بازرسی و نمونه برداری از محصولات آرایشی و بهداشتی

محصولات آرایشی و بهداشتی مانند اکثر کالاهای مصرفی که جهت عرضه به بازار مورد بازرسی و نمونه برداری قرار می‌گیرند، نیز ازین قاعده مستثنا نیستند.به علاوه دقت و ریزبینی در مورد این نوع از محصولات باید بیشتر باشد چرا که مستقیما با سلامت جامعه در ارتباط است و کوچکترین اهمال در فرآیند تولید، بازرسی کالا و نمونه برداری می‌تواند خسارات جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.به طور کلی منظور از محصولات بهداشتی عبارتند از پنبه، دستمال کاغذی،پوشک،نوار بهداشتی ،تامپون،خمیردندان، نخ دندان،انواع شوینده های سر و بدن و صورت و… همچنین محصولات آرایشی عبارتند از کلیه‌ی پودر های صورت، انواع کرم، لوسیون، رژ و مداد های لب، ریمل، خط چشم، رنگ مو و…

• محل نگهداری نمونه باید به دور از آلودگی ، رطوبت ، نور مستقیم، گرد و غبار و هوای مستقیم باشد.
• ابزار و وسایل نمونه برداری باید کاملا خشک و استریل باشند.
• بهتر است ظرف نگهداری نمونه شیشه ای باشد.
• اندازه ی ظرف باید به گونه ای باشد که تماما از نمونه پر شود.
• لازم است ظروف نمونه برداری بعد از پر شدن بسته و برچسب گذاری شوند.
• نمونه باید از تغییرات شدید دما در امان باشد.
• در نمونه برداری حین تولید، عمل نمونه برداری باید از بالا، وسط و پایین ظرف و قبل از بسته بندی انجام شود.
• ابزار و وسایل نمونه برداری باید مطابق با حالت فیزیکی نمونه (جامد،مایع) باشد.
• در نمونه برداری از پودر ها و ژل ها بهتر است از قاشق ناودانک استفاده کرد.
• در صورتی که نمونه های موجود در یک بهر از چند نوع متفاوت یا با چند تاریخ تولید متفاوت باشد، لازم است آن ها را از هم جدا کرده و هر کدام را جداگانه نمونه برداری کرد.
• نمونه های خام باید باید به صورت تصادفی انتخاب شوند.
• روند انتخاب نمونه خام به این صورت است که به طور مثال اگر یک محموله را ۵۰ بسته ای در نظر بگیریم تعداد بسته ی انتخابی برای نمونه برداری ۳ بسته می‌باشد.اکثر مواد آرایشی به صورت محلول یا امولسیون هستند که به توضیح ساختار و نمونه برداری از آن  می‌پردازیم.

امولسیون نوعی کلویید (محلول چسب مانند) مایع در مایع است .در این مخلوط ناهمگن قطرات کوچک یک مایع مثلا روغن در مایعی دیگر مثل آب بدون آن که به طور کامل با یگدیگر یکدست شوند، پراکنده می‌شود.امولسیون کننده ها (مثل سورفکتانت)جهت پایداری یک امولسیون استفاده می‌شوند . کرم‌ها و لوسیون‌های آرایشی از انواع امولسیون ها هستند.

ابزار مناسب برای نمونه برداری از امولسیون های غلیظ و ژله ای

مانند انواع کرم‌ها ،کرم ژل‌ها، لوله شیشه ای به قطر یک سانتی متر است که به یک پیستون متصل بوده و ماده را با فشار به درون لوله بکشاند و برای تهیه نمونه مرکب به درون ظرف نمونه برداری تخلیه نماید.برای نمونه برداری از امولسیون‌های خمیری شکل، باید توجه داشت که شکستگی و بریدگی در ماده مشاهده نشود.

برای نمونه برداری از امولسیون های رقیق و مایعات یکنواخت

از دستگاهی استفاده می‌شود که دارای دو دهانه باشد.یکی از این دهانه ها متصل به یک لوله شیشه کوتاه و دیگری به یک لوله شیشه ای که کمی بلند تر از عمق ظرف است می‌باشد.به لوله بلندتر یک شیر متصل است که باز کردن آن موجب ورود نمونه از لوله کوچک می‌شود.ابزار دیگر شامل لوله ای است که در انتهای آن در پوشی قرار دارد که به یک میله متصل است.این میله امکان باز و بسته شدن دارد.

در این جا به ذکر چند مثال از انواع امولسیون ها در فاز های مختلف می‌پردازیم:

• امولسیون های خمیری سفت مانند کرم های موزدا، کرم های مو و صورت
• امولسیون های خمیری رقیق (جامد های پراکنده شده در مایع) مانند خمیر دندان، خمیر ریش، کرم پودر مایع
• امولسیون های مایع و یکنواخت (همگن) مانند لوسیون های بع از اصلاح، روغن های مو، براق کننده ناخن؛ شامپو ها و عطرها
• امولسیون های مایع و رقیق مانند امولسیون های صورت، رنگ مو ها، سرم های مو

از محصولات بهداشتی پر مصرف می‌توان به دستمال های کاغذی و پوشک ها به آن اشاره کرد.

 از آن جایی که حدود سه سال از آغاز زندگی فرزندان ما با استفاده دائمی از پوشک همراه است، استفاده از نوع مرغوب و با کیفیت آن از دغدغه های اصلی مادران بوده و از این رو حفظ سلامتی و بهداشت فرزندان این سرزمین باید در اولویت تولید کنندگان نیز قرار گیرد به همین دلیل نمونه برداری و بازرسی از این محصول از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در تشکیل اجزای پوشک می‌توان به اجزای ضروری و اضافی اشاره کرد:

به طور کلی اجزای تشکیل دهنده پوشک عبارتند از پوشش رویی، پوشش زیرین، توده جاذب، پودر جاذب یا الیاف جاذب یا لایه ایرلید با پودر جاذب، لایه محافظ عمودی، لایه توزیع کننده و عبور دهنده، نوار چسب پهلو و کش دور پا

استفاده از بعضی از این اجزا در تولید پوشک ضرورت ندارد و جز اجزای جانبی به شماره می‌رود.اجزای جانبی عبارتند از: کش کمر نوار کمر نوار جلو باله جانبی نشانگر رنگی و لایه ایرلید.

از لحاظ استاندارد ظاهری یک پوشک باید دارای ویژگی های زیر باشد:

• عدم وجود پارگی و سوراخ در سطح
• وجود کلیه اجزای ضروری
• عدم وجود لکه روغن یا چسب
• عدم وجود قطع شدگی در سطح توده جاذب
• وجود یکنواخنی در سطح توده جاذب
• عدم وجود آثار سوختگی ناشی از پرس
• عدم وجود هر نوع زدگی ، در رفتگی در نوار کش دور پا
• قرارگیری مناسب نوار جلو نسبت به چسب پهلو طوری که دقیقا روی هم قرار گیرند.

در حین نمونه برداری و بازرسی توجه به این نکات الزامی می‌باشد.از دیگر مواردی که حین نمونه برداری باید مورد بررسی قرار گیرد ابعاد پوشک می‌باشد.ابعاد بر اساس وزن کودک مورد ارزیابی قرار گرفته و شامل موارد زیر می‌باشد:

• طول و عرض پوشش رویی و زیری
• فاصله میان دو پا در پوشش رویی و زیری
• طول و عرض توده جاذب
• عرض بین دو پا در توده جاذب

به طور کلی پوشش پوشک ها به لحاظ ظاهری یاید :

1. یکنواخت باشد.
2. این پوشش باید فاقد هر گونه لکه و روغن و اجسام خارجی و معایبی که سبب آسیب رسانی به مصرف کننده است، باشد.
3. جنس لایه رویی و میانی از منسوج نبافته بهداشتی و جنس لایه زیرین از فیلم پلی اتیلن (نوعی پلاستیک محافظ) یا تلفیق آن با منسوج نبافته باشد.
4. برای افزایش قدرت جذب توده جاذب باید مواد تشکیل دهنده آن که خمیر سلولز بهداشتی است، حاوی پودر سیلسکونی جاذب یا الیاف پلیمری جاذب باشد.

علاوه بر در نظر گرفتن فاکتور های ظاهری ، پوشک ها باید به لحاظ بهداشت و ایمنی پوست دارای ویژگی های زیر باشند:

• در نظر گرفتن الزامات مربوط به ph پوشک
• میزان رطوبت موجود
• واکنش همه ی لایه های تشکیل دهنده نسبت به اشعه فرابنفش
• چگونگی استفاده از پودر جاذب
• میزان خاکستر مواد جاذب سلولزی
• ویژگی های میکروبیولوژی پوشک

در مورد بررسی نشانه گذاری می‌بایست موارد زیر به روی بسته بندی پوشک درج گردد.درج این موارد روی بسته بندی پوشک های مصرف داخل کشور به فارسی و برای پوشک های صادراتی یا وارداتی باید به لاتین باشد.

این موارد عبارتند از:

• نام کشور سازنده (نام یا نشان تجاری)
• درج عبارت “پوشک کامل”
• اندازه و سایز بندی کامل بچه
• تعداد پوشک کوجود در بسته
• شماره پروانه بهداشت
• شماره پروانه و سری ساخت
• تاریخ تولید و انقضا یا قابلیت مصرف
• عبارت ساخت ابران

همانطور که پیش تر اشاره شد دستمال کاغذی جز پر مصرف ترین اقلام بهداشتی به شمار می‌آید بنابراین تولید و عرضه نوع با کیفیت آن برای حفظ بهداشت جامعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است و این اطمینان جز با بازرسی و نمونه برداری میسر نمی‌شود.ویژگی های دستمال کاغذی مرغوب و مناسب آن است که دارای:

• کرپ یا چین خوردگی ریز
• جذب بالای آب
• فاقد پرز
• الیاف کلوخه (تجمع و گره خوردگی الیاف)
• در حالت هشک و خیس فاقد بو باشد

در صورت استفاده از اسانس ها در دستمال کاغذی های معطر اسانس های مورد استفاده باید دارای تاییدیه از مراجع ذی صلاح باشد.به طور کلی دستمال کاغذی استاندارد و سالم باید بدون پرز، الیاف خرد شده ،سوراخ و اجسام خارجی باشد.شکل ظاهری ورق های دستمال کاغذی در بسته باید تا خورده و دارای ابعاد یکسان باشند و همچنین بسته بندی باید به گونه ای باشد که ورقه ها به سهولت و تک تک از بسته خارج شوند. همچنین تعداد ورق ها باید طبق تعداد درج شده روی بسته باشد.

در صورت رنگی بودن ورق ها یا به طور کل استفاده از رنگ در تولید دستمال ها باید توجه داشت که رنگ های بکار رفته باید مجاز و ثابت باشند.

ابعاد ورق های دستمال کاغذی باید حداقل ۱۷۰ میلی متر و حداکثر ۲۰۰ میلی متر باشد.

در صورتی که بسته بندی دستمال کاغذی مکعب مستطیل باشد؛باید تعداد ورق ها در آن با هر انداره از ۱۰ تا ۵۰۰ برگ دو لایه یا چند لایه باشد و در صورت استفاده از بسته بندی به شکل های متفاوت باید تعداد ورق ها طبق تعداد درج شده روی بسته باشد.

 اطلاعات و موارد زیر باید به صورت خوانا و پاک ناشدنی بر روی جعبه یا بسته دستمال کاغذی درج گردد:

• نام و نشانی کارخانه
• نام تجاری تولید کننده
• نام محصول
• ابعاد ورق ها در بسته
• تعداد ورق ها در بسته
• تعداد لایه ها
• شماره پروانه و سری ساخت
• تاریخ تولید و انقضا
• درج انداره بزرگ- متوسط- کوچک
• ذکر عبارت “معطر” برجعبه دستمال کاغذی های معطر

در نهایت آن چه ارزش بازرسی و نمونه برداری از این گونه محصولات را دو چندان می‌کند؛حفظ سلامتی و بهداشت افراد جامعه می‌باشد.

هدف از بازرسی محصولات آرایشی و بهداشتی، حصول اطمینان از ایمنی محصولات و عدم عرضه محصولات تقلبی و بی کیفیت با نام های تجاری نادرست می‌باشد.برای محافظت از مشتریان در برابر چالش های مربوط به واردات و یا تولید محصولات آرایشی، بهداشتی و مراقبتی، بازرسی انجام می‌شود.

روش های بازرسی عبارتند از :

• بازرسی ظاهری یا چشمی : از جمله رنگ، بو ، بافت و ظاهر کلی محصول را شامل می‌شود. همچنین طی این نوع بازرسی باید از عاری بودن محصول از بوی غیر عادی، بافت غیر مسنجم وجود دانه یا هر نوع ماده غیر طبیعی اطمینان حاصل کرد.
• تعیین میزان PH (درصد اسیدی یا قلیایی بودن محصول) : برای اطمینان از تطابق PH محصول با پوست و عدم آسیب رسانی به آن باید این آزمون توسط کاغذ های مخصوص اندازه گیری PH انجام شود.
• تست میزان پایداری محصول : نحوه انجام این تست بدین گونه است که با قرار دادن محصول در شرایط محیطی مختلف(دما،رطوبت،نور و …) می‌توان به خواص فیزیکی و شیمیایی محصول و میزان تاثیر پذیری آن از محیط پی برد. این تست برای بررسی میزان پایداری و دوام محصول در شرایط مختلف صورت می‌گیرد.
• تست درصد خلوص : تعیین درصد خلوص محصول که می‌توان از روش های تجزیه ای مانند تست میزان کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا (HPLC)، کروماتوگرافی گازی GC یا با استفاده از طیف سنجی جرمی به تعیین کمیت ذرات فعال، ناخالصی ها یا افزودنی ها، سایر حلال ها و ناخالصی ها پرداخت.
• تست میکروبیولوژیکی (میکروب شناسی) : از طریق این تست و با کشت محصول می‌توان به شناسایی نوع خطرناک باکتری مثل COLI ، قارچ ها ، کپک ها و … پرداخت و برای بررسی و ارزیابی ایمنی میکروبی محصولات اقدام به عمل آورد.
• تست میزان اثربخشی: برای بعضی از محصولات مانند ضد چروک ها این تست قابل اجراست. به این صورت که با انجام تست کشسانی پوست یا بررسی سلول های کشت شده که در فعالیت ضد چروکی نقش دارند.
• تست میزان حساسیت: در این روش می‌توان از داوطلبان و با انجام تست های حساسیت، میزان تحریک و حساسیت پوست به محصول مورد نظر را بررسی کرد. روش های این تست عبارتند از: تست برچسبی یا پچ تست -که برای تعیین میزان مواد حساسیت زا استفاده می‌شود. تحریک پوست، یا استفاده از نمونه ها و مدل های بافت پوستی آزمایشگاهی انجام می‌شود.
• تست مشخصه های پایداری: تعیین میزان شاخص های پایداری محصول در شرایط ویژه مانند فرآیند اکسیداسیون، فعالیت آنتی اکسیدانی و شاخص ضد آفتاب و… این تست به بررسی و تعیین میزان تغییرات این شاخص ها در عملکرد و کیفیت محصول در طی بازرسی کمک می‌کند.
• تست سم شناسی: این تست برای برخی محصولات مراقبتی مانند ضد آفتاب ها یا محصولات بهداشتی کودکان و برای اطمینان از ایمنی آن ها برای مصرف انسان انجام می‌گیرد.

پس از طی کلیه مراحل بازرسی و نمونه برداری در صورت انطباق با دستور العمل ها و استاندارد های قابل قبول داخلی و بین المللی، شرکت بازرسی اقدام به صدور گواهینامه انطباق می نماید.

برخی استاندارد ها و گواهی های مربوط به این محصولات در سطح جهانی عبارتند از:

• ISO22716 : استاندارد مربوط به سازمان استاندارد جهانی در روش تولید محصولات مرغوب آرایشی
• FDA: سازمان غذا و دارو ایالت متحده آمریکا
• GMP: هفده اصل در روش های تولید محصولات مرغوب که توسظ سازمان جهانی بهداشت وضع شده و بر طبق این ۱۷ اصل تایید و گواهی می‌شود.
• ECOCERT : گواهی محصولات ارگانیک
• USDA : مربوط به سازمان کشاورزی ایالت متحده آمریکا

در کشور ما دستور العمل نمونه برداری و بازرسی توسط سازمان غذا و دارو وضع شده و همچنین دستور العمل ها و شیوه نامه های تعیین شده توسط سازمان ملی استاندارد تایید می شود.

برای دریافت مشاوره در خصوص بازرسی و نمونه برداری از محصولات آرایشی و بهداشتی با کارشناسان شرکت بازرسی آستا تماس بگیرید.