دیگ بخار چیست؟
دیگ بخار دستگاهی برای تبدیل آب به بخار است. دیگ بخار شامل کورهای است که در آن سوخت (گاز، گازوییل و یا امثالهم) توسط مشعل سوزانده میشود. سطوح انتقال حرارت به آب، همان جداره کوره، لولههای داخل دیگ بخار و شبکه جلو و عقب هستند. در بالای دیگ بخار فضایی وجود دارد که میتوان بخار تولید شده را در آن جمع آوری کرد. برای مطالعه بیشتر در خصوص مدار سوخت رسانی دیگ بخار به مقاله مدار گاز دیگ بخار مراجعه نمایید.
انواع دیگ بخار
دیگ بخار بر اساس اینکه محصولات ناشی از احتراق در داخل یا خارج لولهها جریان داشته باشد به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
دیگ بخار فایرتیوب
دیگ بخار فایرتیوب بر اساس حرکت گازهای داغ ناشی از احتراق داخل کوره در لولهها، توانایی گرم نمودن آب و تبدیل آن به فاز بخار را دارد. در این نوع دیگ بخار، آب درون محفظه اصلی (درام) قرار گرفته و در تماس با لولههای داغ عملیات انتقال حرارت انجام میشود.
در این روش معمولا ۳/۴ دیگ از آب پر شده و ۱/۴ آن را بخار تشکیل میدهد. لذا از این دیگ بخار میتوان برای تولید بخار با ظرفیت ۵۰ کیلوگرم تا ۳۰ تن بر ساعت تا فشار ۲۵ بار و آبگرم به مقدار انرژی ۱۰۰ هزار تا ۱۶ میلیون کیلوکالری با راندمان حرارتی در حدود ۸۰ درصد استفاده نمود.
این دیگها به دلیل مزایای فراوانی که دارند از محبوبیت بالایی برخوردار هستند. این تجهیزات بیشتر از همه انواع دیگر دیگهای بخار تولید و مورد استفاده قرار میگیرند. در صورت نگهداری مؤثر، دیگ بخار فایرتیوب به مدت ۸۰ سال بصورت مستمر میتواند مورد استفاده قرار بگیرد. دیگ بخار فایرتیوب علیرغم مزایای بسیار، معایبی نیز دارد.
دیگ بخار واترتیوب
دیگ بخار واترتیوب نوعی از دیگ بخار است که آب درون لولهها در جریان است. آتش که از بیرون به لولهها برخورد میکند آب را به بخار تبدیل میکند. این نوع از دیگهای بخار واترتیوب برای فشار کاری بسیار بالا مورد استفاده قرار میگیرند. آتش تولید شده توسط مشعل در کوره یک جریان گاز داغ (دود) را تولید کرده که تمامی لوله ها را احاطه میکند.
دیگهای بخار واترتیوب یا همان دیگ لوله آبی (Water tube boiler) از انواع دیگهای فولادی است که برای کار در فشارهای بالا ساخته میشوند. این دیگها تا فشارهایی بالاتر از ۱۰۰ بار نیز ساخته میشوند.
مزایا و معایب دیگ بخار فایرتیوب
دیگ بخار فایرتیوب به علل مختلفی عمومیت بیشتری دارد. این نوع دیگ بخار به تعداد زیادتری در کشور تولید و استفاده میشود. در این قسمت به مزایا و معایب دیگ بخار فایرتیوب میپردازیم.
مزایای دیگ بخار فایرتیوب
معایب دیگ بخار فایرتیوب
دیگ بخار واترتیوب چگونه کار میکند؟
در این ویدیو میتوانید اصول کارکرد دیگ بخار واترتیوب را به زبان ساده مشاهده کنید. دیگهای بخار واترتیوب یا همان دیگ لوله آبی (Water tube boiler) از انواع دیگهای فولادی است که برای کار در فشارهای بالا ساخته میشوند.
نحوه عملکرد دیگ بخار چگونه است؟
در اینجا خلاصهای از نحوه عملکرد دیگ بخار ارائه میشود:
-
آبگیری: دیگ بخار با آب تغذیه میشود. آب میتواند از طریق منبع آب شهری، چاه یا مخزن ذخیره تامین شود.
-
گرمایش: آب توسط یک منبع حرارتی مانند مشعل، گرم میشود. منابع حرارتی مختلفی مانند گاز طبیعی، زغال سنگ، مازوت، یا برق میتوانند برای گرم کردن آب استفاده شوند.
-
جذب گرما: آب در تماس با منبع حرارتی، گرم شده و به تدریج به نقطه جوش میرسد.
-
تولید بخار: در نقطه جوش، آب به بخار تبدیل میشود. بخار تولید شده از طریق لولههایی از دیگ بخار خارج میشود.
-
کنترل فشار و دما: فشار و دمای بخار توسط تجهیزات کنترلی مانند شیرهای اطمینان و گیجهای فشار و دما تنظیم میشود.
-
توزیع بخار: بخار تولید شده به سمت سیستمهای مصرفکننده مانند سیستمهای گرمایشی، توربینهای بخار، یا فرآیندهای صنعتی هدایت میشود.
-
تخلیه آب: آب باقیمانده در دیگ بخار که به آن “لجن” گفته میشود، به طور منظم تخلیه میشود.
اجزای دیگ بخار چیست؟
دیگ بخار و مولد آبگرم از تجهیزات پرکاربرد در صنعت هستند. در ادامه به اجزا و ساختمان دیگ بخار می پردازیم که در آیین نامه حفاظتی مولد بخار و دیگ آبگرم وزارت کار آمده است.
ماده ۱:
الف – مولد بخار یا دیگ بخار به دستگاه یا محفظه بسته ای اطلاق می شود که در آن بخار آب با فشار بیشتر از فشار هوای خارج تولید می گردد.
ب – مولد بخار با فشار قوی یا متوسط به آن نوع از مولدهای بخار اطلاق می شود که در آن حداعلای فشار موثر مجاز بیش از یک کیلو گرم بر سانتیمتر مربع (پانزده پاوند بر اینچ مربع ) باشد.
ج – مولدهای بخار با فشار ضعیف منحصراً به آن قسم از مولدهای بخار اطلاق می شود که فشار موثر مجاز آن از یک کیلوگرم بر سانتیمتر مربع (پانزده پاوند بر اینچ مربع ) تجاوز ننماید.
د – دیگ های آبگرم به آن نوع از دستگاه های گرم کننده آب اطلاق می گردد که فشار موثر داخلی آن از ۱۰ کیلو گرم بر سانتیمتر مربع (۱۵۰ پاوند بر اینچ مربع ) تجاوز نکند و یا در صورت فشار بیشتر درجه حرارت آن از ۱۲۰ درجه سانتیگراد (۲۵۰ درجه فارنهایت ) بیشتر نباشد در هر حال نباید در آن بخار آب تولید شود.
هـ – مقصود از فشار موثر داخلی یک دستگاه تحت فشار اضافه فشار داخل آن نسبت به هوای خارج می باشد.
و – واحدهای اندازه گیری فشار در مولدهای بخار و دیگهای آبگرم عبارتند از آتمسفر (کیلوگرم بر سانتیمتر مربع ) – پاوند بر اینچ مربع – بار و نیوتن بر میلی متر مربع .
فصل اول – اصول کلی دیگ بخار
بخش ۱ – چگونگی ساختمان دیگ بخار
ماده ۲: مولد بخار و لوازم مربوطه باید طوری طرح و ساخته شود که اولا برای کار مورد نظر مناسب باشد و ثانیاً دارای مقاومت کافی در مقابل فشارهای داخلی که تحت آن قرار خواهد گرفت باشد.
ماده ۳: علاوه بر مولد بخار،لوازم و اتصالات مربوطه نیز باید از مصالح مناسب ومرغوب و بدون عیب و با وزن و ضخامت کافی برطبق مشخصات فنی و استانداردهای شناخته شده و معتبر ساخته شده باشد.
بخش ۲ – لوحه شناسایی دیگ بخار
ماده ۴: هر مولد بخار باید دارای لوحه فلزی نصب شده شامل اطلاعات زیر باشد:
الف – نام موسسه سازنده .
ب – شماره ردیف موسسه سازنده .
ج – سالی که ساخته شده است .
د – حداکثر فشار موثر مجاز.
هـ – فشار آزمایش هیدرواستاتیک .
و – استانداردی که دیگ آبگرم یا مولد بخار براساس آن ساخته شده است .
ز – نوع سوخت
ماده ۵: لوحه شناسایی باید در جلوی دیگ و یا در محلی که به سهولت قابل رویت باشد نصب گردد و علاوه بر این مشخصات مندرج در لوحه شناسایی باید در محل مناسب دیگری نظیر اطراف دریچه آدم رو حک گردد.
بخش ۳ – مدارک ومشخصات دیگ بخار
ماده ۹: مولد بخار باید از داخل و خارج به وسیله بازرسان بصیر که از طرف مقام صلاحیتدار اجازه داشته باشند به ترتیب زیر بازرسی گردد.
الف – درحین ساخت .
ب – بعد از نصب و قبل از آنکه به کارانداخته شود.
ج – پس از هر نوع تعمیر اساسی یا تجدید ساختمان و قبل از راه اندازی مجدد.
د – منظماً در فواصل کمتر از ۱۲ ماه .
ماده ۱۰: هرموقع که ازطرف مقامصلاحیتدار دستوربازرسی داخلیمولد بخار صادر شود مالک یا بهرهبردار موظف است برای موعد تعیینشده دستگاه را تخلیه، سرد، باز و شستشو نماید.
ماده ۱۱: در مورد مولدهای بخار با اجاق داخلی لازم است برای تسهیل عمل بازرسی قطعات شبکه و همچنین مقداری از آجرهای نسوز دور دهانه و قطعات دیگری که مزاحم بازرسی مورد نظر باشد برداشته شود.
ماده ۱۲: برای آزمایش آبسرد (هیدرواستاتیک ) فشار آزمایش نباید از یک برابر و نیم حداکثر فشار موثر مجاز مولد بخارا تجاوز نماید و این آزمایش طبق ترتیباتی که از طرف مقام صلاحیتدار داده می شود باید صورت گیرد. علاوه بر آزمایش هیدرواستاتیک لازمست قسمت هایی که درآنها قطعات تقویتی جوشکاری شده و در آزمایش فوق معایب آنها معمولا ظاهر نمی گردد از طریق سوراخهایی که به این منظور در قطعات تقویتی تعبیه گردیده آزمایش لازم به عمل آید.
ماده ۱۳: برای آزمایش هیدرواستاتیک لازمست سوپاپ های اطمینان برداشته شود و محل آنها به وسیله در پوش با مقاومت کافی مسدود گردد.
ماده ۱۴: پس از آزمایش آب سرد طبق ماده ۱۲ باید مجدداً سوپاپ های اطمینان را سوار نموده دستگاه را بافشار عادی مربوطه برای مطمئن شدن از صحت کار سوپاپ های اطمینان آزمایش نمود.
ماده ۱۵: چنانچه در اثر بازرسی معلوم گردد که بکار انداختن دستگاه اطمینان بخش نیست و یا آنکه دستگاه مجهز به لوازم حفاظتی کامل نبوده و یا این لوازم به نحو صحیح تنظیم و ترتیب داده نشده تا زمانی که نقائص فوق الذکر مرتفع نگردد به کار انداختن دستگاه ممنوع خواهد بود.
ماده ۱۶: در صورتی که در ضمن بازرسی معایب و فرسودگی هایی مشاهده گردد که احتمال انفجار دستگاه برود لازمست فشار مجاز دستگاه را به حد کافی تقلیل دهند تا از امکان خطر احتمالی جلوگیری شود و این تقلیل فشار باید با رعایت مدت کارکرد ومیزان فرسودگی دستگاه تعیین گردد.
ماده ۱۷: نکاتی که در حین بازرسی باید رعایت شوند عبارتند از:
الف – امتداد شعله باید در محور کوره قرار گیرد.
ب- دستگاه های تنظیم کننده سطح آب در وضعیت پایین و بالا بایدبه نحو مطلوب عمل نماید.
د – حصول اطمینان از صحت کار کلیه سیستمهای خود کار.
هـ – انجام سایر آزمایش های ضروری .
ماده ۱۸: ولتاژ چراغهای الکتریکی دوره گرد یا ابزارهای برقی دستی که برای بازرسی یا تعمیرات مولد بخار به کار برده می شود نباید از ۲۴ ولت تجاوز کند (به استثنای دستگاه جوشکاری الکتریکی ).
ماده ۹: مولد بخار باید از داخل و خارج به وسیله بازرسان بصیر که از طرف مقام صلاحیتدار اجازه داشته باشند به ترتیب زیر بازرسی گردد.
الف – درحین ساخت .
ب – بعد از نصب و قبل از آنکه به کارانداخته شود.
ج – پس از هر نوع تعمیر اساسی یا تجدید ساختمان و قبل از راه اندازی مجدد.
د – منظماً در فواصل کمتر از ۱۲ ماه .
ماده ۱۰: هرموقع که ازطرف مقام صلاحیتدار دستور بازرسی داخلی مولد بخار صادر شود مالک یا بهره بردار موظف است برای موعد تعیین شده دستگاه را تخلیه، سرد، باز و شستشو نماید.
ماده ۱۱: در مورد مولدهای بخار با اجاق داخلی لازم است برای تسهیل عمل بازرسی قطعات شبکه و همچنین مقداری از آجرهای نسوز دور دهانه و قطعات دیگری که مزاحم بازرسی مورد نظر باشد برداشته شود.
ماده ۱۲: برای آزمایش آبسرد (هیدرواستاتیک )
ماده ۹: مولد بخار باید از داخل و خارج به وسیله بازرسان بصیر که از طرف مقام صلاحیتدار اجازه داشته باشند به ترتیب زیر بازرسی گردد.
الف – درحین ساخت .
ب – بعد از نصب و قبل از آنکه به کارانداخته شود.
ج – پس از هر نوع تعمیر اساسی یا تجدید ساختمان و قبل از راه اندازی مجدد.
د – منظماً در فواصل کمتر از ۱۲ ماه .
ماده ۱۰: هرموقع که ازطرف مقام صلاحیتدار دستوربازرسی داخلی مولد بخار صادر شود مالک یا بهرهبردار موظف است برای موعد تعیینشده دستگاه را تخلیه، سرد، باز و شستشو نماید.
ماده ۱۱: در مورد مولدهای بخار با اجاق داخلی لازم است برای تسهیل عمل بازرسی قطعات شبکه و همچنین مقداری از آجرهای نسوز دور دهانه و قطعات دیگری که مزاحم بازرسی مورد نظر باشد برداشته شود.
ماده ۱۲: برای آزمایش آبسرد (هیدرواستاتیک ) فشار آزمایش نباید از یک برابر و نیم حداکثر فشار موثر مجاز مولد بخارا تجاوز نماید و این آزمایش طبق ترتیباتی که از طرف مقام صلاحیتدار داده می شود باید صورت گیرد. علاوه بر آزمایش هیدرواستاتیک لازمست قسمت هایی که درآنها قطعات تقویتی جوشکاری شده و در آزمایش فوق معایب آنها معمولا ظاهر نمی گردد از طریق سوراخهایی که به این منظور در قطعات تقویتی تعبیه گردیده آزمایش لازم به عمل آید.
ماده ۱۳: برای آزمایش هیدرواستاتیک لازمست سوپاپ های اطمینان برداشته شود و محل آنها به وسیله در پوش با مقاومت کافی مسدود گردد.
ماده ۱۴: پس از آزمایش آب سرد طبق ماده ۱۲ باید مجدداً سوپاپ های اطمینان را سوار نموده دستگاه را بافشار عادی مربوطه برای مطمئن شدن از صحت کار سوپاپ های اطمینان آزمایش نمود.
ماده ۱۵: چنانچه در اثر بازرسی معلوم گردد که بکار انداختن دستگاه اطمینان بخش نیست و یا آنکه دستگاه مجهز به لوازم حفاظتی کامل نبوده و یا این لوازم به نحو صحیح تنظیم و ترتیب داده نشده تا زمانی که نقائص فوق الذکر مرتفع نگردد به کار انداختن دستگاه ممنوع خواهد بود.
ماده ۱۶: در صورتی که در ضمن بازرسی معایب و فرسودگی هایی مشاهده گردد که احتمال انفجار دستگاه برود لازمست فشار مجاز دستگاه را به حد کافی تقلیل دهند تا از امکان خطر احتمالی جلوگیری شود و این تقلیل فشار باید با رعایت مدت کارکرد ومیزان فرسودگی دستگاه تعیین گردد.
ماده ۱۷: نکاتی که در حین بازرسی باید رعایت شوند عبارتند از:
الف – امتداد شعله باید در محور کوره قرار گیرد.
ب- دستگاه های تنظیمکننده سطح آب در وضعیت پایین و بالا بایدبه نحو مطلوب عملنماید.
ج – حصول اطمینان از احتراق کامل .
د – حصول اطمینان از صحت کار کلیه سیستمهای خود کار.
هـ – انجام سایر آزمایش های ضروری .
ماده ۱۸: ولتاژ چراغهای الکتریکی دوره گرد یا ابزارهای برقی دستی که برای بازرسی یا تعمیرات مولد بخار به کار برده می شود نباید از ۲۴ ولت تجاوز کند (به استثنای دستگاه جوشکاری الکتریکی ).
فشار آزمایش نباید از یک برابر و نیم حداکثر فشار موثر مجاز مولد بخارا تجاوز نماید و این آزمایش طبق ترتیباتی که از طرف مقام صلاحیتدار داده می شود باید صورت گیرد. علاوه بر آزمایش هیدرواستاتیک لازمست قسمت هایی که درآنها قطعات تقویتی جوشکاری شده و در آزمایش فوق معایب آنها معمولا ظاهر نمی گردد از طریق سوراخهایی که به این منظور در قطعات تقویتی تعبیه گردیده آزمایش لازم به عمل آید.
ماده ۱۳: برای آزمایش هیدرواستاتیک لازمست سوپاپ های اطمینان برداشته شود و محل آنها به وسیله در پوش با مقاومت کافی مسدود گردد.
ماده ۱۴: پس از آزمایش آب سرد طبق ماده ۱۲ باید مجدداً سوپاپ های اطمینان را سوار نموده دستگاه را بافشار عادی مربوطه برای مطمئن شدن از صحت کار سوپاپ های اطمینان آزمایش نمود.
ماده ۱۵: چنانچه در اثر بازرسی معلوم گردد که بکار انداختن دستگاه اطمینان بخش نیست و یا آنکه دستگاه مجهز به لوازم حفاظتی کامل نبوده و یا این لوازم به نحو صحیح تنظیم و ترتیب داده نشده تا زمانی که نقائص فوق الذکر مرتفع نگردد به کار انداختن دستگاه ممنوع خواهد بود.
ماده ۱۶: در صورتی که در ضمن بازرسی معایب و فرسودگی هایی مشاهده گردد که احتمال انفجار دستگاه برود لازمست فشار مجاز دستگاه را به حد کافی تقلیل دهند تا از امکان خطر احتمالی جلوگیری شود و این تقلیل فشار باید با رعایت مدت کارکرد ومیزان فرسودگی دستگاه تعیین گردد.
ماده ۱۷: نکاتی که در حین بازرسی باید رعایت شوند عبارتند از:
الف – امتداد شعله باید در محور کوره قرار گیرد.
ب- دستگاه های تنظیمکننده سطح آب در وضعیت پایین و بالا بایدبه نحو مطلوب عملنماید.
ج – حصول اطمینان از احتراق کامل .
د – حصول اطمینان از صحت کار کلیه سیستمهای خود کار.
هـ – انجام سایر آزمایش های ضروری .
ماده ۱۸: ولتاژ چراغهای الکتریکی دوره گرد یا ابزارهای برقی دستی که برای بازرسی یا تعمیرات مولد بخار به کار برده می شود نباید از ۲۴ ولت تجاوز کند (به استثنای دستگاه جوشکاری الکتریکی ).
فصل دوم – مولد بخار با فشار متوسط وقوی
بخش ۱ – مرکز تولید بخار (دیگ خانه )
ماده ۱۹: مرکز تولید بخار با فشار قوی و متوسط لازم است در محل جداگانه ای به فاصله لااقل سه متر از بناهای دیگر بوده و با مصالح غیر قابل اشتعال ساخته شده باشد. محل مذکور و نحوه نصب مولد بخار باید قبلا به تایید مقام صلاحیتدار رسیده باشد.
ماده ۲۰: بالا و اطراف مولد بخار لازمست دور از مواد سوختنی بوده و هیچگونه استفادهای برای گذاردن و انبارکردن اشیاء از آن محل به عمل نیاید.
ماده ۲۱: چنانچه در مجاورت مرکز تولید بخار محلی باشد که در آن مواد قابل انفجار و یا سریع الاشتعال به هر نحوی وجود داشته و یا تولید شود لازم است دیوار حد فاصل دو قسمت کامل و مقاوم و بدون هرگونه منفذ و معبر و بریدگی باشد.
ماده ۲۲: در دیگ خانه و همچنین در محل های زیرآب خاکستردان و معابر لوله های بخار تحت فشار و هر محل دیگری که خطر محصور شدن کارگران هنگام انفجار دستگاه در بین باشد لازمست لااقل دوراه خروج بدون هرگونه مانع وجود داشته باشد.
ماده ۲۳: برای دسترسی مطمئن و راحت به شیرها و ستون های آب نما و وسایل تنظیم سایر متعلقات مولد بخار لازمست سکوها – راهروها و پلکانهایی ساخته شده باشد که از فلز یا مصالح غیرقابل اشتعال بوده و خطر لغزیدن کارگران درآنها وجود نداشته باشند.
ماده ۲۴: سکوهای راهرو که در بالا و یا کنار یک دسته مولد بخار ساخته شده باشد لازمست دارای لااقل دو پلکان باشد که حتی الامکان از یکدیگر دور باشند.
ماده ۲۵: دیگ خانه باید به قدر کافی وسیع و مرتفع باشد و برای سهولت نصب و عمل شیرها و وسایل اطمینان و منضمات مربوطه لازمست سقف آن لااقل ۱۵ سانتی متر از بالای مرتفعترین شیر و منضمات آن بلندتر و نیز ۸۰/۱ متر از کف مرتفع ترین سکوهای راهرو بالاتر باشد.
ماده ۲۶: چاله کانال معبر لوله ها و محل خاکستر و غیره لازمست پوشیده یا به وسیله پاگیر کوتاه و نرده های فلزی محکم با ارتفاع مناسب محصور شود.
ماده ۲۷: پیریزی و پایه سازی و قطعات تکیه گاه مولدهای بخار باید طوری محاسبه و ساخته شده باشند که اولا در مقابل فشار حاصل از حداکثر وزن دستگاه هنگام آزمایش های آب سرد و همچنین کشش و فشارهای مربوط به انبساط و انقباض های حرارتی مقاومت نماید. ثانیا طوری به یکدیگر مرتبط و متصل شده باشند که وزن نسبی آنها محفوظ بماند. ضمناً برای دیگهای افقی با طول زیاد استفاده از غلطک در زیر پایه های یکی از دوسر دیگ جهت سهولت عمل انبساط و انقباض و جلوگیری از تغییر حالت ضروری است .
ماده ۲۸: چنانچه مولد بخار روی پایه و تکیه گاه های فولادی سوار شده باشند پایه ها و تکیه گاهها باید طوری ترتیب داده و یا عایق شوند که گرمای کوره نتواند مقاومت آنها را تقلیل دهد.
ماده ۲۹: طرز نصب لوله های مولد بخار باید طوری باشد که با پیش بینی نمودن غلافها و بستهای فراخ عمل انقباض و انبساط لوله ها به آسانی صورت گیرد.
ماده ۳۰: پایه های مولدهای بخار ایستاده می بایستی به وسیله قطعات فولادی به زمین مهار شده باشند.
ماده ۳۱: بدنه آبگیر مولدهای بخار لازمست لااقل ۳۰ سانتی متر بازمین فاصله داشته و زیر آن قابل بازدید باشد.
بخش ۲ – دریچه های بازدید و انفجار
ماده ۳۲: کلیه مولدهای بخار و متعلقات آنها می بایستی بر حسب مورد مجهز به دریچه های آدم رو – دست رویا هرگونه دریچه های بازرسی دیگر برای آزمایش و نظافت باشند (به استثنای بعضی انواع مخصوصی که احتیاج به چنین دریچه هایی ندارند.)
ماده ۳۳: دریچه های آدم رو لازمست دارای وسعت کافی و لااقل به اندازه های زیر باشد اقطار ۳۰ و ۴۰ سانتی متر برای دریچه های بیضی شکل و قطر ۴۰ سانتی متر برای دریچه های دایره ای شکل .
ماده ۳۴: دریچه های دست رو باید دارای ابعاد کافی برای دخول یکدست بوده و لااقل به اقطار ۹۰ میلیمتر و ۷۰ میلیمتر باشد.
ماده ۳۵: درب آتشخانه های که به وسیله دست تغذیه می شوند و کوچکترین بعد اجاق آنها ۶۰ سانتیمتر یا بیشتر است باید دارای شکل مناسب و اندازه کافی جهت ریختن سوخت و عملیات مربوطه بوده و ابعاد آن کمتر از اندازه های زیر نباشد: ۳۰ سانتیمتر در ۴۰ سانتیمتر برای دریچه های بیضی شکل و مستطیل و ۴۰ سانتی متر قطر برای دریچه های مدور.
ماده ۳۶: دریچه های بازدید و آتشدان درمولدهای بخار که در ارتفاع کمتر از دو متر از کف دیگ خانه یا از سطح کار نصب شده و معمولا در موقع روشن بودن مولد از آنها استفاده می شود لازم است از خارج به داخل باز شود.
ماده ۳۷: آتشخانه مولدهای بخار با سوخت مایع پودر ذغال و یا گاز لازم است دارای یک یا چند دریچه انفجار در بالاترین نقطه فضای احتراق باشد و چنانچه دریچه در ارتفاع کمتر از ۲ متر از کف یا سطح کار قرار گرفته باشد لازم است جلو آن حائل های سپرمانند برای حفاظت کارگران نصب نمایند.
بخش ۳ – سوپاپ های اطمینان دیگ بخار
ماده ۳۸: هر مولد بخار باید لااقل مجهز به یک سوپاپ اطمینان با رعایت شرایط زیر باشد.
الف – روی بدنه آن نصب شود.
ب – مستقیما و بلاواسطه به دیگ مربوط باشد.
ج – مابین آن و مولد بخار و همچنین پس از آن تا دهانه خروج بخار هیچگونه مانع و شیر دیگری قرار نگیرد.
ماده ۳۹: سوپاپ یا سوپاپ های اطمینان باید جمعا بتوانند مقدار بخار اضافی را در حداکثر بار به راحتی تخلیه نمایند.
ماده ۴۰: جنس نشیمن و صفحه سوپاپ های اطمینان باید از مواد مناسبی که در مقابل خوردگی و زنگ زدگی مقامت دارند ساخته شده و نشیمن مزبور طوری به بدنه سوپاپ محکم شده باشد که کنده شدن آن ممکن نباشد.
ماده ۴۱: سوپاپ های اطمینان باید بارعایت شرایط زیر ساخته و نگهداری شوند:
الف – خرابی بعضی از قطعات مانع خروج آزاد کامل بخار اضافی از سوپاپ نگردد.
ب – در اثر عمل سوپاپ هیچگونه ضربه ای که مزاحم برای خود سوپاپ یا مولد باشد ایجاد نگردد.
ج – صفحه سوپاپ روی نشیمن بچرخد.
ماده ۴۲: سوپاپهای اطمینان باید:
الف – به طور روان و بدون ضربه کار کند.
ب – پلمپ گردیده یا بطریقی حفاظت شود که اشخاص غیر مجاز نتوانند آنرا از تنظیم خارج نمایند.
ج – مجهز به وسایل لازم برای برداشتن آن در مواقع آزمایش مولد باشد.
ماده ۴۳: دهانه های تخلیه بخار سوپاپ های اطمینان و یا منتهی الیه لوله تخلیه آنها باید به ارتفاع کافی و بالاتر از محل کار کارگران قرار داده شده باشد به طوری که ارتفاع آنها از کف زمین یا سکو کمتر از سه متر نباشد.
ماده ۴۴: چنانچه برای تخلیه بخار لوله ای به قسمت خروجی سوپاپ های اطمینان متصل شود باید:
الف- سطح مقطع داخلی لوله کمتر ازسطح مقطع دهانه خروجی سوپاپ های اطمینان نباشد.
ب – دارای مجرای فاضلاب باز به منظور تخلیه آزاد بخارهای تقطیر شده و جلوگیری از جمع شدن آب بروی سوپاپ اطمینان باشد.
ماده ۴۵: وقتی که خفه کن روی سوپاپ های اطمینان به کاربرده شده لازمست :
الف – دارای مقطع خروجی کافی باشد تا فشار مخالفی که ایجاد می کند مزاحم عمل صحیح سوپاپ اطمینان نگردد.
ب – طوری ساخته شود که معبر بخار در نتیجه رسوبات حاصله تنگ نشود.
ج – صدای خروج بخار به سهولت بگوش متصدی دیگ برسد.
ماده ۴۶: بخار داغ کن (سوپر هیترهایی) که مجزا از مولد بخار نصب شده باشند لازم است مجهز به یک یا چند سوپاپ اطمینان نزدیک دهانه خروجی بخار باشند چنانچه بخار داغ کن بلافاصله متصل به لوله رابطی (کلکتور) بوده و جریان دائم بخار در آن برقرار باشد ممکن است سوپاپ های اطمینان را در هر نقطه از کلکتور قرار دهند.
ماده ۴۷: چنانچه مولد بخار دارای پیش گرم کن آب (اکونومایزر) باشد لازمست این قسمت نیز مجهز به یک سوپاپ اطمینان طبق شرایط (مواد ۳۹ و ۴۰ باشد)
بخش ۴ – شیرهای قطع جریان بخار
ماده ۴۸: در مسیر هر لوله انشعاب بخار از مولد بخار باید شیرهای سد کننده بخار وجود داشته باشد که حتی المقدور در دسترس نصب شده باشد (به استثنای انشعابات دریچه اطمینان و بخار خشک کن ).
ماده ۴۹: شیرهای سد کننده اصلی مولد بخار باید مجهز به وسایل فرمان سریع و مناسب طبق شرایط زیر باشد:
میله شیرهای مذکور باید به میزان کافی طویل باشند به نحوی که بتوان از داخل دیگخانه و یا خارج آن شیر را وسایل مکانیکی (چرخ دنده و زنجیر) بازو بسته نمود و در صورتی که بازکردن و بستن شیرهای فوق الذکر از خارج و از فاصله دور فرمان داده شود (تله کماند) باید یک وسیله دستی نیز به این منظور در محل محفوظ پیش بینی شود تا در موقع از کار افتادن دستگاه تله کماند مورد استفاده قرار گیرد.
ماده ۵۰: موقعی که دو یا چند مولد بخار به یک لوله اصلی متصل باشند باید روی لوله انشعاب اصلی مولد بخاری که دریچه آدم رو دارد و شیر سد کننده قابل قفل کردن که بین آنها یک قطره گیر نصب شده وجود داشته باشد لوله فاضلاب قطره گیر باید دارای مقطع کافی بوده و جریان آب در آن آزادانه انجام گرفته و قابل رویت باشد.
ماده ۵۱: در هر مورد که بعد از شیر سد کننده خطر تقطیر بخار وجود داشته باشد باید یک قطره گیر با لوله فاضلاب مناسب نصب گردد.
بخش ۵ – لوله های منبع آب پرکن دیگ بخار
ماده ۵۲: قطر لوله های اتصال مولدهای بخار به منبع آب پرکن های مربوطه نباید از ۲۵ میلیمتر (یکاینچ ) کمتر باشد و لازمست مسیر آن حتی المقدور کوتاه و مستقیم گرفتهشود.
ماده ۵۳: در مولدهای بخار افقی لوله دار با برگشت شعله لازمست لوله هایی که بخار را از مولد به بالای منبع آب پرکن می برد از روی استوانه دیگ و یا از بالای صفحه های جلو و عقب استوانه گرفته شود و لوله ای که آب را از منبع آب پرکن به مولد می رساند لااقل پانزده سانتی متر پایین تر از محور استوانه وارد مولد شود.
ماده ۵۴: در مولدهای بخار با اجاق داخلی ورود آب باید در نقطه ای که لااقل ۱۵ سانتیمتر زیر پایین ترین سطح آب یا نزدیک آن باشد به عمل آید و در هر حال بیش از ۴۵ سانتیمتر بالاتر از سقف آتش خانه باشد.
ماده ۵۵: در هر جا که خم یا زانویی در لوله های آب رسان وجود داشته باشد لازمست برای سهولت تنظیف و گرفتن جرم آب به جای زانو چهارراه یا سه راه به کاربرده شود.
ماده ۵۶: منبع های آب پر کن لازمست مجهز به یک شیر زیر آب (تخلیه ) که با لوله به محل مناسبی منتهی می شود باشد.
ماده ۵۷: روی لوله های اتصال ما بین مولد بخار و منبع آب پرکن هیچگونه انشعابی به غیر از آنچه ذیلا گفته می شود مجاز نیست . تنظیم کننده بخار – تنظیم کننده تغذیه آب – زیر آب فشار سنج و وسائلی که مانع فرار فوق العاده آب یا بخار شود
بخش ۶ – فشار سنج دیگ بخار
ماده ۵۸: هرمولد بخار لازمست مجهز بهیک فشارسنج بخار بوده و در محلی نصب شودکه :
الف – محفوظ از لرزش باشد.
ب – وضع آن به راحتی قابل تنظیم باشد.
ج – قرائت آن از محلی که معمولا متصدی دستگاه در مقابل یا در پهلوی مولد می ایستد آسان و بدون مانع باشد.
ماده ۵۹: اتصال فشار سنجهای بخار باید به قسمت بخار مولد یا لوله اتصال بخار به منبع آب پرکن به وسیله یک سیفون به مشخصات ذیل به عمل آید:
الف – قطر کافی به طوری که لوله فشار سنج همیشه مملو از آب باشد.
ب – جداکردن آن از دستگاه میسر نباشد مگر:
۱ – به وسیله یک شیر سماوری دسته داری که دسته آن در موقع باز بودن شیر به موازات لوله رابط قرار گیرد.
۲ – در مورد مولدهای بخار با فشار ۳۵ کیلوگرم بر سانتی متر مربع یا بیشتر به وسیله یک شیر فلکه ای کشویی یا سوپاپی .
ماده ۶۰: صفحه مدرج فشار سنج باید دارای مشخصات زیر باشد:
الف – اندازه صفحه و حروف و علامات به طوری باشد که تقسیمات ارقام و عقربه به راحتی لااقل از فاصله چهار متری برای شخصی که دید طبیعی دارد قابل تشخیص باشد.
ب – لااقل برای فشار معادل یک برابر و نیم و بلکه دو برابر فشار مجاز مولد بخار ساخته و مدرج شده باشد و صفحه مربوطه طوری نصب گردد که عقربه در موقع کار عادی در وضع قائم قرار گیرد.
ج – حداکثر فشار مجاز به رنگ قرمز روی صفحه مدرج نشان داده شود.
ماده ۶۱: کلیه فشار سنجهایی که در مرکز یا دیگ خانه نصب می شوند از یک نوع و دارای صفحات متحدالشکل باشند.
ماده ۶۲: هر مولد بخار باید دارای محل انشعاب مخصوص جهت یک فشار سنج آزمایشی با شیر قطع کننده باشد به دین منظور:
روی مولد بخار یک شیر سه راه گذاشته می شود که روی یک انشعاب آن فشار سنج اصلی وروی انشعاب دیگر شیر قطع کننده برای نصب فشار سنج آزمایشی قرار داده می شود
بخش ۷ – وسایل آب نما
ماده ۶۳: هر مولد بخار باید دارای یک یا ترجیحاً دو آب نما باشد و در این آب نماها مراتب و شرایط زیر رعایت شود:
الف – طوری قرار گیرد و یا با وسائلی مجهز شود که به سهولت توسط متصدی مربوطه قابل رویت باشد.
ب – در بالا و پایین دارای شیر زود بند باشد که به سهولت بتوان در صورت شکستن شیشه آن را از روی زمین بست . ج – مستقیماً به بدنه مولد بخار توسط لوله هایی که قطر داخلی آن ها کمتر از ۱۲ میلیمتر (نیم اینچ ) نباشد متصل گردد.
د – مجهز به شیر تخلیه بوده و فاضلاب آن در محلی بدون خطر هدایت شود.
هـ – مجهز به شیشه مسلح یا حفاظ مناسب دیگری باشد تا کارگران را در صورت شکستن شیشه و پرتاب ذرات آن و یا خروج آب و بخار داغ حفظ نماید. بدون این که موجب اشکال خواندن و دیدن سطح آب گردد.
ز – لازمست حد مجاز سطوح پایین و بالای آب توسط علامت هایی روی لوله آب نما مشخص گردد.
ماده ۶۴: آب نماها باید طوری نصب و مستقر گردد که چنانچه سطح آب در پایین ترین نقطه قابل رویت برسد هنوز آب به میزان کافی در دیگ برای جلوگیری از خطرات احتمالی وجود داشته باشد.
بخش ۸ – شیرهای کنترل سطح آب دیگ بخار
ماده ۶۵:
الف – مولد بخار باید لااقل مجهز به سه شیر کنترل سطح آب باشد و این شیرها در همان ارتفاع حد فاصل قسمت تحتانی و فوقانی شیشه آب نماها نصب شده باشند.
ب – وقتی که مولد بخار مجهز به دو آب نما با اتصالات مستقل بوده و فاصله افقی آنها از یکدیگر کمتر از هفتاد سانتیمتر نباشد در این صورت نصب شیرهای کنترل سطح آب اختیاری خواهد بود.
ج – شیرهای کنترل سطح آب برای مولدهایی که مجهز به سیستم کنترل خود کار سطح آب می باشند و همچنین مولدهای کوچک و کمتر از ۱۲۰ لیتر حجم لزومی ندارد ولی این قبیل مولدها باید مجهز به یک شیر آزمایشی در پایین ترین سطح مجاز آب باشند به طوریکه هر وقت باز کنند آب از آن جاری شود.
د – مولدهای بخار نوع لکوموتیو که بیشتر از ۹۰ سانتیمتر قطر نداشته باشد و همچنین برای مولدهای بخار ازنوع اجاق داخلی و لوله عبور دود افقی که سطح حرارتی آنها از ۵ مترمربع متجاوز نباشد فقط دو شیر کنترل سطح آب لازمست .
ماده ۶۶: شیرهای کنترل سطح آب که بالاتر از سطح زمین و یا محل کار و دورتر از دسترس واقع شده اند باید مجهز به وسایل زیر باشند:
الف – دسته یا زنجیری که بطور دائم به آنها متصل بوده و بتوان شیرها را از پایین باز و بسته نمود.
ب- وسایل متناسب برای حفاظت کارکرد درمقابل ریزشآب یا بخار در حین بازکردن آنها
بخش ۹ – فشنگ فوزیبل
ماده ۶۷: فشنگهای فوزیبل مولد بخار که به عنوان وسیله اضافی برای اعلام خطر کم شدن سطح آب به کار می رود باید در فواصلی که از ۱۲ ماه تجاوز نکند تعویض گردد و پوسته فشنگ نباید مجدداً مورد استفاده قرار گیرد.
ماده ۶۸: در مولدهایی که فشار آنها از ۵/۱۷ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع زیادتر باشد نباید فشنگ فوزیبل به کار برد.
ماده ۶۹: فشنگهای فوزیبل در مولدهای بخار که با آتش کوره عمل می کند باید در بالاترین نقطه کوره که در معرض حرارت مستقیم باشند نصب گردند.
ماده ۷۰: درصورتی که در مولدهای بخار فشنگ فوزیبلی به کار رود که با بخار عمل می کند باید این فشنگ در همان سطحی قرار گیرد که معمولاً فشنگ فوزیبل آتشی نصب می شود.
بخش ۱۰ – سیستم کنترل خود کار سطح آب دیگ بخار
ماده ۷۱: مولدهایی که بعد از تصویب این آیین نامه ساخته و نصب می شوند باید مجهز به دو دستگاه سیستم خود کار (الکتریکی یا الکترونیکی ) کنترل سطح آب باشد به طوریکه بتوانند مراحل زیر را کنترل نمایند:
الف – روشن کردن پمپ تغذیه جهت تامین کمبود آب و خاموش کردن آن بعد از تامین آب لازم .
ب – در صورتی که پمپ تغذیه آب روشن نشده و سطح آب مولد از حد مجاز پایی.ن تر برود سوخت مشعل قطع گردد.
ج – چنانچه پس از قطع سوخت باز هم پمپ عمل ننماید منجر به قطع و خاموش نمودن کل سیستم مشعل گردد.
بخش ۱۱ – زیر آب یا لوله های تخلیه دیگ بخار
ماده ۷۲: هر مولد بخار باید حداقل مجهز به یک لوله تخلیه یا زیر آب باشد که به پایین ترین سطح آب دیگ مربوطه بوده وروی آن یک شیر نصب شود تا به وسیله آن بتوان تمام آب دیگ را خارج نمود.
ماده ۷۳: در صورتی که چند مولد بخار در یک محل نصب شده باشند و لوله های تخلیه آنها به یک مجرای مشترک متصل باشد هریک از لوله های تخلیه دیگها باید مجهز باشدبه :
دو شیر که به آهستگی باز شود.
با یک شیر آهسته و یک شیر تند باز شود.
یا یک شیر تخلیه که توسط کلید مخصوص بازو بسته شود و این کلید یگانه کلید تمام شیرهای تخلیه مولدها بوده تا فقط موقعی که شیر بسته باشد بتوان کلید را برداشت .
ماده ۷۴: شیرهای زیرین لوله های تخلیه در مولد بخار باید از هر گونه مانع یا حفره هایی که امکان جمع شدن رسوبات را دارد و مانع جریان گردد عاری باشد.
ماده ۷۵: وقتی که لوله های تخلیه مولدهای بخار در معرض حرارت مستقیم کوره قرار گیرد باید آنها را به وسیله مواد نسوز طوری عایق نمود که در ضمن به آسانی قابل بازرسی باشد.
ماده ۷۶: محل ریزش آب لوله های تخلیه مولدهای بخار باید طوری انتخاب گردد که خطری برای کارگران نداشته باشد و همچنین لوله های تخلیه نباید به فاضلاب مستراح و روشویی ها مربوط گردد مگر آنکه قبلاً از مخازن تخلیه مولد بخار عبور داده شود.
ماده ۷۷: در صورتی که مخازن تخلیه برای مولدهای بخار به کار رود این مخزن باید دارای وسایل زیر باشد:
الف – لوله های هواکش که شیر یا سوپاپی نداشته و سطح مقطع آن طوری باشد که از زیاد شدن فشار در مخزن جلوگیری نماید.
ب – مخزن طوری نصب گردد که کلیه قسمتهای آنرا بتوان به سهولت بازرسی کرد.
بخش ۱۲ – آبرسانی دیگ بخار
ماده ۷۸: در صورتی که تغذیه مولدهای بخار تماماً از بخار تقطیر شده به عمل نیاید لازمست برای تامین کمبود از آبهای مناسبی که سبک و تصفیه کرده باشند مصرف نمایند تا از خوردگی جدار مولدهای بخار و ایجاد رسوب جلوگیری شود. همچنین می بایستی در مولدهای بخاری که از آب تقطیر شده و برگشتی استفاده می گردد در مسیر تغذیه آب به دیگ دستگاه جذب گازهای محلول در آب نصب گردد.
ماده ۷۹: انتهای لوله های آب رسانی باید دارای شرایط زیر باشد:
الف – طوری نصب شود که آب ورودی در هیچ حال مستقیماً به سطوحی که در معرض تشعشع آتش یا تماس با گاز در درجات حرارت زیاد می باشند برخورد ننمایند و همچنین این برخورد نزدیک به اتصالات پرچ (یا جوش ) شده پوسته کوره یا اتصالات پرچ (یا جوش ) شده جدار دیگ صورت نگیرد.
ب – در صورت لزوم موانع سپر مانندی برای انحراف جریان آب از اتصالات پرچ (یا جوش ) شده تعبیه نمایند.
ماده ۸۰: لوله های آب رسانی مولدهای بخار باید به یک شیر یک طرفه (یا سوپاپ سد کننده ) مجهز بوده و بین آن و مولد بخار شیر دیگری نصب گردد.
ماده ۸۱: در صورتی که تعداد ۲ یا چند مولد بخار از منبع مشترکی آب بگیرند هر یک از انشعابات لوله های آب رسانی نیز باید دارای شیری باشند که بین شیر کنترل یک طرفه و منبع آب رسانی نصب شده باشند به نحوی که مانع جریان آب از مولد به مولد دیگر گردد.
ماده ۸۲: وقتی که مولدهای بخار مجهز به دو دستگاه آب رسانی باشند باید برای هر یک از آنها شرایط مندرج در مواد ۷۸ تا ۸۱ رعایت شود.
ماده ۸۳: وقتی که پیش گرم کن و یا دستگاه های دیگر گرم کننده آب ورودی مستقیماً بدون واسطه یک شیر متصل به مولد بخار باشد در این صورت شیرهای آب رسانی و یا شیرهای کنترل یکطرفه باید قبل از پیش گرم کن و یا گرم کننده آب نصب گردد.
ماده ۸۴: درمواردی که دستگاه گرم کننده آب از نوع روباز بوده و با بخارهای خروجی یک ماشین بخار گرم شود. لازمست یک وسیله جداکننده روغن روی لوله خروج بخار ماشین نصب شود تا مانع اختلاط روغن با آب گردد.
ماده ۸۵: مولدهای بخار که بیش از ۲۵ متر مربع سطح حرارتی دارند باید لااقل دارای دو دستگاه آب رسانی مجهز به وسایل محرک مستقل باشند که در هر یک از آنها معادل دو برابر قدرت تبخیر مولد بوده باشد.
ماده ۸۶: در واحدهایی که از مولد بخار استفاده می نمایند لازمست آزمایش ها و کنترل های لازم را روی آب مصرفی و آب تصفیه شده خروجی دستگاه سختی گیر دیگ مستمراً به عمل آورده و نتیجه در فرم های مخصوص مولدهای بخار ضبط و نگهداری شود.
ماده ۸۷: براساس آزمایشات فوق باید مواد شیمیایی لازم طبق نظر متخصصین در زمان ها مناسب به آب دیگ افزوده گردد.
بخش ۱۳ – پیش گرم کن آب دیگ بخار
ماده ۸۸: پیش گرم کن هایی که روی مولدهای بخار به کار می روند باید دارای تجهیزات زیر باشند:
الف – دماسنج برای تعیین درجه حرارت آب ورودی و خروجی پیش گرم کن .
ب – دریچه تنظیم کننده میزان خروج دود بین محفظه احتراق و پیش گرم کن .
ج – دهانه های دست رو روی کلکتورها در مقابل هر یک از لوله ها به منظور خارج ساختن رسوبات جمع شده در داخل آن .
د – یک سوپاپ اطمینان .
ماده ۸۹: اطاق پیش گرم کن ها باید دارای دریچه های تهویه ای باشند که به وسیله آنها جریان هوا در فضای دور پیش گرم کن سهل گردد و همچنین دارای دریچه های انفجار باشد که در مواقع انفجار و ازدیاد بی موقع فشار داخل اطاق به طرف خارج باز گردد، این دریچه ها بایستی در ارتفاع حداقل دو متر از پاگرد باشند.
بخش ۱۴ – دستگاه خودکار مکش دود
ماده ۹۰: تنظیم کننده های خودکار ورودی هوا و خروجی دود در مولدهای بخار باید طوری تعبیه شده باشند که در موقع خراب شدن و یا از کار افتادن مکانیسم خود کار آنها از بسته شدن مجرای خروجی دود و باز شدن مجرای ورودی هوا جلوگیری به عمل آید.
بخش ۱۵ – سیستم های سوخت رسانی دیگ بخار
ماده ۹۱: درمولدهای بخار باسوخت گازباید هر سوختپاش(مشعل ) بهوسایل زیرمجهز باشد:
الف – دیگ شیر مخصوص به منظور قطع سریع گاز.
ب – یک مجرای قاب تنظیم ورود گاز و یا مجرایی که دهانه آن برحسب احتیاج قابل تعویض باشد.
ج – یک سد کننده قابل تنظیم هوای مورد نیاز که بتواند به طور کامل ورود هوا را قطع کند. این سد کننده باید دارای ضامن فنری و یا پیچی باشد که از باز شدن بی مورد آن جلو گیری کند.
د – یک لوله مخلوط کننده هوا و گاز که طولش لااقل ۶ برابر کوچکترین قطر آن باشد.
هـ – شعله کوچک دایمی (گیرانه ).
و – تا حدود امکان یک تنظیم کننده خودکار ورود گاز که با فشار بخار عمل کند و به نحوی ساخته شود که در موقع خرابی آن بخار به داخل اطاق سوخت و یا لوله های ورودی گاز نفوذ ننماید.
ماده ۹۲: مولدهای بخاری که باسوخت گاز کار می کنند نباید در محوطه محصور نصب شود مگر اینکه محوطه مذکور مجهز به وسایل تهویه دائم باشد تا از جمع شدن گاز در آن جلوگیری به عمل آید.
ماده ۹۳: در مورد مولدهای بخار ذغال سوز که به طور خود کار تغذیه می شوند کلیه قسمت های متحرک که احتمال برخورد با کارگر دارند و ایجاد خطر می نمایند باید به وسایل لازم طبق مقررات مربوط به این موضوع حفاظت شده باشند
بخش ۱۶ – اتوکلاوهایی که مستقیماً با شعله گرم می شوند
ماده ۹۴: اتوکلاوهایی که مستقیماً با شعله گرم می شوند باید مجهز به یک ترموکوپل الکتریک باشند که در داخل و کف اتوکلاو جوش شده باشد تا موقعی که حرارت اتوکلاو از حد مجاز تجاوز کند سبب قطع سوخت اتوکلاو گردد.
فصل سوم – دیگ بخار با فشار کم و دیگهای آب داغ
بخش ۱ – فشار و درجه حرارت
ماده ۹۵: مولدهای بخار با فشار کم که در این فصل مورد بحث می باشد آنهایی هستند که بخار حاصله صرفاً برای گرم کردن در فشار کم به کار برده شود و فشار موثر بخار از یک آتمسفر (یک کیلو گرم بر سانتیمتر مربع ) تجاوز ننماید. دیگهای آب گرم مورد بحث در این فصل نیز دیگهایی هستند که درجه حرارت آب گرم تولیدی از ۱۲۰ درجه سانتیگراد بیشتر نباشد در غیر این دو حالت و در صورت تجاوز فشار یا درجه حرارت از حدود فوق الذکر مولد یا دیگ مشمول مقررات فصل دوم (مولدهای بخار با فشار قوی و متوسط ) بوده و جنس ساختمانی آنها نمی تواند از چدن باشد.
بخش ۲ – دریچه های بازدید دیگ بخار
ماده ۹۶: مولدهای بخار با فشار کم که از ورقه فولاد ساخته شده باشند باید دارای دریچه بازدید آدم رو و دریچه شستشو(دریچه دست رو) برای تمیز کردن باشد تا به وسیله آنها بازرسی داخلی و رسوب گیری امکان پذیر گردد ولی در مورد مولدهای کوچک که ورود کارگر غیر ممکن است می توان از تعبیه دریچه آدم رو صرفنظر کرد.
ماده ۹۷: دریچه آدم رو جهت بازدید و یا دریچه های شستشو که در سر و یا جدار مولدهای بخار استوانه ای فولادی تعبیه می شود باید طبق مشخصات مواد ۳۳ – ۳۴ – ۳۵ از مقررات بخش ۲ فصل دوم باشد مگر در مورد دیگهای نوع لوکوموتیو یا مولدهای با اجاق خارجی و انواع دیگری که ساختمان آنها اجازه تعبیه دریچه های آدم رو را نمی دهد.
ماده ۹۸: مولدهای بخار با فشار کم و دیگهای آب گرم که از چدن ساخته شده اند باید دارای دریچه های شستشو مناسب جهت رسوب گیری باشند.
بخش ۳ – سوپاپ اطمینان دیگ بخار
ماده ۹۹: مولد بخار با فشار کم باید لااقل مجهز به یک سوپاپ اطمینان یا وسیله ایمنی دیگر جهت تخفیف فشار زایدی که احیاناً ایجاد شود باشد. این وسایل لازم است قبلاً از نظر ساختمانی و درستی عمل مورد آزمایش قرار گیرد.
ماده ۱۰۰: سوپاپ های اطمینان باید با مقررات مواد ۳۸ تا ۴۵ بخش ۳ فصل دوم وفق داده و پلمپ گردد. ضمناً طوری تنظیم نشوند که بخار را در فشاری کمتر از یک کیلوگرم بر سانتیمتر مربع تخلیه نماید. پلمپ باید طوری به سوپاپ اطمینان متصل گردد که نتوان آن را بدون شکستن پلمپ از دستگاه جدا نمود.
بخش ۴ – سوپاپ اطمینان فشار آب دیگ بخار
ماده ۱۰۱: هر دیگ آب داغ باید لااقل مجهز یک سوپاپ اطمینان یا مخزن انبساط باشد.
ماده ۱۰۲: سوپاپ های اطمینان فشار آب برای دیگهای آب داغ باید طوری تنظیم شده باشد که در فشارهای مساوی با اندکی کمتر از فشار موثر مجاز دیگ باز گردد.
ماده ۱۰۳: درسوپاپ های اطمینان فشارآب استعمال دیافراگم و نشیمن های لاستیکی با اجناس مشابه که دراثر آب داغ یا بخارپوسیدگی و یاخرابی پیداکند و ازکاربیفتدممنوع است .
ماده ۱۰۴: سوپاپ های اطمینان فشار آب باید طوری قرار گیرد که خطر سوختگی برای افراد ایجاد نکند یا به وسیله لوله به خارج ادامه پیداکند.
ماده ۱۰۵: در صورتی که در لوله ورودی آب مولد بخار با فشار کم یا دیگ آب داغ شیر سد کننده نصب شده باشد لازمست شیر سد کننده دیگری در لوله خروجی نصب گردد.
ماده ۱۰۶: در صورتی که ۲ یا چند مولد بخار با فشار کم یا دیگ آب داغ به لوله یا شبکه مشترک متصل باشد لازمست در لوله های ورود و خروج هر کدام شیرهای سد کننده ای وجود داشته باشد.
در فایل اصلی این آیین نامه بخش ۵ وجود ندارد !!!
بخش ۶ – منبع آب پرکن (منبع انبساط )
ماده ۱۰۱: هر دیگ آب داغ باید لااقل مجهز یک سوپاپ اطمینان یا مخزن انبساط باشد.
ماده ۱۰۲: سوپاپ های اطمینان فشار آب برای دیگهای آب داغ باید طوری تنظیم شده باشد که در فشارهای مساوی با اندکی کمتر از فشار موثر مجاز دیگ باز گردد.
ماده ۱۰۳: درسوپاپ های اطمینان فشارآب استعمال دیافراگم و نشیمن های لاستیکی با اجناس مشابه که دراثر آب داغ یا بخارپوسیدگی و یاخرابی پیداکند و ازکاربیفتدممنوع است .
ماده ۱۰۴: سوپاپ های اطمینان فشار آب باید طوری قرار گیرد که خطر سوختگی برای افراد ایجاد نکند یا به وسیله لوله به خارج ادامه پیداکند.
ماده ۱۰۵: در صورتی که در لوله ورودی آب مولد بخار با فشار کم یا دیگ آب داغ شیر سد کننده نصب شده باشد لازمست شیر سد کننده دیگری در لوله خروجی نصب گردد.
ماده ۱۰۶: در صورتی که ۲ یا چند مولد بخار با فشار کم یا دیگ آب داغ به لوله یا شبکه مشترک متصل باشد لازمست در لوله های ورود و خروج هر کدام شیرهای سد کننده ای وجود داشته باشد.
بخش ۷ – فشار سنج دیگ بخار
ماده ۱۰۸: هرمولد بخار با فشار کم باید مجهز به یک فشار سنج بخار باشد که ساختمان و نصب آن با مقررات موادبخش۶ ازفصل دوم مربوط به مولدهای بخار با فشار زیاد و متوسط تطبیق نماید.
بخش ۸ – فشار سنج آب
ماده ۱۰۹: هر دیگ آب داغ باید مجهز به یک فشار سنج آب باشد و این دستگاه طوری به دیگ یا به لوله اصلی خروجی متصل باشد که جداکردن آن از دیگ میسر نباشد مگر به وسیله شیر مخصوص خود دستگاه و شیر مخصوص فشار سنج روی لوله ای نزدیک به آن نصب می گردد. این شیر دارای دسته گونیا شکل می باشد که در موقع باز بودن به موازات لوله آب قرار می گیرد.
ماده ۱۱۰: صفحات فشار سنج در دیگهای آب داغ باید:
الف – لااقل تا یک برابر و نیم حداکثر فشار مجاز درجه بندی شده باشد.
ب – رقم شاخص حداکثر فشار مجاز به رنگ قرمز نشانه گذاری شده باشد.
بخش ۹ – تنظیم کننده سوخت به وسیله فشار بخار
ماده ۱۱۱: وقتی دستگاه تنظیم سوخت به وسیله فشار بخار فرمان داده شود باید این دستگاه طوری تنظیم شده باشد که مانع بالارفتن فشار مولد از یک کیلوگرم بر سانتیمتر مربع گردد.
بخش ۱۰ – دماسنج
ماده ۱۱۲: هر دیگ آب داغ باید مجهز به یک دماسنج با رعایت شرایط زیر باشد:
الف – طوری نصب شده باشد که به سهولت بتوان در موقع خواندن فشار دیگ درجه حرارت را نیز خواند.
ب – طوری به دیگ مرتبط شود که همیشه درجه حرارت آب دیگ را تعیین نماید
بخش ۱۱ – دستگاه تنظیم سوخت به وسیله درجه حرارت
ماده ۱۱۳: هر دیگ آب داغ باید مجهز به یک دستگاه تنظیم سوخت باشد که تحت تاثیر درجه حرارت آب عمل نماید، این دستگاه میزان سوخت را طوری تنظیم می نماید که درجه حرارت آب نتواند از ۱۲۰ در جه سانتیگراد تجاوز نماید
بخش ۱۲ – آب نمای شیشه ای
ماده ۱۱۴: هر مولد بخار با فشار کم باید مجهز به یک یا چند دستگاه آب نمای شیشه ای باشد به طوریکه :
الف – در قسمت پایین یک شیر برای تسهیل تمیز کردن در نظر گرفته شود.
ب – از نظر سایر شرایط با مقررات بخش ۷ از فصل دوم مربوط به مولدهای بخار با فشار متوسط و قوی تطبیق نماید
بخش ۱۳ – شیرهای کنترل سطح آب دیگ بخار
ماده ۱۱۵: هر مولد بخار با فشار کم باید دارای دو یا چند شیرکنترل سطح آب باشد به طوری که :
الف – در بالاترین و پایین ترین سطح مجاز آب دیگ نصب گردد.
ب – با مقررات مواد بخش ۸ از فصل دوم مربوط به مولدهای بخار با فشار متوسط و قوی تطبیق نماید
بخش ۱۴ – سیستم لوله های دیگ بخار
ماده ۱۱۶: شبکه لوله کشی باید طوری نصب گردد که :
الف – خطر یخبندان لوله ها در بین نباشد.
ب – لوله انبساط مربوطه به طور تصادفی بسته نشود.
بخش ۱۵ – زیر آب و تاسیسات تخلیه دیگ بخار
ماده ۱۱۷: هر مولد بخار با فشار کم یا دیگ آب داغ باید دارای زیر آب جداگانه با لوله و شیر تخلیه باشد که با مقررات مواد بخش ۱۰ از فصل دوم مربوط به مولدهای بخار با فشار زیاد و متوسط تطبیق نماید.
بخش ۱۶ – لوله های آب رسانی
ماده ۱۱۸: آب ورودی نباید مستقیماً برروی قسمت هایی که در معرض تابش مستقیم حرارت کوره قرار دارند جاری گردد.
ماده ۱۱۹: در جایی که آب رسانی کلی یا کمبود آب مولد بار یا دیگ آب داغ به وسیله دیگ شبکه تحت فشار تامین شود لازمست این شبکه به دستگاه آب رسانی دیگ مربوط گردیده و مستقیماً به خود دیگ متصل نگردد.
ماده ۱۲۰: در مولدهای بخار با فشار کم و دیگهای آب داغ آب گیری نباید از مجاریایکه برای منبعآب پرکن یا شیشه های آبنما یا شیرهایکنترل سطح آب تعبیه شده صورت پذیرد.
بخش ۱۷ – دستگاه های خود کار آب رسانی و قطع سوخت
ماده ۱۲۱: هر مولد بخار با دستگاه سوخت گیری خودکار باید مجهز به دستگاه خود کار آب رسانی یا وسیله خود کار قطع سوخت باشد به طوری که وقتی سطح آب داخل مولد یا دیگ به پایین ترین حد مجاز رسید:
الف- سوپاپ یکطرفه آبگیری نتواند از طریق محفظه شناور آب را به داخل دیگ برساند.
ب – دستگاه به طور خود کار یکی از سه عمل زیر را انجام دهد.
۱ – سوخت را قطع کند.
۲ – آب به مقدار لازم به دیگ برساند.
۳ – همزمان با قطع سوخت آب گیری نماید.
فصل چهارم _ بهره برداری و مراقبت دیگ بخار و دیگهای آب داغ
بخش ۱ _ کلیات
ماده ۱۲۲: مولدهای بخار اعم از اینکه تغذیه سوخت آنها به طور دستی یا خودکار باشد مادامی که در جریان بهره برداری هستند باید همواره تحت نظارت صحیح و مناسب قرار داشته باشند.
ماده ۱۲۳: کارکنان و متصدیان بهره برداری ومراقبت مولدهای بخار و دیگهای آب داغ بایستی داری صلاحیت کافی و صاحب تجارب و معلومات فنی باشند.
ماده ۱۲۴: فقط کارکنان مامور رسیدگی و تعمیر دیگ و کسانی که مستقیماً با قسمت تولید نیرو ارتباط دارند و اشخاصی که در معیت افراد مجاز و صلاحیتدار هستند حق ورود به دیگ خانه را دارند.
بخش ۲ – مقدمات برای راه اندازی دیگ بخار
ماده ۱۲۵: قبل از آنکه مولدهای بخار جدید یا تعمیر شده مورد استفاده قرار گیرند باید داخل و خارج آنها کاملاً معاینه شوند به طوریکه اطمینان حاصل شود که :
الف – کسی در داخل دستگاه نباشد.
ب – هیچگونه ماده خارجی و ابزار در آن باقی نمانده باشد.
ج – کلیه لوازم و ضمائم لوله کشی ها کاملاً آماده به کار باشند.
د – کلیه دهانه ها و مجاری تخلیه و دریچه های بازدید بسته باشند.
هـ- لوله های مربوط به دریچه های اطمینان – فشار سنج های بخار و همچنین لوله های مربوط به منبع آب رسانی باز باشند.
ماده ۱۲۶: قبل از باز کردن شیرهای آبرسانی برای پرکردن مولد شیر تخلیه هوا باید باز باشد تا هوای موجود به آسانی تخلیه گردد.
ماده ۱۲۷: قبل از روشن کردن اجاق باید دیگ را تا سطح مجاز تولید بخار یا بالاتر از آن از آب پرنموده باشند
بخش ۳ – گرم کردن دیگ بخار و دیگهای آب داغ
ماده ۱۲۸: گرم کردن مولدها همواره باید به آهستگی و ملایت و بدون مصرف سوخت زیاد صورت گیرد. رعایت این موضوع مخصوصاً درمورد مولدهای بخار نو یا مولدهایی که به تازگی نصب شده باشند لازمست به نحوی که همه قسمت ها بطور یکنواخت گرم شده و از اثرات انبساط ناشی از گرم شدن شدید جلوگیری به عمل آید.
ماده ۱۲۹: قبل از آتش کردن اجاق دستگاه های تنظیم ورود هوا و خروج دود باید باز باشد.
ماده ۱۳۰: در صورتی که چند مولد بخار به دودکش مشترکی متصل باشند وقتی که یکی از این مولدها را بخواهند روشن کنند باید کلیه دریچه ها و تنظیم کننده های دود و هوای مولدهای خاموش مربوط به این دودکش بسته باشد.
ماده ۱۳۱: اگر ذغال یا چوب به عنوان سوخت در مولدها مصرف شود باید از به کار بردن سوختهای مایع یا سایر مواد قابل اشتعال که موجب انفجار یا پس زدن شعلهی گردد خودداری شود.
ماده ۱۳۲: چیدن و آماده کردن آتش گیرانه های مقدماتی در مولدهایی که مصرف چوب یا ذغال داشته و تحت تعمیر یا خارج از سرویس هستند باید ممنوع شود تا از خطرات احتمالی برای کارگران در صورت روشن شدن اجاق قبل از آنکه مولد آماده بکار باشد جلوگیری به عمل آید.
ماده ۱۳۳: قبل از روشن کردن آتش در مولدهای با سوخت های نفتی لازمست آتش کار شخصاً اطمینان حاصل کند که :
الف – در کف اجاق و اطراف سوخت پاشها یا در جلو دستگاه مواد نفتی وجود نداشته باشد.
ب – به منظور خارج ساختن هرگونه بخار یا گازی که ممکن است موجب انفجار گردد فضای اطاق بخوبی تهویه شده باشد.
ماده ۱۳۴: در صورتی که نفت – گاز – گردذغال یا پوشال و امثال آن به عنوان سوخت در مولد مصرف شود باید:
الف – صفحات تنظیم خروج دود به اندازه کافی باز شوند تا عمل مکش به آرامی انجام گرفته و در ضمن از پس زدن شعله جلوگیری شود.
ب – در صورتی که سوخت پاش مجهز به گیرانه دائم یا وسیله خودکار لازم برای آتش زدن نباشد توسط مشعل های دستی که دسته آنها به اندازه کافی طویل باشد روشن گردد.
ماده ۱۳۵: در صورتی که اجاق دارای پیش از دو سوخت پاش گاز یا نفت باشد لازمست ابتدا سوخت پاشی که در وسط قرار دارد روشن شود
بخش ۴ – شروع بهره برداری از دیگ بخار
ماده ۱۳۶: وقتی مولد گرم شد باید:
الف – سطح آب شیشه های آب نما به وسیله شیرهای کنترل سطح آب آزمایش شود.
ب – شیر تخلیه هوا پس از چند دقیقه خروج بخار بسته شود.
ج – زیر آب ازنظر وجود نشت مورد بازدید قرار گیرد.
د – فشار بخار را به آهستگی افزایش دهند.
ماده ۱۳۷: برای وارد ساختن بخار در لوله ها و اتصالات سرد بایستی شیرهای مربوطه به آهستگی باز شوند تا حرارت آنها بتدریج بالا رود.
ماده ۱۳۸: وقتی فشار بخار در مولد به میزان فشار لازم (فشار گاز) رسید لازمست :
الف – سوپاپ های اطمینان با دست امتحان شوند.
ب – لوله خروجی دود بین مولد و دود کش اصلی باید کاملا باز باشد.
ج – شیر سد کننده مابین مولد بخار و لوله های اصلی بعدی به آهستگی باز شود و چنانچه از شیر یک طرفه استفاده می شود شیر بخار باید به نحوی باز شود که صفحه شیر بطور خود کار و به آهستگی بالا رود و در جایی که از شیر یک طرفه استفاده نمی شود شیر سد کننده بخار با نهایت آهستگی باز گردد تا فشار مولد بخار با فشار سایر مولدهایی که در مدار قرار دارند برابر شود.
ماده ۱۳۹: شیرها – آب نماها – فشار سنج ها – لوله ها و نیز کلیه متعلقات مولد باید در تمام مدت بهره برداری تحت مراقبت قرار گیرند و نتایج بازدید در فرمهای مخصوص کتباً ضبط و نگاهداری گردد.
ماده ۱۴۰: صفحات مدرج و شیشه های وسایل اندازه گیری فشار – شیشه های آب نما و دماسنج ها باید تمیز و قابل رویت نگهداری شوند
بخش ۵ – مراقبت از آتش دیگ بخار
ماده ۱۴۱:وضع احتراق سوخت مولدهایی که درکار هستند باید حتی الامکان منظم و ثابت باشد.
ماده ۱۴۲: اگر شعله برگشت نماید سوخت اجاق باید کاملاً قطع شود و قبل از آتش کردن مجدد باید اجاق را کاملاً تهویه نمود.
ماده ۱۴۳: در مورد سوخت ذغالی و تغذیه دستی سوخت، متصدیان مربوطه باید:
الف – قبل از ریختن سوخت جدید و یا به همزدن سوخت داخل اجاق اطمینان حاصل کنند که دریچه های دود باز باشد.
ب – در موقع باز کردن دریچه اجاق پشت آن به قسمتی بایستند که در اثر برگشت شعله به متصدیان مربوطه آسیبی نرسد.
ماده ۱۴۴: وقتی که مقدار زیادی ذغال یک جا در اجاق ریخته می شود باید در وسط آن منافذی تعبیه گردد که گازهای حاصله به سهولت از آن گذشته و مشتعل شوند تا برگشت شعله ایجاد نشود.
ماده ۱۴۵: سیخهای به همزن آتش نباید روی کف دیگ خانه یا در فاصله بین مولدها گذاشته شود بلکه باید آنها را در محل مخصوص طوری قرار داد که قسمت های داغ آن در دسترس نباشد.
ماده ۱۴۶: وقتی که مولدها دارای گیرانه باشند و دائماً کار می کنند باید در هر پست کار لااقل یک مرتبه دوده گیری شوند.
ماده۱۴۷: موقعی کهبخواهند موقتاً کوره را بدوناستفاده روشننگهدارند (زنده ) لازمست که :
الف – دریچه هواکش خاکستردان را کاملاً ببندند.
ب – دریچه آتشخانه کمی بازباشد به طوری که مختصر هوایی به بالای سوخت برسد.
ج – دریچه های کشویی دودکش برای کشش و تخلیه گازها کمی باز باشند.
ماده ۱۴۸: سوخت پاشهای مواد نفتی یا گاز جز در مواردی که مجهز به شیرها و وسایل تنظیم خود کار هستند ودر موقع خاموشی ورود سوخت را بکلی می بندند لازمست :
الف – مراقبت به عمل آید که در موقع پاشیدن مواد نفتی یا گاز شعله وجود داشته باشد.
ب – چنانچه سوخت پاشی احیاناً متوقف گردد باید شیر ورودی سوخت فوراً بسته شود و فضای داخل کوره و مجاری مربوطه قبل از اشتعال مجدد تهویه کامل گردد.
ماده ۱۴۹: موقعی که بخواهند میزان حرارت را در یک کوره با مواد نفتی یا گاز یا گرد ذغال تغییر دهند لازمست که :
الف – قبل از زیاد کردن مقدار سوخت کشش هوا را زیاد نمایند.
ب – قبل از کم کردن کشش هوا میزان سوخت را کم نمایند.
ماده ۱۵۰: دریچه های اطمینان یا دریچه های انفجار لازمست همیشه به وضع آزاد و آماده به کار نگاهداری شوند و لااقل هر ۲۴ ساعت یک بار آزمایش گردند.
ماده ۱۵۱: در صورتی که مولد دارای کاربرد ویژه ای نیز باشد (مانند ری کاوری بویلر و غیره ) سوخت باید از نظر غلظت درجه حرارت و رطوبت هر ساعت مورد آزمایش قرار گیرد و مراتب در فرمهایی مربوطه یا دفاتر مخصوص درج گردد.
ماده ۱۵۲: در سیستمهای گاز سوز باید توجه مخصوص به عمل آید که در هیچ یک از لوله ها، اتصالات و شیرهای گاز رسانی نشت گاز وجود نداشته باشد.
ماده ۱۵۳: در مولدهایی که با نفت مشعل یا مازوت کار می کنند و طبعاً پیش گرم کن سوخت مورد استفاده قرار می گیرد متصدیان مربوطه باید آگاهیهای لازم را در این زمینه داشته باشند.
ماده ۱۵۴: تدابیر لازم به منظور محفوظ نگاهداشتن سوخت از آلوده شدن به مواد خارجی که یکی از عوامل ایجاد دوده سخت و کک در جلو کوره می باشد اتخاذ نمایند.
بخش ۶ – سطح آب
ماده ۱۵۵: به منظور اطمینان از نگاهداری صحیح سطح آب درمولد بخار متصدی مربوطه لازمست :
الف – در ابتدای هر پست و همچنین چند دفعه در ضمن پست سطح آب را به وسیله شیشه آب نما و شیرهای کنترل سطح آب رسیدگی نماید و شیرهای شستشوی آب نما را باز کند تا از ارتباط صحیح لوله ها اطمینان حاصل نماید.
ب – سطح آب را در شیشه های آب نما دائماً مورد نظر قرار دهد.
ماده ۱۵۶: شیشه های آب نما را باید تمیز نگاهداری و در صورت احتیاج آنرا تعویض نمایند به طوریکه سطح آب به سهولت تشخیص داده شود و پس از نصب شیشه جدید و قبل از راه دادن آب مختصری آنرا توسط بخار گرم نمایند (برای تمیز کردن شیشه آب نما باید آن را از محل نصب جدا نمود).
ماده ۱۵۷: موقعی که سطح آب در شیشه آب نما دیده نشود و یا باز کردن شیر کنترل سطح آب معلوم گردد که سطح آب پایین افتاده لازم است فشار و نیروهای وارده به مولد به طور تدریجی کاسته شود و به هیچ وجه درصدد نباشند که با زیاد کردن آب ورودی سطح آب را دفعتاً بالا بیاورند و یا دریچه های اطمینان را به منظور تخفیف فشار باز نمایند.
بخش ۷ – تخفیف فشار و خارج کردن دیگ بخار از سرویس
ماده ۱۵۸: برای پایین آوردن بدون خطر فشار مولد بخار در موقع پایین رفتن سطح آب و یا ضرورتهای دیگر باید نکات زیر رعایت شود:
الف – موقعی که از گازهای زائد یا پس مانده دستگاه های دیگر استفاده به عمل آید آنها را در صورت امکان از مسیر میان بر رد کرده و مستقیما داخل دودکش نمایند.
ب – تمام دریچه های ورود هوا بسته شود.
ج- درمورداجاقهای با ذغالسنگ ، خفه کن و هواکش زیراجاق بسته شود و آتش را بپوشانند.
د – در مورد مصرف سوخت مایع – گاز و خاکه ذغال خفه کن ها و دریچه های تنظیم هوا بسته شود و باد زن های کمک دم دودکش از کار انداخته شود.
ماده ۱۵۹: پس از آنکه مولد خنک شد و از فشار افتاد به طوری که هیچ فشاری نداشته باشد شیرهای آب رسانی بطور ملایم بسته شده و مولد را از سرویس جداکننده و دقیقاً آن را مورد بررسی قرار دهند تا علت پایین افتادن سطح آب معلوم گردد و دقت نمایند مبادا صدمات دیگری نیز وارد شده باشد و در هر حال اقدام به تنظیم و یا تعمیرات لازم بنمایند
بخش ۸ – کف کردن و سر رفتن آب
ماده ۱۶۰: چنانچه آب در مولدهای بخار کف کند و همراه بخار داخل لوله ها مصرف گردد لازمست :
الف – شیر اصلی خروج بخار را ببندند آتش را تنظیم کنند و شیر تخلیه هم سطح اگر وجود داشته باشد باز نمایند.
ب – چنانچه آب به مقدار کافی درمولد وجود داشته باشد شیر زیر آب را چندین مرتبه موقتاً باز وبسته کرده آب تازه متناوباً وارد نمایند به طوریکه قسمتی از آب دیگ تعویض شود چنانچه تدابیر فوق موثر واقع نگردد مولد را از بهره برداری خارج نمایند تا اصلاحات لازم به عمل آید.
ماده ۱۶۱: چنانچه آثار وجود روغن در مولد دیده شود در صورتی که شیر تخلیه هم سطح آب وجود داشته باشد باید آنرا بازکنند تا روغنهای گسترده خارج شود و چنانچه از این عمل نتیجه گرفته نشد باید هر چه زودتر و بااحتیاط لازم دستگاه را خاموش نموده و داخل مولد را بامحلول سودا بشویند
بخش ۹ – پیش گرم کن آب
ماده ۱۶۲: شیر خروجی پیش گرم کن آب که رابط بین آن و مولد بخار است پیوسته باید باز باشد ولی چنانچه بسته بودن آن اقتضا نماید لازمست :
الف – خفه کن دودکش بسته باشد.
ب – پیش گرم کن تخلیه شده باشد.
ج – شیر زیر آب آن در حالت بازقفل شده باشد
بخش ۱۰ – زیر آب زدن دیگ بخار
ماده ۱۶۳: موقع زیر آب زدن مولد لازمست :
الف – ابتدا شیر زیر آب به طور ملایم نیم باز شود.
ب – بعد از آنکه در حدود ۲۵ میلیمتر سطح آب پایین آمد تدریجاً تمام آنرا باز کنند به طوریکه کلیه گل و لای و رسوبات بتواند خارج شود.
ج – پس از آنکه ۱۰ سانتیمتر سطح آب پایین آمد شیر را به طور ملایم ببندند.
ماده۱۶۴: شیر زیرآب مولدها لااقل هر۲۴ساعت یکبار و بلکه درهرنوبتکارکاملاًباز گردد.
ماده ۱۶۵: وقتی که لوله زیر آب مولد در عین حال دارای یک شیر معمولی و یک شیر تند باز شو باشد تند باز شو باید ابتدا باز گردد و فقط وقتی بسته شود که شیر معمولی کاملاً بسته شده باشد.
ماده ۱۶۶: متصدیان مولدها به هیچ وجه مجاز نیستند زیر آب بیشتر از یک دیگ را در یک زمان باز کنند و نیز قبل از بستن مجدد شیر زیر آب نباید محل کار را ترک کنند.
ماده ۱۶۷: در موقع زیر آب زدن اگر مسئول مولد نتواند شخصاً سطح آب مولد را در دستگاه آب نما بخواند باید یک نفر را برای کمک به او مامور سازند.
ماده ۱۶۸: مولدها باید در هر نوبت کار از نظر آب بندی و سایر معایب بازرسی شوند و در صورت وجود معایب با توجه به مقررات مربوطه و کم کردن تدریجی فشار مولد را از بهره برداری خارج نمایند.
بخش ۱۱ – تخلیه خاکستر
ماده ۱۶۹: وقتی که مولدها ذغال بسوزانند باید خاکستر و مواد زائد زود به زود تخلیه شود واجازه ندهند که این مواد در خاکستر دان و یا جلوی دیگ جمع شوند.
ماده ۱۷۰: موقعی که خاکسترهای داغ را آب می زنند باید کارگران را مطلع نمود تا خود را از محیط کار دور نگهدارند و همچنین بایستی از برخورد مستقیم آب با قطعات داغ کوره اجتناب نمایند.
ماده ۱۷۱: وقتی که تخلیه خاکسترها با مکش انجام می گیرد باید درهای انفجار آتش خانه کاملاً آزاد و آماده به کار باشند.
ماده ۱۷۲: وقتی که تخلیه خاکستر با بخار انجام می گیرد تاسیسات آن بایستی به قسمی درنظر گرفته شود تا حتی الامکان گرد و خاک زیادی تولید نشود و کارگران نیز باید مراقبت نمایند که آب گرم حاصله آنها را مصدوم ننماید.
ماده ۱۷۳: وقتی که مجاری خروج خاکستر در تاسیسات خود کار مسدود گردد:
الف – دوکارگر باید مامور باز کردن مجرای مسدود شوند به ترتیبی که یک نفر مشغول ودیگری مراقب او باشد.
ب – یک دستگاه تغییر مسیر باید وجود داشته باشد که از ریزش خاکستر گرم روی کارگر جلوگیری نماید.
بخش ۱۲ – متوقف کردن دیگ بخار
ماده ۱۷۴: موقعی که مولدها را برای نظافت یا بازرسی و تعمیر و یا تعطیل می خواهند متوقف کنند فشار بخار را باید طبق مقررات بخش ۷ فصل چهارم کم نمایند به استثناء مولدهای با سوخت ذغال که در این نوع مولدها باید:
الف – نباید آتش ها را تخلیه نمود مگر در موارد فوری و احتمال خطر.
ب – دربهای اجاق بسته بماند تا آتش های موجود به تدریج سوخته شود.
ج – مادامی که فشار مولد بخار به وسیله بازکردن سوپاپ اطمینان وبستن شیر سد کننده به کمتر از ۵/۳ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع نرسیده دربهای اجاق را نباید بازکرد.
د – ورود آب به مولدهای بخار می بایست تا خاموش شدن آتش ادامه پیدا کند.
ماده ۱۷۵: حتی الامکان قبل از سرد شدن کامل قسمت های بنایی شده و مولد نباید آب مولد را تخلیه نمود و برای مولدهای بزرگ تخلیه معمولا باید هشت ساعت پس از تقلیل فشار انجام گیرد.
ماده ۱۷۶: موقعی که تخلیه مولد در فشار جو امکان نداشته باشد تخلیه باید در پایین ترین فشار ممکنه با رعایت شرایط لازم انجام گیرد.
ماده ۱۷۷: در حین تخلیه می بایست ورود هوا به داخل دیگ آزاد باشد و در تمام مدت تخلیه مجاری ورود هوا باز بماند و فقط پس از پرشدن مولد و یا هنگام تعطیل آن مجاری بسته شود.
ماده ۱۷۸: پس از تخلیه دیگ می بایست :
الف – دریچه های آدم رو و دست رو دیگ باز شود.
ب – مولدها به وسیله آب با فشار کافی شسته شود تا رسوب های آزاد از آن خارج شوند.
ج – مقدار آب باقیمانده می بایست با وسایل ممکنه خارج شود.
بخش ۱۳- تمیز کردن و تعمیر دیگ بخار
ماده ۱۷۹: وقتی که مولد و لوله های بخار تحت فشار هستند تعمیرات و همچنین محکم کردن اتصالات فلنج ها و غیره به منظور آب بندی و جلوگیری از نشت بخار و تنظیم آنها به هیچ وجه نباید انجام گیرد.
ماده ۱۸۰: قبل از آنکه جهت تمیز کردن و یا تعمیر اجازه ورود به دیگ داده شود شیرهای تخلیه و آب رسانی و مجاری بخار و هر نوع شیر دیگری که موجود باشد بسته و قفل شود و تنها کلید آن تا اتمام کار نزد تعمیر کار باشد و روی دیگ علامت گذاری گردد که کارگر در داخل دیگ است .
ماده ۱۸۱: اگر مولد تحت تعمیر و یا درحال تمیز کردن جزو یک دسته از مولدهایی است که حداقل یک از آنها در حال کار است شیرهای بخار مربوط به مولد تحت تعمیر باید کاملاً بسته و قفل گردد و از نظر آب بندی اطمینان بخش باشد.
ماده ۱۸۲: وقتی که شیرهای زیر آب چندین مولد به یک مجرا وصل می شوند شیرهای تخلیه مولدهایی که در محل کار هستند باید بسته و قفل شود و روی آنها علامت گذاری شود که (مولد شماره … تحت تعمیر است ).
ماده ۱۸۳: قبل از آنکه مولد و تاسیسات مربوطه به اندازه کافی سرد گردد نباید به کارگران اجازه ورود به داخل آن داده شود.
ماده ۱۸۴: برای تعمیر یا پاک کردن و یا هر نوع منظور دیگر به هیچ کارگری نباید اجازه داد داخل مولد شود مگر آنکه کارگر دیگری درخارج مولد در محل دریچه آدم رو یا سایر دریچه ها برای مراقبت و نگهبانی او گمارده شود که در مواقع لزوم به او کمک نماید.
ماده ۱۸۵: موقعی که کارگران داخل مولد و یا تاسیسات مربوط به آن می شوند باید تدابیر احتیاطی و ایمنی اتخاذ گردد تا در اثر تماس با خاکستر داغ و یا سقوط قطعات سست شده و نیز انفجار حاصله از ریخت شده آب روی خاکسترهای داغ مصدوم و مجروح نگردند.
ماده ۱۸۶: قبل از ورود به داخل دستگاه لازمست به وسیله فشار هوا داخل اجاق و دیگ را کاملا تهویه نموده گازهای مسموم کننده و قابل احتراق را خارج کرده باشند خصوصاً در مواقعی که برای حل کردن مواد ته نشین شده مواد نفتی به کاربرده باشند.
ماده ۱۸۷: درطول مدت تعمیر و یا پاک کردن مولدهای بخار و مخصوصاً درصورت مرطوب بودن هوا لازمست وسایل تهویه مناسب را با سرعت خفیف بکار بیندازند به طوری که تهویه دائمی به منظور جلوگیری از نفوذ و نشت گازها و دودهای حاصله از دستگاه های مجاور تامین شود.
ماده ۱۸۸: کلیه افزارهای دستی و چراغهای برقی دوره گرد که کارگران همراه می برند لازمست بدون عیب و سالم و مناسب برای کار مورد نظر باشد.
ماده ۱۸۹: استفاده از چراغ های لحیم کاری در داخل مولدها ممنوع است .
ماده ۱۹۰: استفاده از چراغ های دوره گرد که توری (حفاظ لامپ ) نداشته و یا بند آنها دارای پوشش های عایق (طبق مقررات و ضوابط مربوطه ) کاملا محکم و مطمئن نباشند ممنوع است .
ماده ۱۹۱: چنانچه برای تعمیر یا پاک کردن مولد دستگاه های بادی یا بخار به کار برند لازمست کمپرسور یا مولد بخار آنها خارج از مولد تحت تعمیر گذاشته شده باشد و لوله های اتصال مربوطه مورد بررسی و مراقبت دائم قرار گیرد.
ماده۱۹۲: موقعیکه لوله ها و جدار مولدها را باوسایل مکانیکی پاکمی کنند ابزارمربوطه نباید مدت مدیدی دریک محل متمرکز شود زیرا ممکن است موجب تضعیف مقاومت فلز گردد.
ماده ۱۹۳: پس از اتمام عملیات لازمست نکات ذیل دقیقاً رعایت شود:
الف – کارگری را مامور نمایند داخل مولد را دقیقا بررسی نموده و اطمینان حاصل کند که هیچگونه افزار یا اشیایی مخصوصا کهنه یا نخ و امثال آن جا نمانده باشد.
ب – قبل از بستن درب ها و وزنه ها اطمینان حاصل شود که کلیه کارگرها بیرون رفته اند.
بخش ۱۴ – تعطیلی دیگ بخار
ماده ۱۹۴: در مورد مولدهایی که قرار است به حالت تعطیل در آیند پس از آنکه تمیزکاری و تعمیرات و بازدید انجام شد لازمست نکات زیر دقیقا رعایت شود.
الف – باسوزاندن چوب سفید یا کاغذ یادمیدن هوای داغ داخل آن را به خوبی خشک کنند تا از زنگ زدگی جلوگیری شود.
ب – برای جذب رطوبت های بعدی مقداری آهک زنده در حدود ۱۵ کیلوگرم به ازاء هر تن بخار تولیدی در ساعت در ظروف سفالی در داخل دیگ قرار دهند.
ج – کلیه اتصالات مولد محکم بسته شود.
د – در پوش دریچه آدم رو به جای خود قرار داده شود.
ماده ۱۹۵: چنانچه مدت تعطیل طولانی باشد:
الف – مولد را در فواصل دو تا سه ماه باز نموده و ذخیره آهک زنده را تجدید نمایند.
ب – کلیه سطوح گرما ده را به وسیله پاشش بخار و یا برس سیمی پاک نموده و با روغن ماهی مخصوص که خشک نشود (یا سایر روغن هایی که به این منظور ساخته شده ) چرب نمایند تا از زنگ زدگی مصون بماند.
ج – سطوح خارجی دیگ بخار را که در مجاورت هوا قرار دارند خصوصا در مناطق گرم و مرطوب پس از حذف و تمیز کردن سطوح زنگ زده توسط ضد زنگهای مقاوم در مقابل حرارت رنگ آمیزی کنند و هر ساله مورد بازدید قرار دهند.
د – چنانچه دستورات خاصی از طرف سازنده داده شده به دستورات مذکور نیز توجه نمایند.
بخش ۱۵ – تجهیزات حفاظتی انفرادی
ماده ۱۹۶: کارگرانی که در معرض مجروح شدن باشند و به هیچ طریقی جلوگیری از آن میسر نباشد لازمست مجهز به وسایل حفاظت فردی اضافی طبق آیین نامه مربوطه باشند.
ماده ۱۹۷: مقام صلاحیتدار مذکور در این آیین نامه مرجعی است که وزارت کار و امور اجتماعی صلاحیت آنرا تشخیص و تایید نماید. این آیین نامه مشتمل بر ۱۹۷ ماده در ۹ جلسه شورایعالی حفاظت فنی مورد بررسی قرار گرفت و در جلسه مورخ ۱۳۶۲/۹/۲۰ به تصویب نهایی رسید.
جدول استاندارد آب دیگ بخار چیست؟
توجه: مقادیر ذکر شده در این جدول حد مجاز برای پارامترهای مختلف کیفیت آب دیگ بخار را نشان می دهد. این مقادیر ممکن است با توجه به نوع دیگ بخار، فشار و دمای کارکرد و همچنین شرایط خاص هر واحد صنعتی، تغییر کند.
پارامتر | حد مجاز | واحد |
---|---|---|
pH | ۸.۵ تا ۹.۵ | – |
سختی کل (TH) | ۳۰ تا ۷۰ | میلی گرم بر لیتر (ppm) |
سختی کلسیم و منیزیم (Ca+Mg) | ۲۰ تا ۵۰ | ppm |
سختی کربنات (CaCO3) | ۱۰ تا ۳۰ | ppm |
کلرید (Cl-) | ۵ تا ۳۰ | ppm |
سولفات (SO42-) | ۱۰ تا ۵۰ | ppm |
سیلیس (SiO2) | ۱۰ تا ۳۰ | ppm |
آهن (Fe) | ۰.۵ | ppm |
مس (Cu) | ۰.۱ | ppm |
روی (Zn) | ۰.۵ | ppm |
آمونیاک (NH3) | ۰.۵ | ppm |
چربی و روغن | ۰.۱ | ppm |
مواد معلق (TSS) | ۵ | ppm |
نکات مهم:
- کنترل و پایش مستمر کیفیت آب دیگ بخار: برای اطمینان از کیفیت آب دیگ بخار، باید به طور مرتب نمونه گیری و آزمایش انجام شود.
- استفاده از روش های تصفیه آب مناسب: در صورت عدم انطباق کیفیت آب با استانداردها، باید از روش های تصفیه آب مناسب مانند سختی گیر، دیونایزر و فیلتراسیون استفاده کرد.
- مشاوره با متخصصان: برای انتخاب روش های مناسب تصفیه آب و همچنین کنترل و پایش کیفیت آب دیگ بخار، باید با متخصصان این حوزه مشورت کرد.
در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر در مورد جدول استاندارد آب دیگ بخار، می توانید با متخصصان این حوزه مشورت کنید.
کاربردهای دیگ بخار چیست؟
دیگ بخار وسیلهای است که آب را به بخار تبدیل میکند و این بخار در صنایع مختلف کاربردهای فراوانی دارد.
برخی از مهمترین کاربردهای دیگ بخار عبارتند از:
-
گرمایش: دیگ بخار برای گرمایش ساختمانها، گلخانهها، و استخرها استفاده میشود.
-
تولید برق: در نیروگاههای بخاری، از بخار برای به گردش درآوردن توربین و تولید برق استفاده میشود.
-
صنعت: در بسیاری از صنایع، از جمله صنایع غذایی، داروسازی، شیمیایی، نساجی، و کاغذسازی از بخار برای فرآیندهای مختلف مانند پخت، استریلیزاسیون، و خشک کردن استفاده میشود.
-
تهویه مطبوع: در سیستمهای تهویه مطبوع جذبی، از بخار برای خنک کردن فضا استفاده میشود.
-
استریلیزاسیون: در بیمارستانها و مراکز بهداشتی، از بخار برای استریلیزاسیون تجهیزات پزشکی استفاده میشود.
ظرفیت دیگ بخار چیست؟
ظرفیت دیگ بخار به میزان بخاری که در واحد زمان (معمولاً در ساعت) تولید میکند، گفته میشود. واحدهای مختلفی برای اندازهگیری ظرفیت دیگ بخار وجود دارد، از جمله:
- کیلوگرم بر ساعت (kg/h): این واحد رایجترین واحد برای اندازهگیری ظرفیت دیگ بخار در ایران است.
- پوند بر ساعت (lb/h): این واحد در برخی از کشورهای دیگر مانند آمریکا و انگلستان استفاده میشود.
- کیلووات (kW): این واحد برای اندازهگیری توان حرارتی دیگ بخار استفاده میشود.
- Btu بر ساعت (Btu/h): این واحد در برخی از صنایع مانند صنعت نفت و گاز استفاده میشود.
عوامل مختلفی بر ظرفیت دیگ بخار تاثیر میگذارند، از جمله:
- اندازه و نوع دیگ بخار: دیگهای بخار بزرگتر معمولاً ظرفیت بیشتری دارند.
- نوع سوخت: نوع سوختی که برای گرم کردن آب دیگ بخار استفاده میشود، بر ظرفیت آن تاثیر میگذارد.
- فشار بخار: دیگهای بخار با فشار بالاتر معمولاً ظرفیت بیشتری دارند.
انتخاب دیگ بخار با ظرفیت مناسب
انتخاب دیگ بخار با ظرفیت مناسب برای هر کاربرد بسیار مهم است. اگر دیگ بخار ظرفیت کمی داشته باشد، ممکن است نتواند نیازهای گرمایشی یا صنعتی را به طور کامل تامین کند. از طرف دیگر، اگر دیگ بخار ظرفیت زیادی داشته باشد، میتواند باعث هدررفت انرژی و افزایش هزینهها شود.
برای انتخاب دیگ بخار با ظرفیت مناسب، باید نیازهای گرمایشی یا صنعتی خود را به طور دقیق مشخص کنید.
در اینجا چند روش برای تخمین ظرفیت دیگ بخار مورد نیاز شما وجود دارد:
- محاسبات بار حرارتی: میتوانید با استفاده از روشهای مهندسی، بار حرارتی مورد نیاز خود را محاسبه کنید.
- استفاده از جداول و نمودارها: جداول و نمودارهایی وجود دارند که میتوانند به شما در تخمین ظرفیت دیگ بخار مورد نیازتان کمک کنند.
- مشورت با متخصصان: میتوانید با متخصصان تاسیسات و دیگ بخار مشورت کنید تا به شما در انتخاب دیگ بخار با ظرفیت مناسب کمک کنند.
Leave A Comment