آییننامهی ایمنی سیستم اتصال به زمین (ارتینگ) – فصل اول
این آیین نامه (ایمنی سیستم اتصال به زمین) جایگزین آیین نامه ایمنی تأسیسات الکتریکی، با اتصال زمین مصوب جلسه مورخ ۱۳۶۵/۲/۲۸ شورای عالی حفاظت فنی کشور شده است.
باسمه تعالی
فصل اول – تعاریف
این فصل به تعریف اصطلاح ها و کلمه های به کار رفته در آیین نامه می پردازد.
۱.زمین (ارت) :
رسانندگی جرم زمین را در صورتی که پتانسیل الکتریکی در هر نقطه از زمین به صورت قراردادی برابر صفر در نظر گرفته شود، زمین (ارت) مینامند.
۲.سیستم اتصال به زمین (ارتینگ) :
یک یا چند الکترود همراه با سیم های ارت را که قابلیت اتصال به ترمینال اصلی داشته باشد، سیستم اتصال به زمین (ارتینگ) مینامند.
۳.الکترود ارت (زمین) :
رسانا یا گروهی از رساناهای متصل به هم است که اتصال الکتریکی به زمین را فراهم میکنند.
۴.مقاومت الکترود ارت :
مقاومت بین ترمینال اصلی زمین و کرهی زمین است.
۵.امپدانس حلقهی اتصال به زمین :
امپدانس حلقه جریان اتصالی زمین است که شروع و پایان آن نقطهی اتصالی است و با Zs نشان داده میشود.
حلقهی اتصالی زمین در سیستم های مختلف به شرح ذیل است:
- سیستم های TN
نقطه ی شروع (محل اتصالی)،از بدنه دستگاه به ترتیب ارت،شینه ارت، شینه نول، نقطه ترانس، سیم پیچترانس،سیم فاز اتصالی و نقطهی اتصال به بدنه.
- سیستم های TT و IT
نقطه ی شروع (محل اتصالی)، سیم اتصال به زمین، الکترود زمین، زمین، الکترود سیستم،شینه نول، نقطهی صفرترانس، سیم فاز اتصالی و نقطهی اتصالی.
۶.اتصالی:
حالتی از مدار است که جریان در مسیری غیر مادی یا بدون اینکه پیش بینی شده باشد یا درنظر گرفته شود،جاری میشود. این جریان امکان دارد از نقص در عایقبندی یا از بستهای بهکار رفته بر روی عایق رساناها ناشی شود.
۷.جریان اتصال به زمین (جریان اتصال کوتاه) :
اضافه جریانی است که در نتیجه ی بروز اتصالی با امپدانسی قابل چشم پوشی بین هادی هایی با پتانسیل های مختلف در شرایط عادی کار برقرار شود.
۸.جریان نشتی زمین :
جریان جاری به زمین یا رسانههای دیگری که مدار الکتریکی آن ها به زمین راه دارد را، جریان نشتی زمین می نامند. در صورت استفاده از خازن در مدار ها، امکان دارد جریان مذکور دارای مقداری جزء خازنی هم باشد .
۹.سیم اتصال به زمین (سیم ارت) :
سیم حفاظتی را گویند که ترمینال اصلی ارت تاسیسات را به الکترود ارت یا سایر قسمت های اتصال به زمین وصل میکند.
۱۰.سیم خنثی (نول) :
سیمی متصل به نقطه ی خنثی در سیستم (صفر زمین) که قادر است انرژی الکتریکی را انتقال دهد.
۱۱.هادی های حفاظتی (PE) :
در بعضی از اقدامات حفاظتی برای تامین ایمنی در برابر برق گرفتگی لازم است با استفاده از هادی حفاظتی قسمت های زیر به همدیگر وصل شوند:
- بدنه های هادی
- قسمتهای هادی بیگانه
- ترمینال اصلی زمین
- الکترود زمین
- نقطهی صفر ترانس (نقطهی خنثی)
۱۲.سیم غلافدار فلزی به منظور زمین کردن :
یک نوع سیستم سیمکشی است که در آن سرتا سر طول یک یا چند سیم عایق را توسط نوار یا غلاف فلزی پوشانده و مانند هادی PEN عمل می کند.
۱۳.سیم مشترک ارت – نول (PEN) :
سیمی را که به طور مشترک، هم کار سیم اتصل به زمین و هم کار سیم نول را انجام دهد، سیم PEN مینامند.
۱۴.قسمتهای بیحفاظ (روباز) هادی :
قسمت بیحفاظ از تجهیزات را که قابل لمس بوده و حامل برق نیست، اما امکان برقدار شدن در شرایط اتصالی را دارد، قسمت بیحفاظ هادی مینامند.
۱۵.ترمینال اصلی اتصال به زمین (ارتینگ) :
ترمینال یا شیشه ای را گویند که برای اتصال به سیمهای محافظ تهیه شدهاست.همچنین سیم های هم پتانسیل کننده و سیم های اتصال به زمین (ارت)، یا هر وسیله ای که به عنوان اتصال به زمین (ارتینگ) به کار میرود، به آن وصل میشوند.
۱۶.قسمت های برق دار :
سیم یا قسمتهایی از رسانا را که برای استفادههای معمولی برق دار شدهاند، قسمتهای برقدار مینامند.
سیم نول نیز شامل این قسمت هاست، اما طبق قرار داد، سیم PEN (سیم مشترک ارت – نول) به عنوان قسمت برق دار محسوب نمیشود.
۱۷.پتانسیل زمین (ارت) :
پتانسیل الکتریکی ایجاد شده نسبت به جرم موجود در زمین یا نسبت به سطح زمین اطراف الکترود ارت را هنگامی که جریان الکتریکی از الکترود به زمین جاری شود، پتانسیل زمین مینامند.
۱۸.گرادیان پتانسیل (در یک نقطه از زمین) :
اختلاف پتانسیل اندازهگیری شده بر واحد طول یک نقطه را در جهتی که پتانسیل بیشترین مقدار را داشتهباشد، گرادیان پتانسیل مینامند.
۱۹.دستگاههای سیار(قابل حمل) :
دستگاههای الکتریکی را مینامند که در حال حرکت کار میکنند یا اینکه میتوانند به آسانی از محلی به محلی دیگر حرکت داده شوند. در حالی که به پست توضیع برق متصل هستند.
۲۰.قسمتهایی که به طور همزمان با هم قابل دسترسی هستند :
سیمها یا قسمتهای رسانا که به طور همزمان در موقعیتهای مخصوصی قابل لمس هستند. این قسمت ها شامل بدنههای برقدار،قسمتهای بدون حفاظ (روباز)، هادیهای بیگانه، سیم ارت و الکترودهای ارت هستند.
۲۱.دستگاه پسماند جریان(RCD) :
دستگاه سوئیچینگ مکانیکی یا مجموعهای از دستگاهها که در شرایط مشخصی سبب باز نگهداشتن اتصالات در مواقعی میشوند که پسماند جریان به مقدار معینی رسیده باشد.
۲۲.هادی بیگانه :
قسمتی از رساناها را که احتمال ایجاد پتانسیل به ویژه پتانسیل ارت در آنها وجود دارد و قسمتهای شکل یافتهای ازتجهیزات الکتریکی نیستند، هادی بیگانه مینامند.
۲۳.وسایل قطع و وصل و کنترل (قبل یا بعد از تابلو) :
تجهیزاتی است که برای وصل یک مدار الکتریکی با هدف ذیل پیشبینی میشود:
- حفاظت
- کنترل
- جدا کردن
- انجام عملیات قطع و وصل
۲۴.تابلو (مجموعهای از تجهیزات قطع و وصل و کنترل) :
ترکیبی است از فیوزها، لوازم قطع و وصل ورلههای کنترل که کلیه اتصالات الکتریکی و مکانیکی بین آنها و نیز وسایل اندازهگیری مانند آمپرمتر یا ولتمتر را نیز شامل میشود.
۲۵.حصار :
حفاظی است که از تماس مستقیم با ولتاژهای خطرناک جلوگیری میکند.مانند حصار ترانس پست برق فشار قوی.
۲۶.باتری :
یک سیستم الکتروشیمیایی است که قادر به ذخیرهی انرژی الکتریکی دریافتی به صورت شیمیایی است و آن را ازطریق تبدیل، باز پس میدهد.
۲۷.کانال کابل :
محفظه یا پوششی است که بالای زمین یا داخل آن قرار دارد و در بعضی موارد دارای تهویه است. ابعاد آن اجازه ورود افراد را به داخل آن نمیدهند، ولی امکان دسترسی به هادیها یا کابلها در تمامی طول آن امکانپذیر است.
۲۸.سینی کابل :
تکیهگاه پایداری برای کابل است که لبههای آن برگشته و بدون پوشش است و ممکن است دارای منافذ پرس شده باشد.
۲۹.تونل کابل :
محفظهای است به شکل راهرو و آدمرو، حامی سازههای نگهداری برای هادیها یا کابلها و مفصلها که دسترسی آزاد برای افراد در تمام طول آن ممکن باشد.
۳۰.مدار (برقی در یک تأسیسات) :
مجموعهای از تجهیزات الکتریکی که از منبعی واحد تغذیه کنند و در برابر اضافه جریان ها به کمک وسیله واحدی حفاظت شوند.
۳۱.مدار توضیع (از یک تأسیسات) :
مداری است که یک تابلوی برق را تغذیه میکند.
۳۲.کلید خودکار :
وسیلهی مکانیکی قطع و وصل است که قادر است در شرایط عادی مدار جریانها را قطع یا وصل کند و در شرایط غیر عادی مانند اتصال کوتاه، جریانی را به مدت کوتاه از خود عبور دهد یا قطع کند.
۳۳.جریان طراحی (یک مدار) :
شدت جریانی است که پیشبینی میشود در حالت عادی از مدار عبور کند.
۳۴.جریان مجاز حرارتی یک هادی :
حداکثر شدت جریان است که می تواند به طور دائم و در شرایط معین از هادی عبور کند، بدون آنکه دمای دائمی از مقدار مشخص تجاوز کند.
۳۵.اضافه جریان :
هر شدت جریانی که از مقدار اسمی تجاوز کند . در مورد هادیها مقدار اسمی برابر جریان مجاز حرارتی است.
۳۶.جریان اضافه بار (یک مدار) :
اضافه جریان در مداری است که خرابی الکتریکی ندارد.
۳۷.شدت جریان عملیاتی قراردادی (مربوط به یک وسیلهی حفاظتی) :
شدت جریان معینی است که سبب میشود وسیلهی حفاظتی در مدت مشخصی که به آن زمان قراردادی گویند عمل کند.
۳۸.تماس مستقیم :
تماس افراد یا احشام است با قسمتهای برقدار، مانند تماس با سیم فاز یا تماس با سیم فاز و نول.
۳۹.تماس غیرمستقیم :
تماس افراد یا احشام با قسمتهای معیوب الکتریکی مانند تماس با کلید یا پریز معیوب یا بدنهی فلزی برقدار شده که در حالت غیرعادی برقرار نیستند.
۴۰.ترمینال اصلی زمین (شینه ارت) :
ترمینال یا شینهای است که برای وصل هادیهای حفاظتی که شامل هادیهای همبندی برای هم ولتاژ کردن و هادیهای مربوط به اتصال زمین عملیاتی (در صورت وجود) به سیستم زمین است، پیشبینی میشود.
۴۱.تجهیزات الکتریکی :
شامل هر نوع وسایل و لوازم و تجهیزاتی است که در تولید، تبدیل، انتقال، توزیع یا مصرف انرژی الکتریکی مورد استفاده قرار میگیرد. مانند ترانسفورماتورها، وسایل اندازهگیری، وسایل حفاظتی، تجهیزات، سیستمهای سیمکشی و وسایل مصرفکننده انرژی الکتریکی مانند لوازمخانگی و غیره.
۴۲.تجهیزات مصرف کنندهی جریان :
تجهیزاتی است که برای تبدیل انرژی الکتریکی به نوعی انرژی دیگر در نظر گرفته میشود مانند لامپها،بخاریهای برقی و دینامها.
۴۳.فیوز :
وسیلهای است که به نحو مخصوصی طراحی و تناسب یافته و در صورتی که در یک مدار الکتریکی شدت جریان برق در مدت زمان معینی از مقدار کافی بیشتر شود، از طریق ذوب یک یا چند المان، آن مدار را حفظ میکند.
۴۴.تأسیسات الکتریکی :
مجموعهای از تجهیزات الکتریکی مرتبط با هم است که هدف یا هدفهای معینی را که دارای مشخصات هماهنگ هستند تامین میکنند.
۴۵.سرویس ورودی تأسیسات الکتریکی :
نقطهای است که در آن انرژی الکتریکی به ساختمان، کارگاه یا کارخانه تحویل دادهمیشود.
۴۶.عایقبندی :
عایقبندی به قسمتهای برقدار اعمال میشود تا در برابر برقگرفتگی ایمنی ایجاد کند.
۴۷.عایق بندی کابل :
مواد عایقی هستند که در ساختار کابل به کار میرود و کار اصلی آنها مقاومت در برابر ولتاژ است.
۴۸.مفصل :
وسیلهای است برای اتصال بین دو کابل که یک مدار مداوم را تشکیل میدهد.
۴۹.سپر (شیلدینگ کابل) :
لایهی فلزی و زمینشده روی کابل است تا میدان الکتریکی کابل را به داخل آن محدوده یا کابل را در برابر تأثیر عوامل الکتریکی خارج، حفاظت کند.(غلافهای فلزی، زرهها و هادیهای هممرکز زمین شده ممکن است سپر نیز به کار روند.)
۵۰.کلید قطع بار :
وسیلهی مکانیکی قطع و وصل است که قادر به وصل، عبور دادن و قطع جریان برق مدار در شرایط عادی است .در شرایط عادی ممکن است شامل وضعیتی با اضافه بارهای مشخص باشد . همچنین برای مدتی مشخص جریانهایی را در شرایط غیر عادی مدار، مانند اتصال کوتاه تحمل میکند.
۵۱.ولتاژ تماس :
ولتاژی است که به هنگام بروز خرابی در عایقبندی بین قسمتهایی از هادیها، بدنههای هادی، قسمتهای هادی بیگانه و غیره که به طور همزمان در دسترس هستند، ظاهر میشود.(شکل۱)
۵۲.ولتاژ تماس احتمالی :
حداکثر ولتاژ تماس است که احتمال دارد درصورت بروز اتصال کوتاهی با امپدانس ناچیز،در تأسیسات الکتریکی ظاهر شود.
۵۳.ولتاژ گام :
ولتاژی است که بر اثر برخورد هادی فاز با زمین ایجاد میشود.این برخورد ممکن است در اثر پارگی هادیهای فاز برق فشار ضعیف یا فشار قوی به وجود آمده، یا اینکه در اثر از بین رفتن عایقبندی سیمها یا کابلهای برقدار و نشت جریان برق به زمین حادث شود.
۵۴.اضافه ولتاژ صاعقه :
اضافه ولتاژ گذرایی در نقطهای از سیستم است که به علت اصابت صاعقهای با مشخصات معین ظاهر میشود.
۵۵.سیستم سیمکشی :
مجموعهای است متشکل از کابل و سیم یا کابلها و سیمها و شینهکشی و همچنین قسمتهایی که آنها را نگهداری میکند.(لولههای پولیکای تویکار،رویکار، داکتها، سینیها و کانالها)
