاء حریق بدون درز فولادی CO2 : استاندارد ملی به شماره ۶۷۹۲
• کپسول اطفاء حریق پودری و دستی : استاندارد ملی به شماره ۸۶۹
• کپسول اطفاء حریق چرخدار و قابل حمل : استاندارد ملی به شماره ۹۴۲۴/۲
• سیلندر‌های فولادی اطفاء حریق درزدار : استاندارد ملی به شماره ۱۸۷۵۳

هر آنچه که باید جهت بررسی کپسول‌ها ، اطلاع از سالم بودن و نحوه استفاده آن بدانید به شرح زیر است:

1. اولین موردی که باید در این خصوص در نظر داشته باشید این است که کپسول‌های اطفاء حریق شما هر سال باید سرویس و شارژ مجدد شوند، در صورتی که تاریخ دقیق پایان می‌خواهید کافیست نگاهی به کارت متصل به کپسول یا برچسب آن بیاندازید، به همین راحتی.
2. مورد بعدی که باید در نظر داشته باشید این است که اگر شما حتی یک مرتبه از کپسول اطفاء حریق خود استفاده کرده باشید، باید حتما نسبت به شارژ مجدد آن اقدام کنید. از طرفی اصلا مهم نیست که چقدر از حجم آن باقی مانده است، چون کپسول اطفاء حریق شما بعد از یک بار استفاده دیگر آن فشار و قدرت خاموش کنندگی را نخواهد داشت و در صورتی که بخواهید نسبت به این موضوع بی دقت باشید ممکن است در زمان حادثه از این بی توجهی خود به شدت پشیمان شوید.
3. هر ماه کپسول‌های اطفاء حریق خود را با دقت بازرسی کنید و از سالم بودن آنها اطمینان حاصل کنید، البته در کپسول‌های دارای گاز کربن دی اکسید لازم نیست این کار را هر ماه انجام دهید، چون دوره زمانی بازرسی آنها هر ۶ ماه یک بار است.
4. در صورتی که محل زندگی شما دارای شرایط آب و هوایی خاص است باید به یاد داشته باشید که کپسول‌های اطفاء حریق شما باید در بازه های زمانی کوتاه‌تری مورد بررسی قرار بگیرند. به عنوان مثال محل‌هایی که بیش از حد گرم یا سرد است یا محیط‌های شرجی و مرطوب می‌تواند روی عملکرد کپسول اطفاء حریق تاثیر بگذارند.
5. به یاد داشته باشید که در زمان بررسی ماهانه (و یا ۶ ماه برای کپسول های اطفاء حریق CO2) حتما وضعیت ظاهری کپسول اطفاء حریق را بررسی کنید تا اگر مشکلی مانند زنگ زدگی، شکستگی، خوردگی خراب شدن یا شکستن شیر یا اهرم و… را ببینید و نسبت به برطرف کردن آن اقدام کنید.
6. در زمان بازرسی کردن آمپر کپسول اطفاء حریق به فشار سنج آن دقت کنید.
7. حتما به خاطر داشته باشید که پلمپ کپسول اطفاء حریق نباید باز شده باشد و اگر باز شده، شما باید به این موضوع رسیدگی کنید و مطمئن شوید که از آن استفاده نشده و در صورتی که اتفاقی افتاده و استفاده شده برای شارژ مجد آن اقدام کنید.
8. زمانی که کپسول‌های اطفاء حریق خود را برای شارژ مجدد از محل مورد نظر بر می دارید باید حتما از کپسول اطفاء حریق جایگزین برای آن محل استفاده کنید.
9. کپسول اطفاء حریق باید حتما دارای برچسب و یا کارتی باشد که زمان آخرین مرتبه شارژ و تاریخی که باید برای شارژ مجدد اقدام کنید را برای شما مشخص می‌کند.
10. سیم پلمپ کپسول اطفاء حریق شما باید به گونه‌ای باشد که بتوانید در زمان حادثه آن را به راحتی پاره کنید.
11. هر دو سال یک بار کپسول اطفاء حریق خود را برای تست هیدرواستاتیک به مراکز معتبر تست و شارژ کپسول اطفاء حریق ببرید.

خلاصه ای از نکات قابل توجه در خصوص کپسول های اطفاء حریق به شرح زیر است:

• داغی قطعات تعویضی کپسول‌های اطفاء حریق از پیمانکار شارژ کننده دریافت گردد.
•  بررسی وضعیت فیزیکی خاموش کننده‌ها .
• نتیجه تست هیدرواستاتیک کلیه کپسول‌ها طی نامه‌ای از طرف پیمانکار ابلاغ گردد. این آزمون با توجه به وزن سیلندر هزینه‌ای دربردارد، پس به عواملی که به رایگان انجام داده‌اند و می‌دهند مشکوک باشید.
•  هدف از بازدید کپسول‌ها اطمینان یافتن از عملکرد موثر و ایمن خاموش کننده در موقع بروز حریق می‌باشد.
• پیمانکار شارژ کننده کپسول‌های اطفاء حریق می بایست با هماهنگی واحد HSE آموزش اطفاء حریق برگزار نموده و از کپسول‌های تاریخ گذشته برای این منظور استفاده نماید .
•  سیم پلمب به گونه‌ای باشد که در مواقع ضروری به راحتی بریده شود .
• کپسول‌های اطفاء حریق هنگام تحویل به صورت گزینشی وزن شود.
• درجه فشار سنج کپسول‌ها به صورت چشمی کنترل شود.
•  کارت شارژ بر روی کپسول‌ها الصاق گردد.
• بازدید ماهیانه از کلیه کپسول‌های اطفاء حریق (غیر از CO2 که هر ۶ ماه یکبار می بایست بازرسی گردد) ضروری است.
•  بازرسی سالیانه برای اطلاع از کیفیت و کمیت مواد خاموش کننده و براساس قانون نیاز شارژ مجدد در دوره های یک ساله.
• تست هیدرو استاتیک هر دو سال یکبار برای اطمینان از سالم بودن بدنه کپسول ها انجام شود.
• خاموش کننده بعد از استفاده بلافاصله باید شارژ شده و در محل خود مستقر گردد.
•  مانور حداقل هر ۶ ماه یکبار طبق آیین نامه می‌بایست انجام شود و کلیه افراد لازم است در مانور شرکت نمایند.
• هنگام جمع آوری کپسول‌های اطفاء حریق برای شارژ می بایست به جای آنها کپسول جایگزین مستقر نمود و یا کلیه کپسول‌ها در چند بازه زمانی جهت شارژ ارسال شود.
•  دوره بازرسی خاموش کننده‌ها بعد از نصب هر ماه یکبار است.
• کپسول اطفاء حریق در محل استقرار تعیین شده قرار داده شود.
•  مانعی در مسیر دسترسی به کپسول اطفاء حریق وجود نداشته باشد.
•  راهنمای عمل خاموش کننده بر روی کپسول یا در کنار آن نصب شده باشد.
• پلمب خاموش کننده باز نشده باشد .
•  وزن خاموش کننده مشخص گردد، معمولاً مقدار وزن کل باید برابر مقدار درج شده بر روی کپسول باشد .