ایمنی دیگ بخار

رعایت ایمنی دیگ بخار و دیگ آبگرم یکی از الزامات فعالیت‌های مؤسسات و کارخانجات می باشد. تجهیز دیگ بخار و دیگ آبگرم به سیستم‌های کنترلی پیشرفته گام بزرگی در افزایش ایمنی دیگ بخار و افزایش بازدهی آنها است. با این حال، طراحی پیشرفته و به روز این گونه مخازن تحت فشار اگرچه ضروری می نماید، اما به تنهایی نمی تواند متضمن عملکرد ایمن دیگ بخار و آب داغ باشد.

علاوه بر طراحی پیشرفته، بازرسی ادواری دیگ بخار و صدور گواهی سلامت توسط شرکت های صاحب صلاحیت از طرف اداره استاندارد می تواند نقش بسزایی در افزایش ایمنی و راندمان دیگ بخار داشته باشد. سهل انگاری در انجام بازرسی ادواری دیگ بخار و عدم دریافت گواهی سلامت این تجهیزات می تواند ایمنی و راندمان تجهیز مربوطه را به شدت به خطر بیاندازد.

تمامی دیگ های بخار و آبگرم، مجهز به تجهیزات ایمنی برای عملکرد ایمن و بی نقص خود هستند. این تجهیزات نیز به مانند دیگر قطعات مکانیکی نیاز به بازرسی ادورای و نگهداری مداوم برای تداوم عملکرد صحیح خود دارند. تمامی اپراتورهای دیگ بخار برای حفظ ایمنی خود و همچنین دیگ بخار باید به تجهیزات کنترلی دیگ بخار نصب شده روی دیگ بخار توجه ویژه داشته باشند.

بویلرها ظروف بسته هستند که آب یا مایعات دیگر را برای تولید بخار گرم می‌کنند. بخار تحت فشار فوق گرم می شود و برای تولید برق، گرمایش یا سایر مقاصد صنعتی استفاده می شود. کارگرانی که از دیگ‌های بخار نگهداری و سرویس می‌کنند، می‌دانند که می تواند خطرناک باشند. بنابراین رعایت نکات ایمنی هنگام کار با بویلر در کارخانه ها ضروری است. در اینجا چند نکته ایمنی وجود دارد که باید در نظر داشته باشید:

1. فقط کارگران آموزش دیده و مجاز باید دیگ را راه اندازی کنند.
2. کارگران باید با دفترچه راهنما و دستورالعمل های سازنده دیگ آشنا باشند.
3. اپراتورهای بویلر باید به طور مکرر بویلرها را از نظر نشتی، احتراق مناسب، عملکرد دستگاه ها و گیج های ایمنی و سایر عملکردها بازرسی کنند.
4. بسیاری از دیگهای بخار قدیمی و لوله کشی آب گرم و بخار ممکن است دارای پوشش های عایق آزبست، پوشش ها، یا “موقعیت” باشند. کارگران باید به طور دوره ای این مناطق را بازرسی کنند تا مطمئن شوند که مواد آسیب دیده، پوسته پوسته نشده یا خراب نمی شوند. مواد آسیب دیده باید فوراً توسط یک پیمانکار آزبست تایید شده گزارش و تعمیر یا خارج شوند.
5. علائم سطوح ترک خورده، برآمدگی، خوردگی یا سایر ناهنجاری ها باید بلافاصله توسط تکنسین مجاز تعمیر شوند.
6. دیگ ها باید همیشه به آرامی آنلاین شوند و هرگز نباید آب سرد به سیستم گرم تزریق شود. تغییرات ناگهانی دما می تواند دیگ را منحرف یا پاره کند.
7. اپراتورهای بویلر باید اطمینان حاصل کنند که سیستم سوخت، از جمله شیرها، خطوط و مخازن، به درستی و بدون نشتی کار می کند.
8. برای جلوگیری از انفجار کوره، ضروری است که اپراتورهای دیگ قبل از احتراق مشعل، دیگ را تمیز کنند.
9. کارگران باید نسبت سوخت به هوا، وضعیت آبکش و شعله را بررسی کنند تا مطمئن شوند که زیاد زیاد نباشد و دود نباشد.
10. سیستم های تهویه نیز باید بازرسی و نگهداری شوند تا اطمینان حاصل شود که گازهای احتراق در اتاق دیگ بخار جمع نمی شوند.
11. اطراف دیگ باید از گرد و غبار و زباله تمیز نگه داشته شود و هیچ گونه مواد قابل اشتعال نباید در نزدیکی دیگ نگهداری شود.
12. کف ها اغلب بتنی آب بندی هستند و در صورت خیس شدن می توانند بسیار لغزنده باشند. ریزش ها باید فوراً پاک یا تمیز شوند.
13. اطمینان حاصل کنید که نور کافی فراهم شده است و چراغ های معیوب فورا تعمیر می شوند.
14. از آنجایی که بویلرها دارای سطوح گرم هستند، باید فضای زیادی برای حرکت کارگران در اتاق وجود داشته باشد.
15. اتاق های دیگ بخار می توانند پر سر و صدا باشند، بنابراین منطقه باید نصب شود و کارگران باید هنگام کار در داخل دیگ بخار از محافظ شنوایی استفاده کنند.اینها برخی از نکات ایمنی است که هنگام کار با بویلر در کارخانه ها باید رعایت شود. به یاد داشته باشید، ایمنی همیشه باید در اولویت باشد!

بازرسی ادواری و دریافت گواهی سلامت دیگ بخار توسط اداره کار به صورت الزام برای صاحبان صنایع درآمده است. اگرچه شرکت های بازرسی دیگ بخار با استناد به آیین نامه های اجرایی اداره کار و سازمان ملی استاندارد و در جهت افزایش هرچه بیشتر ایمنی ملزم به در نظر گرفتن معیارهای سختگیرانه در بازرسی دیگ بخار و صدور گواهی سلامت هستند، اما این معیارهای سختگیرانه نافی مسئولیت اپراتورهای دیگ بخار در خصوص بررسی دروه ای  لوله ها، محفظه دود و زدودن هرگونه آلودگی از آنها نخواهد بود.

هدف بازرسی سالیانه دیگ بخار بسیار فراتر از اجرای الزامات درج شده در استاندارد دیگ بخار است، این گونه بازرسی های ادواری می توانند مشکلات و نواقص ایجاد شده در دیگ بخار را به موقع و قبل از ایجاد حادثه و یا ایجاد خسارت به دیگ بخار شناسایی نماید.

بسته به ابعاد و ظرفیت دیگ بخار و برای به حداکثر رساندن ایمنی، اپراتورها باید بازرسی های بیشتری (حتی روزانه) انجام دهند. تمامی لوله های سوخت رسان به مشعل باید به طور روزانه از لحاظ نشتی بررسی شوند. به عنوان قائده کلی، مدیران ایمنی و اپراتورهای دیگ بخار می توانند برای اطلاع از دستورالعمل دقیق بازرسی‌های ادورای دیگ بخار مجموعه خود، با شرکت سازنده و یا شرکت بازرسی صلاحیت دار تماس حاصل نمایند.

• علاوه بر الزامات مندرج در آیین نامه استاندارد و بازرسی ادورای دیگ بخار، مدیران ایمنی بایستی از انجام مجموعه ای از اقدامات پیشگیرانه برای بازرسی دیگ بخار توسط پرسنل خود اطمینان حاصل نمایند. اپراتورها باید:
• به صورت متناوب از انطباق اطلاعات مندرج در پلاک دیگ بخار با شرایط کاری آن اطمینان حاصل نمایند.
• تمامی نواقص ناشی از عملیات نصب دیگ بخار مانند نشتی‌ها را شناسایی و برطرف نمایند.
• کلیه تجهیزات ایمنی را بررسی نموده و از عملکرد بی نقص آن ها اطمینان حاصل نمایند.
• تمامی تجهیزات کنترلی دیگ بخار را در فشارهای مختلف کاری دیگ بخار تست کرده و از عملکرد صحیح آن ها مطمئن شوند.
• از صحت عملکرد و بدون نشتی شیر های ورودی و خروجی دیگ اطمینان حاصل نمایند.
• اپراتورها همچنین موظفند سیستم بهسازی آب تغذیه دیگ بخار را نیز متناوباً بررسی نمایند. همه دیگ های بخار بایستی به سیستم جبران آب مجهز باشند.سیستم بهسازی آب تغذیه، ناخالصی ها و اکسیژن را از آب جدا کرده، سختی آن را کاهش می‌دهد و سپس آب را به دیگ پمپ می‌کند. نوع عملکرد این سیستم و میزان عملکرد آن باید متناسب با شرایط کاری دیگ و دستورات سازنده باشد. عدم انطباق مشخصات سیستم بهسازی آب تغذیه با شرایط کاری دیگ بخار می تواند به خوردگی بیشتر و افزایش آسیب پذیری دیگ بخار منجر شود.

• اپراتورها باید تمامی اتفاقات مربوط به دیگ بخار از قبیل تعمیر و تعویض قطعات و بازرسی های انجام شده در دفترچه مربوط به آن ثبت کنند و به یاد داشته باشند که این دفترچه از اسناد مهم برای اطمینان از ایمنی و صحت عملکرد دیگ بخار خواهد بود. غیر از زمان هایی که خرابی عمده ای برای دیگ بخار اتفاق بیفتد، مابقی مشکلات دیگ بخار بسیار آهسته به وجود می آیند طوری که اپراتورها (اگر روند کاری دیگ بخار را در دفترچه مربوطه ثبت نکنند) متوجه آن نخواهند شد.با وارد کردن متناوب اطلاعات دیگ بخار در دفترچه مربوطه و مقایسه آنها با اطلاعات قبلی وارد شده، اپراتورها می توانند روند به وجود آمدن هرگونه آسیب را برای دیگ بخار به موقع تشخیص داده و برای برطرف کردن آن اقدامات لازم را اتخاذ نمایند، کاری که در صورت عدم وجود دفترچه مربوطه و بررسی این روند، غیر ممکن خواهد بود.

با وجود پیشرفت های چشمگیر در دیگ های بخار امروزی و سیستم های کنترلی مربوطه، حوادثی نیز که اغلب آن ها ناشی از استفاده و نگهداری ناصحیح دیگ بخار است،  کماکان اتفاق می افتند. اگر اپراتور دستگاه به هر علتی سیستم سوپاپ اطمینان و یا هشدار آن را از مدار خارج نماید، بهترین دیگ بخار با بهترین امکانات و تجهیزات ایمنی و کنترلی هرگز خالی از خطر نخواهد بود. اپراتور های دیگ بخار که آموزش صحیح ندیده اند و یا توسط افراد صلاحیت دار تحت آموزش قرار نگرفته اند هرگز به درستی به عواقب این قبیل اقدامات ناایمن آگاه نبوده و می توانند حوادث ناگواری بیافرینند. مدیران ایمنی نباید فرض را بر این بگذارند که اپراتورهای دیگ بخار آموزش های لازم را از پرسنل با تجربه تر فراخواهند گرفت، چرا که مشخص نیست آنان تحت چه شرایطی آموزش دیده اند و آیا در طی سالیان کاری خود اطلاعات غلطی از منابع مختلف دریافت کرده اند یا خیر. اپراتورهای با تجربه همچنین ممکن است به پشتوانه اطلاعات قبلی و تجربه کاری خویش برخی از کارها را به روشهای غیر معمول و متفاوت با آنچه در دستورالعمل سازنده آمده است انجام دهند که مطابق با اصول ایمنی نیست.

آموزش اپراتوری دیگ بخار امری مداوم و پیوسته است و هرگز نمی توان به یک مرتبه آموزش پرسنل اکتفا نمود. اپراتورها باید مراحل روشن و خاموش کردن دیگ بخار، عیب یابی و اقدامات اضطراری مربوط به دیگ بخار را بیاموزند و اطلاعات و مهارت های خود را پیوسته تمرین کرده و به روز نگه دارند.

نگهداری صحیح از دیگ بخار یکی از مهم‌ترین عوامل در افزایش عمر مفید دستگاه، کاهش هزینه‌های تعمیرات و جلوگیری از حوادث ناگوار است. این دستورالعمل کلیاتی از اقدامات نگهداری را ارائه می‌دهد و برای اطلاعات دقیق‌تر، همیشه به دستورالعمل سازنده دستگاه مراجعه کنید.

1. شیر ورودری آب به شیشه آبنما را ببند سپس شیر تخلیه آب را باز کنید، بخار آب باید سریعا از شیشه ها عبود کند. چند ثانیه به بخار اجازه خروج بدهید.
2. حالا شیر تخلیه را بسته و شیر ورودی را باز کنید. درصورتی که آب به سرعت وارد آبنما نشد احتمالا یکی از مجراها مسدود شده و باید سریعا رفع اشکال شود.
3. شیر تخلیه آب نما را ببندید و شیر ورودی آنرا باز کنید. آب باید به سرعت وارد شیشه آبنما گردد. چنانچه این عمل به کندی انجام شد، یکی از مجراها مسدود شده که باید در اولین فرصت رفع اشکال شود.
4. برای کاستن از املاح موجود در آب شیر تخلیه دیگ بخار را باز کنید و برای مدت چند ثانیه به بخار اجازه خروج دهید.
5. شیشه بازدید شعله در قسمت عقب دیگ را چک کنید در صورت کثیف بودن باید تمیز گردد.
6. دو شعله کم و زیاد را بازدید کنید (شعله های low و hight )
7. در دیگ های بزرگ به صورت روزانه فنجانک را تویط پارچه و پارافین و یا گازوییل تمیز کنید.
8. در دیگ های کوچک به صورت روزانه این عمل را برروی نازل اجرا کنید.
9. نکته :برای تمیز کردن فنجانک و نازل از ابزاز تیز استفاده نکنید چون ممکن اسن از تعادل خارج شود.
10. درصورت نامتعادل شدن فنجانک یا نازل آنرا سریعا عوض کنید.
11. مشعل را چک کنید و تمام اجزا آنرا تمیز کنید.
12. روغن های نشست شده اطراف مشعل را روزانه پاک کنید و محل نشت شده را آب بندی کنید

در حضور مسئول تاسیسات دیگ های بخار و یا مسئول کنترل ایمنی عملکرد سیستم کنترل آب را به صورت زیر انجام دهید:

1. در حالت روشن بودن مشعل دیگ بخار ، پمپ تغذیه آب را خاموش کنید تا پس از تبخیر آب سطح آب به علامت کم برسد. بعد از اینکه روی آبنما علامت کم آبی ظاهر شد چراغ مربوط به سطخ آب کم باید روشن شود و پس از خاموش شدن مشعل زنگ خطر به صدا در بیاید.
2. پس از این اتفاق با کلید زنگ را قطع کرده و باز اجازه دهید بخار خارج شود تا سطح آب به علامت خیلی کم برسد.بعد از اینکه آب به علامت خیلی کم رسید باید چراغ سطح آب خیلی کم روشن شده و آژیر کشیدن شروع شود.پس از این اتفاق با کلید مربوطه آژیر را قطع کنید. اگر تمام مراحل به خوبی و بدون مشکل انجام شد پمپ تغذیه آب را روشن کنید و پس از ابگیری کامل مشعل را روشن کنید
3. تجهیزات هشدار دهنده از قبیل زنگها و لامپهای هشدار دهنده را چک کنید.
4. صافی پمپ تغذیه را تمیز کنید.
5. مدار کنترل شعله را به این صورت بررسی کنید : در حالت کار مشعل چشم الکتریمی را از جای خود خارج کنید. شعله باید سریعا قطع شود و پس از روشن شدن جراغ اخطار آژیر به صدا در بیاید.
6. پس از تایید بررسی مدار کنترل جشم الکتریمی را با پارچه ای نرم تمیز کنید و در جای خود قرار دهید.
7. درصورتی که روی الکترودهای حرقه زن و فنجانک(نازل) سوخت رسوب بود آن را تمیز کنید.
8. اتصالات دمپرهوا و سوخت را کنترل کنید.

1. پروانه دمنده را چک کنید و یاطاقانهای آن را گریسکاری کنید.
2. طبق دستورالعمل موتورهای الکتریکی را روغن کاری کنید.
3. پمپ تغذیه را چک کنید در صورت نشت یا ایجاد سروصدا سریعا ایراد را رفع کنید.
4. صافی سوخت را با گازوئیل شستشو کنید.
5. صافی پمپ آب را باز کنید. رسوب ها و گرفتکی های آن را رفع و کاملا تمیز کنید.
6. اتصالات و شیرهارا چک کرده و درصورت مشاهده نشت ، نشتی را رفع نمایید.

1. مشعل را تمیز کنید و کنترل کنید بدون نشتی باشد.
2. دوده های موجود در لوله های پاس ۲ و ۳ را با برس مخصوص تمیز نمایید.

در حضور مسئول کنترل ایمنی و بار عابت نکات ایمنی مکراجل زیر را انجام دهید:

• دریچه های آدم رو و دست رو را باز کنید و داخل دیگ را چک کنید. در صورت وجود رسوب و رنگ زدگی آنرا رفع کنید.
• باتوجه به میزان بهره برداری از دستگاه برنامه فصلی باید بین ۱ تا ۳ ماه متغییر باشد.
• در صورتی که تمیز کردن لوله ها بیشتر از ۳ ماه طول بکشد بازدهی دستگاه کم خواهده شد

• آب دیگ: کیفیت آب دیگ نقش مهمی در تشکیل رسوب و خوردگی دارد. از آب با کیفیت مناسب استفاده کرده و به طور مرتب آن را آنالیز کنید.
• سوخت: از سوخت مناسب و با کیفیت استفاده کنید و از تمیز بودن مشعل اطمینان حاصل کنید.
• رسوب زدایی: رسوب باعث کاهش انتقال حرارت و افزایش خطر سوختن لوله‌ها می‌شود. به طور مرتب دیگ را رسوب زدایی کنید.
• خوردگی: خوردگی باعث کاهش ضخامت فلز و در نهایت ترکیدگی دیگ می‌شود. از مواد ضد خوردگی استفاده کرده و به طور مرتب دیگ را بازرسی کنید.
• عایق‌کاری: عایق‌کاری مناسب باعث کاهش اتلاف حرارت و افزایش راندمان دیگ می‌شود.
• آموزش پرسنل: پرسنل باید به طور کامل در مورد نحوه کار با دیگ بخار و اقدامات ایمنی آموزش ببینند.

دیگ‌های بخار به عنوان یکی از تجهیزات پرکاربرد در صنایع مختلف، نقش مهمی در تولید انرژی حرارتی دارند. اما در عین حال، این دستگاه‌ها به دلیل فشار و دمای بالای بخار تولید شده، پتانسیل ایجاد خطرات جدی را دارند که عبارتند از :

• انفجار: یکی از خطرناک‌ترین حوادثی که ممکن است در دیگ بخار رخ دهد، انفجار است. افزایش فشار بیش از حد مجاز، نقص در تجهیزات ایمنی، خوردگی و رسوب‌گیری داخلی دیگ از جمله عوامل اصلی انفجار هستند.
• نشت بخار: نشت بخار می‌تواند باعث سوختگی شدید، خفگی و آسیب به تجهیزات شود.
• مسمومیت با گازهای سمی: برخی از گازهای تولید شده در دیگ بخار مانند مونوکسید کربن سمی هستند و استنشاق آن‌ها می‌تواند منجر به مسمومیت و حتی مرگ شود.
• آتش‌سوزی: نشت سوخت یا روغن و ایجاد جرقه می‌تواند باعث آتش‌سوزی در اطراف دیگ بخار شود.
• آسیب‌های الکتریکی: نقص در سیستم‌های الکتریکی دیگ بخار می‌تواند باعث برق‌گرفتگی شود.