بازرسی جرثقیل سقفی
پیش نیاز بازرسی جرثقیل سقفی تسلط کامل به استانداردهای مربوطه و همچنین مهارت و تجربه در امر بازرسی می‌باشد. در این مقاله ابتدا به معرفی انواع جرثقیل سقفی و استانداردهای مرتبط پرداخته و سپس روش‌های بازرسی هر مدل را به تفصیل شرح خواهیم داد.
جرثقیل سقفی (Overhead Crane) یا همان جرثقیل‌های پل دار، یکی از انواع پرکاربرد جرثقیل در محیط های صنعتی و کارخانه‌هاست. به طور کلی جرثقیل‌های سقفی از دو ریل حرکت طولی موازی در طرفین و پل یا دیرک که در این فضا قرار دارد تشکیل شده است. قسمت بالابری و کالسکه و وینچ جرثقیل در فضای این پل جابجا می شود. اگر پل در یک یا دو طرف روی پایه‌هایی قرار گیرد، جرثقیل از نوع نیم دروازه‌ای یا دروازه‌ای خواهد بود.
جرثقیل سقفی
جرثقیل سقفی که به عنوان جرثقیل پل نیز شناخته می شود، نوعی جرثقیل صنعتی است که برای جابجایی اجسام، مواد و تجهیزات سنگین در یک مرکز تولید یا ذخیره سازی استفاده می شود. از یک تیر افقی به نام پل تشکیل شده است که بر روی دو یا چند باند فرودگاه موازی نصب شده است. پل توسط یک چرخ دستی پشتیبانی می شود که در طول پل حرکت می کند و به جرثقیل اجازه می دهد تا اجسام سنگین را به صورت افقی حرکت دهد.
جرثقیل های سقفی معمولاً در کارخانه ها، انبارها و سایر محیط های صنعتی برای جابجایی مواد و تجهیزاتی که برای جابجایی دستی بسیار سنگین یا حجیم هستند، استفاده می شود. آنها می توانند به صورت دستی یا الکترونیکی کار کنند و می توانند برای تحمل طیف گسترده ای از بارها، از قطعات کوچک گرفته تا ماشین آلات بزرگ طراحی شوند. جرثقیل های سقفی اغلب در صنایع خودروسازی، ساخت و ساز و فولاد و غیره مورد استفاده قرار می گیرند.
انواع مختلفی از جرثقیل های سقفی وجود دارد که هر کدام برای کاربردها و مصارف خاصی طراحی شده اند. در اینجا برخی از رایج ترین انواع آن آورده شده است:
- جرثقیل سقفی تک تیر: این نوع جرثقیل دارای یک تیر اصلی یا تیر است که عرض ساختمان را در بر می گیرد. برای بارهای سبک تر مورد استفاده قرار می گیرد و معمولاً از جرثقیل دو تیرچه ارزانتر است.
- جرثقیل سقفی دو تیر: این نوع جرثقیل دارای دو تیر اصلی یا تیرچه است که عرض ساختمان را در بر می گیرد. برای بارهای سنگین تر استفاده می شود و می تواند وسایل بزرگتر را نسبت به جرثقیل تک تیر بلند و جابجا کند.
- جرثقیل دروازه ای: این نوع جرثقیل شبیه جرثقیل سقفی است، اما به جای اینکه روی ساختمان نصب شود، توسط پایه هایی که در امتداد زمین قرار دارند، حمایت می شود. برای کاربردهای خارج از منزل، مانند بارگیری و تخلیه محموله از کشتی ها یا جابجایی مواد در یک سایت ساخت و ساز استفاده می شود.
- جرثقیل بازویی: این نوع جرثقیل دارای بازوی افقی یا بازویی است که از یک دکل عمودی امتداد می یابد. برای بارهای سبک تر استفاده می شود و اغلب در کارگاه ها یا کارخانه ها استفاده می شود.
- جرثقیل مونوریل: این نوع جرثقیل بر روی یک ریل کار می کند و برای جابجایی مواد در مسیر ثابتی مانند خط تولید یا خط مونتاژ استفاده می شود.
هر نوع جرثقیل سقفی بسته به کاربرد و باری که باید بلند شود و جابجا شود، کاربرد و مزایای خاص خود را دارد.
جرثقیل سقفی یکی از انواع پرکاربرد جرثقیل در سوله ها برای جابجایی است. بازرسی جرثقیل سقفی طبق استاندارد ANSI/ASME B30 باید به صورت روزانه، ماهیانه و سالیانه انجام شود. اگر از جرثقیل سقفی برای جابجایی مواد استفاده می کنید، مهم است که یک برنامه نگهداری پیشگیرانه بر اساس توصیه های تولید کننده جرثقیل اجرا کنید.
این برنامه نگهداری باید بر روی یک طرح بازرسی ایمنی جرثقیل کامل و موثر تمرکز کند که به صورت منظم انجام شود. اگر یک بازرس جرثقیل اجزای خراب شده یا شرایط ناایمن را در طی بازرسی شناسایی کند، باید قبل از اینکه این جرثقیل مورد استفاده قرار بگیرد، تعمیر شده تا خطرات احتمالی کاهش یابد.
برای آشنایی بیشتر با اجزای جرثقیل سقفی و همچنین موارد ایمنی جرثقیل های سقفی ویدیوهای زیر را ملاحظه کنید.
استانداردهای بین المللی جرثقیل سقفی
برای جرثقیل سقفی چندین استاندارد در جهان وجود دارد. هر یک از این استانداردها توسط کشور یا سازمان خاصی تدوین شده و مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از استاندارد ASME B30 در ایران شایع‌تر است. این استاندار ها عبارتند از:
- استاندارد BS466
- استاندارد FEM
- استاندارد ASME B30.2
انواع جرثقیل سقفی
به طور کلی جرثقیل‌های سقفی در دو مدل کلی تک پل و دو پل طراحی و ساخته می‌شوند. که در شکل تک پل حداکثر تناژ بالابری و Span جرثقیل (فاصله بین ریل های حرکت طولی) پایین‌تر است. تقسیم بندی دیگر جرثقیل‌های سقفی به صورت رونشین و آویز است. که بر اساس محل قرار گیری کلگی حرکت طولی جرثقیل روی ریل‌های حرکت طولی تعیین میگردد. که در عکس انواع آن ها نمایش داده شده است.
به طور کلی چهار مدل کلی از جرثقیل‌های سقفی (بالاسری) وجود دارد:
اجزای جرثقیل سقفی
اجزای اصلی جرثقیل های سقفی به طور کلی عبارتند از:
- پل یا تیرک جرثقیل: که کالسکه روی آن سوار شده و وزن بار را به کلگی ها منتقل می‌کند.
- کالسکه: مجموعه وینچ، درام، موتور گیربکس، هدایت کننده سیم، لیمیت سوئیچ بار و چرخ های حرکتی عرضی روی این مجموعه قرار دارند که وظیفه بالابری بار بر عهده این جزء است.
- ریل‌های حرکت طولی پل جرثقیل و حرکت عرضی کالسکه
- موتور‌های حرکت طولی پل و عرضی کالسکه جرثقیل سقفی
- تابلو برق و خطوط انتقال برق
- چرخ‌ها و ضربه‌گیرها
- لیمیت سوئیچ‌ها و قطع کن‌ها
- ترمزها
- مجموعه قلاب و سیم بکسل و قرقره‌ها
- کلید فرمان و یا ریموت کنترل جرثقیل سقفی
بازرسی سیم بکسل از الزامات روند بازرسی روزانه، ماهیانه و ادواری هر جرثقیل است. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انواع صدمات وارده به سیم بکسل، روش تشخیص و بازرسی سیم بکسل و همچنین آشنایی با ساختمان سیم بکسل و انواع آن روی دکمه روبرو کلیک کنید.
روال بازرسی جرثقیل سقفی
در صورت نیاز به بازرسی جرثقیل و صدور گواهینامه سلامت مشخصات فنی دستگاه، تعداد و محل بازرسی را به شرکت بازرسی آستا اعلام کنید. سپس از طرف آستا پیش فاکتور دریافت می‌کنید. موافقت کارفرما در خصوص پیش فاکتور بایستی به صورت کتبی یا شفاهی به شرکت اعلام شود. پس از اعلام موافقت و پرداخت پیش فاکتور (بر اساس الزامات INSO-ISO-IEC 17020)، در سریع ترین زمان ممکن بازرس متخصص به پروژه اعزام شده و کار بازرسی و کلیه تست های مورد نیاز انجام خواهد شد.
شرایط اخذ گواهینامه سلامت جرثقیل سقفی
اگر دستگاه مورد بازرسی بر اساس استاندارد مربوطه هیچ عدم انطباقی نداشت، گواهینامه سلامت جرثقیل را دریافت خواهد کرد. در غیراین صورت، گزارش عدم انطباق تصویری با شرح تمام جزییات (طبق نمونه) برای کارفرما ارسال می شود. برای رفع عدم انطباقات دو ماه فرصت در نظر گرفته شده است. در صورت وجود عدم انطباق، بازرسی دوم آستا همیشه رایگان است.
نمونه گواهی سلامت بازرسی جرثقیل
نمونه گزارش عدم انطباق
بازرسی جرثقیل سقفی
بازرسی جرثقیل سقفی باید توسط بازرس فنی یا بازرس شخص ثالث ذیصلاح انجام شود. این آزمون شامل موارد زیر است و طی آن باید هرگونه عیب، شرایط یا صدای غیر عادی و اشکال عملکردی جرثقیل در بازرسی جرثقیل سقفی مورد توجه قرار گیرد:
- بالا بردن و پایین آمدن مجموعه قلاب
- حرکت کالسکه
- حرکت پل
- سوئیچ‌های کنترل حدود: تنظیمات سوئیچ‌های کنترل حدود باید بوسیله آزمون‌های حرکت بالابر با قلاب خالی و با افزایش سرعت به میزان حداکثر سرعت، تعیین شود. مکانیزم عمل تجهیزات کنترل حدود باید به گونه‌ای قرار گیرد که این تجهیزات به منظور جلوگیری از برخورد قلاب یا مجموعه قلاب با هر قسمت کالسکه یا جرثقیل، در تمام شرایط و درزمان مناسب عمل کنند.
- تجهیزات قفل کننده، محدود کننده و نشان دهنده در صورت وجود.
تست بار نامی
بار مجاز دستگاه در زمان کارکرد نباید بیش از ۱۰۰ % بار تست باشد. حداکثر بار مجاز جهت تست جرثقیل سقفی نباید بیش از ۱۰۰% ظرفیت نامی دستگاه باشد. تست بار نامی باید شامل حرکات زیر باشد:
- در تست جرثقیل سقفی بار تا فاصله مناسبی بالا برده شود تا اطمنیان حاصل شود که بار به طور کامل به اجزاء جرثقیل اعمال شده است.
- هنگام تست جرثقیل سقفی کالسکه به همراه بار در تمام طول پل حرکت داده شود.
- در هنگام تست کالسکه به منتهی‌الیه دو طرف پل منتقل شده و سپس پل در تمام طول مسیر حرکت داده شود.
- هنگام تست جرثقیل درحین پایین آوردن بار آزمون، بار بوسیله ترمز متوقف و نگه داشته شود.
- در حین تست بار جرثقیل اندازه گیری مقدار جریان و ولتاژ و سرعت و حداکثر مسافت مجاز طی شده پس از اعمال ترمز انجام شود.
- حداکثر خیز مجاز تیر اصلی درحالت تست بار نامی باید اندازه گیری شده و نباید بیش از ۱٫۸۸۸ دهانه باشد.
چک لیست بازرسی جرثقیل سقفی که توسط مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کارتهیه شده است را دانلود کنید.
۳۰ نکته ایمنی کاربری جرثقیل سقفی
۱. اپراتور جرثقیل سقفی باید در حین عملیات باربرداری توجه کامل به عملیات داشته باشد. وی بایستی از مواردی که تمرکز را منحرف می‌کند دوری نماید.
۲. در صورت استفاده از کنترل از راه دور (ریموت) روزانه آن را بازرسی کنید.
۳. اپراتور جرثقیل مسئولیت مستقیم ایمنی عملیات را بر عهده دارد.
۴. در صورت بروز شرایط ناایمن و موارد خطرناک اپراتور باید کار را متوقف نماید.
۵. اپراتور باید هنگام حرکت جرثقیل از آژیر هشداردهنده، بوق و امثالهم برای هشدار پرسنل محوطه عملیات استفاده نماید.
۶. جابجایی بار از روی سر نفرات ممنوع است.
۷. هنگام پایان کار تمام کلید و سوئیچ‌ها را در وضعیت خاموش قرار دهید.
۸. مقدار تناژ مجاز دستگاه بصورت درشت و خوانا روی پل دستگاه نوشته شود.
۹. تمام راهروها و مسیرهای رفت و آمد جرثقیل باید فاقد هرگونه مانعی برای تردد باشد.
۱۰. فاصله مجاز بین دو جرثقیل که روی یک ریل رفت و آمد می‌کنند برای جلوگیری از برخورد در نظر گرفته شود.
۱۱. در کابین اپراتور یک دستگاه کپسول آتش نشانی شارژ شده وجود داشته باشد.
۱۲. همیشه مسیر حرکت جرثقیل را تمیز و خلوت نگهدارید.
۱۳. محوطه عملیات باربرداری از روشنائی کافی برخوردار باشد.
۱۴. موانع و ضربه‌گیرهای انتهای پل مقاومت کافی در برابر ضربات احتمالی داشته باشند.
۱۵. ضربه‌گیرها باید روزانه قبل از شروع شیفت کاری بازرسی شوند.
۱۶. گردگیرهای ریل (Rail Sweep) برای جلوگیری از تجمع گرد و غبار باید در مسیر و جلوی چرخه نصب شود.
۱۷. قلاب به ضامن ایمنی (Safety Latch) مجهز باشند.
۱۸. قلاب جرثقیل دقیقا باید بالای مرکز گرانش بار قرار گیرد تا از تاب خوردن و چرخش بار جلوگیری شود.
۱۹. در صورت استفاده از اسلینگ (زنجیر، سیم بکسل، بلت) برای عملیات باربرداری، اینگونه تجهیزات متناسب با تناژ دستگاه به کار گرفته شوند.
۲۰. زمانی که قلاب در پایین‌ترین وضعیت ممکن قرار دارد حداقل ۲ دور کامل سیم بکسل روی درام باقی مانده باشد.
۲۱. قلاب به راحتی و آزادانه بچرخد.
۲۲. اسلینگ‌ها طبق روش‌های ایمن به بار بسته شوند.
۲۳. استفاده از ادوات باربرداری معیوب و فرسوده ممنوع است.
۲۴. تمام تجهیزات برقی به سیستم اتصال زمین، کلیدهای محافظ جان و فیوزهای مناسب متصل باشند.
۲۵. برای کنترل بار و جلوگیری از نوسان آن، از طناب مهار (Tag line) در انتهای بار استفاده شود.
۲۶. تمام وسایل و تابلوهای برقی به علائم هشدار دهنده نظیر خطر برق گرفتگی مجهز شوند.
۲۷. کلیه کنترل کننده‌ها و قطع کن‌های الکتریکی و کنتاکتورها توسط بازرس برق به طور منظم بازرسی شوند.
۲۸. حداقل فاصله بین جرثقیل و نفراتی که در مجاورت آن مشغول به کار هستند باید ۶ متر باشد.
۲۹. حداکثر ولتاژ صفحه کلید آویزان (Pendant) نباید از ۱۲۵ ولت متناوب یا ۲۵۰ ولت مستقیم بیشتر باشد.
۳۰. برای جرثقیل سقفی حتماُ گواهینامه سلامت بگیرید.
آشنایی با روش استفاده از جرثقیلها و باید و نبایدهای مربوط به آنها از حیاتی‌ترین موارد ایمنی جرثقیل سقفی می‌باشد. بار غیر مجاز، کشش جانبی، قطع کن ها، ترمز ثانویه، استفاده از دور معکوس برای کاهش سرعت و بازرسی فنی جرثقیل ها از مواردی هستند که در محیط های کاری با انواع و اقسام تصورات نادرست در هم آمیخته شده اند.
جای تعجب است که ما هنوز هم به خاطر کم توجهی به هشدار اضافه بار جرثقیل ها آسیب میبینیم و کماکان به آن بی توجه هستیم. به عنوان مثال، متأسفانه هشدار اضافه بار جرثقیل نه تنها از طرف ما به عنوان یک هشدار جدی در نظر گرفته نشده و این مورد می‌تواند ایمنی جرثقیل سقفی را تماماً در مخاطره قرار دهد، بلکه به غلط تصور می کنیم که این هشدار فقط چیزی را به اطلاع ما می رساند که ما به پشتوانه تجربه کاربری جرثقیل نیز می توانستیم به آن پی ببریم. از این رو آگاهی عمیق در خصوص این شش تصور نادرست و خطرناک می تواند از آسیب جدی به تجهیزات و حتی جان کاربران جرثقیل جلوگیری نماید.
برای مطالعه بیشتر در خصوص ایمنی کاربری جرثقیل سقفی و آگاهی از برخی تصورات نادرست روی دکمه زیر کلیک کنید.
جدول بار جرثقیل چیست؟
جدول بار مجموعه ای از دستورالعمل ها و الزامات برای کارکرد ایمن جرثقیل و ظرفیت های مجاز باربرداری جرثقیل در شرایط مختلف کاری است. هر جرثقیل جدول بار مخصوص به خود را دارد. استفاده صحیح از جدول بار نقش بسیار مهمی در ایمنی عملیات باربرداری ایفا می کند. اپراتور جرثقیل بایستی طی دروه‌های آموزشی، دانش و تجربه استفاده از جدول بار جرثقیل را کسب کرده باشد.
در خصوص جدول بار دو نکته بسیار حائز اهمیت است:
- در دسترس بودن جدول بار – اپراتور جرثقیل بایستی جدول بار مربوط به جرثقیل مورد استفاده خود را همیشه در دسترس داشته باشد و با توجه به اطلاعات موجود در آن اقدام به باربرداری نماید.
- استفاده صحیح از جدول بار – اپراتور جرثقیل باید با روش استفاده از جدول بار کاملا آشنایی داشته باشد. وی بایستی بتواند به راحتی از جدول بار برای وزن های مختلف در عملیات باربرداری استفاده نماید.
در حین عملیات بازرسی جرثقیل، وجود جدول بار در کابین راننده و همچنین تسلط اپراتور به نحوه استفاده از آن نیز مورد بررسی قرار می گیرد.
روش تعیین وزن بار
برای استفاده از جدول بار جرثقیل، اپراتور بایستی تخمین نسبتاً دقیقی از وزن بار داشته باشد. تعیین وزن بار پیش از عملیات باربرداری یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از بروز حادثه در عملیات جابجایی بار است.
برای بدست آوردن وزن بار از روش‌های زیر استفاده میشود:
- مشاهده وزن بار که روی جعبه یا خود بار توسط سازنده نوشته شده است. در این روش حتما توجه داشته باشید که وزن نوشته شده، وزن خالص بار است یا بار به همراه تجهیزات و متعلقات.
- مراجعه به اسناد و برگه های بار، که توسط سازنده ارائه می شود جهت بدست آوردن وزن بار.
- تعیین وزن با کمک باسکول ( زمانی که بار روی کفی تریلی یا کامیون است).
- بدست آوردن وزن بار بصورت تخمینی با استفاده از جداول وزنی مواد. در این روش با استفاده از جداول وزنی مواد، وزن مخصوص یا همان چگالی مواد را بدست آورده و آنرا در حجم بار ضرب می کنیم تا وزن بار بدست آید.
همه انواع جرثقیل طبق استاندارد ASME و بر اساس دستورالعمل ایمنی وزارت کار بایستی هر ۶ ماه یکبار بازرسی شده و گواهینامه سلامت جرثقیل را دریافت نمایند. شرکت بازرسی آستا تمامی مدارک و مجوزهای مورد نیاز را از مراجع ذیصلاح (سازمان استاندارد، مرکز تایید صلاحیت شرکتهای بازرسی و وزارت کار) دریافت نموده است. ما با پرسنل متخصص خود در سراسر ایران، آمادگی خود را برای انجام امور بازرسی جرثقیل اعلام می‌داریم.برای دریافت مشاوره در خصوص بازرسی انواع جرثقیل و تجهیزات بالابری، صدور گواهینامه سلامت و دوره‌های بازرسی جرثقیل با کارشناسان شرکت بازرسی آستا تماس بگیرید.
ثبت نام دوره های بازرسی جرثقیل
برای مطالعه و آشنایی بیشتر با دوره های مربوطه (آموزش بازرسی انواع جرثقیل ،آموزش ایمنی ،اپراتوری و بازرسی جرثقیل سقفی و دروازه ای، آموزش ریگری ( کمک اپراتور جرثقیل)،آموزش ایمنی ، اپراتوری و بازرسی جرثقیل برجی ( تاورکرین)، آموزش ایمنی ، اپراتوری و بازرسی جرثقیل موبایل) کلیک کنید.
برای ثبت نام در هر کدام از دوره ها به لینک زیر بروید.
مطلب خوبی بود