بازرسی و نمونه برداری از محصولات کشاورزی غیر خوراکی

نمونه برداری و آزمایش در محصولات مختلف، روش ها و دستورالعمل های متفاوتی دارد.منظور از محصولات کشاورزی در این مبحث انواع گیاهان است که شامل دارویی،زینتی،دانه‌های بذر، پنبه و به طور کل محصولات غیر خوراکی هست.دلایل نمونه برداری در محصولات کشاورزی را با مثال توضیح می دهیم: فرضا کشاورز برای اطلاع از میزان مواد معدنی، درصد خرابی یا آفت‌زدگی محصول خود یا حاصلخیزی خاک در رشد و نمو آن بخواهد از طریق نمونه برداری و آزمایش به اصلاح یا تغییر روش های مرسوم اقدام کند .

برای دستیابی به میزان رشد و نمو گیاهان،بهترین راه نمونه برداری و تجزیه قسمتی از اندام های گیاه علی الخصوص برگ آن است؛ تا مشخص شود گیاه چه مقدار مواد غذایی جذب کرده است.تجزیه برگ گیاهان برای تشخیص مواد معدنی و میزان سم بعضی از عناصر موجود در درختان از اهمیت بالایی برخوردار است.

میزان عناصر غذایی در برگ گیاهان با توجه به زمان، سن برگ و موقعیت آن در پوشش گیاهی مورد نمونه برداری شده امری متغیر است.در تجزیه برگ گیاهان علت وقوع کمبود مواد غذایی مشخص نمی‌شود از این رو لازم است در این مورد تجزیه خاک نیز همزمان با برگ گیاه انجام پذیرد.روش نمونه برداری با توجه به هدف آن متغیر است.

به طور مثال اگر هدف از نمونه برداری تشخیص مشکلی مشخص از گونه خاصی از درختان یک ناحیه باشد نمونه برداری از تعداد اندکی از درختان مشکل دار و سالم آن ناحیه کافی است، اما اگر هدف از نمونه برداری مشخص کردن وضعیت تغذیه ای یک پوشش وسیع باشد به نمونه های بیشتری احتیاج است.

• در نمونه برداری از برگ گیاهان نباید از برگ هایی که حداقل از یک روز قبل با عناصر ریز مغذی (روی،مس، منیزیم) محلول پاشی شده اند،استفاده شود.
• اگر علائم مسمومیت یا فقدان در برگ درختان مشاهده شد، لازم است برای نمونه برداری از هر دو نوع برگ درخت سالم و مشکل دار به صورت جدا نمونه برداری به عمل آید.
• نمونه برداری از برگ درختان یا گیاهان لازم است هر سال انجام شود؛ تا شامل هر “دو سال پر محصول و کم محصول” قرار گیرد.
• نمونه ها باید در پاکت های کاغذی جمع آوری شود و حداکثر ۲۴ ساعت پس از عمل نمونه برداری به آزمایشگاه مربوطه ارسال شود.
• در صورتی که امکان ارسال نمونه ها در مدت مقرر میسر نبود لازم است به مدت ۴۸ ساعت در دمای یخچال نگهداری شوند و بلافاصله پس از ارسال به آزمایشگاه در دمای طبیعی و دور از تابش خورشید خشک شوند.
• لازم است بر روی پاکت نمونه ها مشخصات کامل آن ها مانند محل نمونه برداری، وضعیت باردهی شاخه و کلیه اطلاعات لازم درج گردد.

از اصلی ترین معیار ها در بازرسی و نمونه برداری محصولات کشاورزی مشخص نمودن چهارچوب و معیاری است تا هم تولید کننده  مصرف کننده از دارا بودن کیفیت قابل قبول این محصولات اطمینان خاطر کنند.از این رو لازم است تا مواد اولیه به کار رفته در این تولیدات از کیفیت قابل قبولی برخوردار باشد.در نتیجه نمونه برداری از بذرها و دانه ها به عنوان جز مهم و اولیه در تولید محصولات کشاورزی از اهمیت به سزایی برخوردار است.

• وسایل و ظروف نمونه برداری باید کاملا تمیز و خشک باشد.
• به منظور جلوگیری از تغییر در کیفیت اولیه بذر لازم است ظروف نمونه برداری نفوذ ناپذیر باشد.
• حجم و اندازه ظروف نمونه برداری باید متناسب با مقدار آن باشد به نحوی که ظروف از نمونه پر شود.
• پس از پر کردن ، ظروف نمونه باید کاملا بسته و توسط مراجع ذی صلاح مهار و پلمپ شود.
• فرآیند نمونه برداری باید با نظارت مراجع ذی صلاح قانونی انجام شود.
• محل نگهداری نمونه ها باید در شرایطی باشد که کنترل عوامل محیطی از قبیل نور، دما، رطوبت ، جریان هوا و سایر عوامل امکان پذیر باشد.
• نمونه برداری از توده بذری یکنواخت انجام می‌شود و در صورتی که هر گونه غیر یکنواختی مشاهده شد، باید روند نمونه برداری متوقف شود.

در اینجا مطابق استاندارد ISIRI 276 به تعریف اصطلاحات رایج در نمونه برداری از بذرها می‌پردازیم.

• پارت چینی چیست؟ نحوه چینش و قرار گیری بسته های بذر به طریقی که امکان دسترسی به قسمت های مختلف توده را فراهم می‌کند.
• نمونه مرکب چیست؟ به نمونه ای که از ترکیب و یکنواختی نمونه های اولیه بدست می‌آید گفته می‌شود.

• عملیات نمونه برداری باید توسط کارشناس با تجربه و آموزش دیده و با استفاده از ابزار و وسایل نمونه برداری صورت گیرد.
• پیش از نمونه برداری باید کلیه اطلاعات لازم از قبیل نام متقاضی، نوع بذر ،نام رقم، مقدار توده بذر و آزمون ها و آموزش های مورد نظر در فرم درخواست نمونه برداری ذکر شود.
• پارت چینی باید به صورتی باشد که امکان دسترسی به قسمت های مختلف توده بذری برای نمونه برداری امکان پذیر باشد.
• برای نمونه برداری در ابتدا از قسمت های مختلف توده بذری و بسته ها به صورت رندوم علامتگذاری انجام شود و با استفاده از ابزار مربوطه عملیات نمونه برداری انجام شود.
• بعد از نمونه گیری اولیه و بررسی وضعیت کمی ، نمونه های اولیه با هم ترکیب شده و با استفاده از دستگاه مقسم آن را تقسیم می‌کنند.
• از طریق دستگاه مقسم یکنواختی نمونه مرکب حاصل شده افزایش می‌یابد.
• طریقه کار مقسم به این صورت است که نمونه مرکب را داخل آن قرارداده و دستگاه آن را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کند.
• جهت یکنواختی بیشتر می‌توان این کار را تا دو بار نیز تکرار کرد.

1. سوک
2. بامبو
3. نمونه گیر های اتوماتیک شامل :  دریچه ای،بشقابی،لایه ای،عصایی

برای بسته بندی نمونه ها معمولا

1. از پاکت های کاغذی، پارچه ای (کتانی) و یا کیسه های پلاستیکی استفاده می‌شود.
2. کیسه های پلاستیکی برای نمونه های ضد عفونی شده کاربرد دارد.
3. کیسه های ضد عفونی شده باید به طریقی از یکدیگر متمایز گردد.
4. نحوه مهار و پلمپ کردن ظروف یا پاکت های محتوی بذر باید به گونه ای باشد که امکان دسترسی بدون امحای پلمپ میسر نباشد.
5. روی کیسه های ضد عفونی شده نباید بیشتر از یک جای دوخت داشته باشد.

در نهایت عملیات نشانه گذاری روی بسته بندی باید انجام گیرد.در نشانه گذاری جزئیات و اطلاعاتی از قبیل باید باشد:

• نوع نمونه
• نوع بذر
• تاریخ نمونه برداری
• محل نمونه برداری
• رقم بذر
• طبقه بذر
• نام نمونه بردار

امروزه و با توجه به پیشرفت صنعت ، گستردگی واردات و صادرات به عنوان عرصه داد و ستد جهانی بازرسی کالا و نمونه برداری بیش از پیش ضرورت دارد.در صنعت کشاورزی نیز این امر از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا مستقیما در سلامت و زیست جامعه و محیط زیست تاثیر دارد بنابراین با توجه به نوع محصول و میزان استفاده از آن و همچنین حساسیت دولت ها و مراجع ذی صلاح نسبت به آن اهمیت نمونه برداری به عنوان مهم ترین ابزار بازرسی ، این مبحث مورد توجه قرار می گیرد.

در برخی از موارد، بازرسان و کارشناسان، این نوع بازرسی ها را در محل کانتینر ها و محموله های حامل محصولات کشاورزی قبل از ورود به مقصد ، انجام می‌دهند.این عملیات برای حفظ و حراست از صنعت کشاورزی در برابر آفات انجام می‌گیرد.محل انجام بازرسی می‌تواند در مزارع، کارخانه ها و بنادر باشد.یکی از انواع بازرسی از محصولات کشاورزی کنترل و بررسی میزان انواع آفت کش ها ، کود ها و علف کش هاست.مدیریت استفاده از این محصولات شیمیایی بر عهده کشاورزان است لذا آن ها می‌بایست مطابق دستورالعمل ها و مقررات مربوطه به استفاده ار این محصولات اقدام نمایند.

از دیگر موارد  ارزیابی تجهیزات و امکانات می‌باشد.مدیریت و حفظ درست تجهیزات و تاسیسات مورد استفاده در روند کشاورزی برای دستیابی به نتیجه کارآمد و پایدار ،بسیار مهم است.این موارد شامل طراحی و ساخت سازه هایی جهت ذخیره سازی و همچنین استفاده و نگهداری از ماشین آلات و ابزار کشاورزی است.

شرکت ها و سازمان های بازرسی در بخش بازرسی از محصولات کشاورزی- هم از نوع خوراکی و هم از نوع غیر خوراکی، برای اطمینان از انطباق با مقررات، حفظ استاندارد های ایمنی از چک لیست بازرسی استفاده می‌کنند.برخی از موارد موجود در این چک لیست ها عبارتند از:

• اطلاعات کلی مزارع
• جمع آوری و نگهداری اسناد و سوابق مربوطه
• ایمنی و بهداشت کارکنان و کارگران
• سلامت محصولات کشاورزی
• وضعیت تولید و حفاظت از محصولات
• وضعیت نگهداری مواد شیمیایی(کودها، آفت کش ها و ..)
• وضعیت کنترل آب و خاک
• وضعیت تجهیزات و امکانات
• مدیریت پسماند

برای دریافت مشاوره در خصوص بازرسی و نمونه برداری از محصولات کشاورزی غیرخوراکی با کارشناسان شرکت بازرسی آستا تماس بگیرید.