جدول بار جرثقیل چیست؟
جدول بار جرثقیل و آشنایی با نحوه استفاده از آن تاثیر عمدهای در کاهش حوادث باربرداری در صنعت لیفتینگ دارد. هر جرثقیل یک جدول بار دارد که به صورت خلاصه ظرفیت باربرداری آن جرثقیل را در ارتفاع و شعاعهای کاری متفاوت مشخص می کند. جزئیات و ویژگی های آن را بیان می کند و نشان می دهد که چگونه با تغییر شعاع کاری و زاویه، ظرفیت های بالابری تغییر می کند.اگر به عنوان مسئول عملیات باربرداری و اپراتور، جدول بار جرثقیل را به درستی بررسی نکنید و یا با نحوه استفاده از آن آشنایی کامل نداشته باشید، ممکن است خود و همه افراد حاضر در پروژه و همچنین تجهیزات باربرداری را با مخاطرات جدی روبرو نمایید.
جدول بار مجموعهای از دستورالعملها و الزامات برای کارکرد ایمن جرثقیل و ظرفیت های مجاز باربرداری بوم در شرایط مختلف کاری می باشد. هر جرثقیل جدول بار مخصوص به خود را دارد. استفاده صحیح از جدول بار نقش بسیار مهمی در ایمنی عملیات باربرداری ایفا میکند. اپراتور جرثقیل بایستی طی دروههای آموزشی، دانش و تجربه استفاده از جدول بار جرثقیل را کسب کرده باشد.
در خصوص جدول بار دو نکته بسیار حائز اهمیت است:
- در دسترس بودن جدول بار – اپراتور جرثقیل بایستی جدول بار مربوط به جرثقیل مورد استفاده خود را همیشه در دسترس داشته باشد و با توجه به اطلاعات موجود در آن اقدام به باربرداری نماید.
- استفاده صحیح از جدول بار – اپراتور جرثقیل باید با روش استفاده از جدول بار کاملاً آشنایی داشته باشد و بتواند به راحتی از جدول بار برای وزن های مختلف در عملیات باربرداری استفاده نماید.
در حین عملیات بازرسی جرثقیل، وجود جدول بار در کابین راننده و همچنین تسلط اپراتور به نحوه استفاده از آن نیز مورد بررسی قرار میگیرد.

روش تعیین وزن بار چیست؟
برای استفاده از جدول بار جرثقیل، اپراتور بایستی تخمین نسبتاً دقیقی از وزن بار داشته باشد. تعیین وزن بار پیش از عملیات باربرداری یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از بروز حادثه در عملیات جابجایی بار است.
برای بدست آوردن وزن بار از روشهای زیر استفاده میشود:
- مشاهده وزن بار که روی جعبه یا خود بار توسط سازنده نوشته شده است. در این روش حتما توجه داشته باشید که وزن نوشته شده، وزن خالص بار است یا بار به همراه تجهیزات و متعلقات.
- مراجعه به اسناد و برگه های بار، که جهت بدست آوردن وزن بار توسط سازنده ارائه می شود .
- تعیین وزن با کمک باسکول ( زمانی که بار روی کفی تریلی یا کامیون است).
- بدست آوردن وزن بار بصورت تخمینی با استفاده از جداول وزنی مواد. در این روش با استفاده از جداول وزنی مواد، وزن مخصوص یا همان چگالی مواد را بدست آورده و آنرا در حجم بار ضرب می کنیم تا وزن بار بدست آید.
اجزای اصلی جدول باربرداری جرثقیل
- ظرفیت باربرداری: حداکثر وزنی که جرثقیل میتواند در شرایط خاص بلند کند.
- شعاع کاری: فاصله بین مرکز چرخش جرثقیل تا مرکز ثقل بار.
- ارتفاع بوم: طول بخش قابل گسترش جرثقیل.
- زاویه بوم: زاویه بین بوم و سطح افق.
- وزن تجهیزات اضافی: وزن قلاب، زنجیر، و سایر تجهیزات متصل به جرثقیل.
نکات مهم در استفاده از جدول باربرداری
- همیشه از جدول باربرداری به روز شده استفاده کنید.
- وزن بار را به طور دقیق محاسبه کنید.
- عوامل محیطی مانند باد و بارندگی را در نظر بگیرید.
- از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده کنید.
- به آموزشهای لازم در مورد استفاده از جرثقیل و جدول باربرداری توجه کنید.
نحوه خواندن جدول بار جرثقیل
پیش از استفاده از هر مدل جرثقیل، بایستی جدول بار همان مدل را بررسی نمایید. . اگرچه تسلط به جدول بار جرثقیل نیاز به مهارت و تجربه بالایی دارد، ما در اینجا به طور خلاصه به آموزش خواندن یک نمونه جدول بار جرثقیل می پردازیم. برای اینکار از جدول بار جرثقیل بوم تلسکوپی TEREX RT555 با حداکثر ظرفیت ۵۵ تن استفاده شده است.
ابعاد و وزن
این بخش شامل اطلاعاتی از قبیل ابعاد، وزن کلی جرثقیل و اطلاعات مربوط به جابجایی جرثقیل موبایل میباشد. در این جدول وزن کلی جرثقیل در ستون اول و وزن بار روی محور جلو و عقب بسته به نوع تجهیزات کمکی روی جرثقیل در ستون های بعدی آورده شده است.
محاسبه بار جرثقیل
در این جدول ظرفیت باربرداری در حالتی که از وزنه تعادل ۱۴,۲۰۰ lbs استفاده شده درج شده است. اعداد ثبت شده در سمت چپ جدول، شعاع کاری (فاصله ی مرکز ثقل جرثقیل از مرکز ثقل بار) و اعداد بالا طول بوم جرثقیل هستند.
مثال: اگر باری که قصد جابجایی آن را دارید در فاصله ۲۵ فوت ( ۷٫۶۲ متر ) از مرکز ثقل جرثقیل قرار دارد به جدول بالا مراجعه کرده و از ستون سمت چپ شعاع کاری متناظر با آن را پیدا کرده و سپس بیشترین ظرفیت نظیر آن را در سطر مقابل بیابید، که در این جدول عدد ۴۱,۶۰۰kg میباشد. عدد به دست آمده بدان معناست که این جرثقیل در شعاع کاری ۲۵ فوت و با طول بوم ۶۵ فوت قادر به بلند کردن حداکثر عدد ۴۱,۶۰۰kgکیلوگرم بار میباشد.
محدوده بالابری
محدودهی بالابری نیز به مانند ظرفیت بالابری حائز اهمیت بوده و معمولاً در اکثر جداول بار موجود است. این محدوده نشان می دهد چه طولی از بوم برای بلند کردن بار در یک شعاع و ارتفاع مشخص نیاز خواهد بود.
مثال: می خواهید باری را از شعاع کاری ۳۰ فوت برداشته و به بالای ساختمان در ارتفاع ۶۵ فوت ( ۱۹٫۸۲ متری ) انتقال دهید. با استفاده از جدول محدوده های بالابری میبینید که بوم را باید به میزان ۶۵ فوت باز کنید.
زوایای بالابری
این قسمت از جدول بار جرثقیل بیشترین مقدار بالابری را زمانی که از بوم کمکی استفاده می شود، نشان می دهد.
بالابری ها با طول بوم کمکی ۳۳ و ۵۷ فوت ( در حالی که بوم اصلی به مقدار ۱۱۰ فوت باز شده است ) نمایش داده شده است. با زوایای بالابری بیشتر، مقدار ماکزیمم ظرفیت بالابری کاهش می یابد. در جرثقیل بوم تلسکوپی، می توان به صورت اتوماتیک از داخل کابین اپراتور، زاویه را تنظیم کرد. در جرثقیل بوم خشک مطمئنا این زاویه ثابت است.
جرثقیل در حال حرکت
این جدول، ظرفیت های بالابری را در حالت باربرداری و حرکت جرثقیل نشان می دهد. در این جدول شعاع کاری به همراه طول بوم آورده شده و ظرفیت باربرداری متناظر با هریک در حالت ایستا و حرکت جرثقیل ذکر شده است.
برای آشنایی با جدول بار انواع جرثقیل بر دکمه زیر کلیک کنید.
خط شکست در جدول بار جرثقیل
خط شکست یا خط ریسک در جدول بار جرثقیل، خطی فرضی است که جدول را به دو بخش تقسیم میکند. این خط نشاندهنده حداکثر باری است که جرثقیل میتواند بدون وارد آمدن آسیب به ساختار خود بلند کند. عبور از این خط به معنای وارد شدن فشار بیش از حد به جرثقیل و در نتیجه خطر شکستگی یا واژگونی آن است.
نحوه تشخیص خط شکست در جدول
معمولا خط شکست در جدول بار جرثقیل به صورت زیر مشخص میشود:
- رنگآمیزی: قسمت بالای جدول که مربوط به خط شکست است، ممکن است با رنگی متفاوت از قسمت پایین جدول مشخص شود.
- خط پررنگ: یک خط پررنگ ممکن است برای جدا کردن دو قسمت جدول استفاده شود.
- ستاره یا علامت خاص: در کنار اعداد مربوط به خط شکست، ممکن است از ستاره یا علامت خاصی استفاده شود.
عوامل موثر بر خط شکست
- نوع جرثقیل: نوع جرثقیل (سقفی، متحرک، سیار و …) و طراحی آن بر روی خط شکست تاثیرگذار است.
- طول بوم: هرچه طول بوم بیشتر باشد، ظرفیت باربرداری جرثقیل در شعاعهای دورتر کاهش مییابد.
- ارتفاع بلند کردن: با افزایش ارتفاع بلند کردن، ظرفیت باربرداری کاهش مییابد.
- وزن تجهیزات اضافی: وزن قلاب، زنجیر و سایر تجهیزات متصل به جرثقیل، بر روی ظرفیت باربرداری تاثیرگذار است.
- شرایط محیطی: عوامل محیطی مانند باد، بارندگی و دمای هوا نیز میتوانند بر روی ظرفیت باربرداری جرثقیل تاثیرگذار باشند.
بهترین زاویه باربرداری جرثقیل
بهترین زاویه باربرداری جرثقیل زاویه ای است که حداکثر ظرفیت باربرداری جرثقیل را در آن نقطه خاص فراهم کند و در عین حال ایمنی عملیات را نیز تضمین نماید. این زاویه بسته به نوع جرثقیل، طول بوم، وزن بار و شرایط محیطی متفاوت خواهد بود.به دلایل زیر انتخاب زاویه مناسب مهم است :
- ایمنی: انتخاب زاویه نامناسب می تواند باعث واژگونی جرثقیل، سقوط بار و آسیب به افراد و تجهیزات شود.
- کارایی: انتخاب زاویه بهینه باعث افزایش سرعت و دقت عملیات باربرداری می شود.
- طول عمر جرثقیل: بارگذاری نامناسب و انتخاب زاویه نادرست می تواند به قطعات جرثقیل آسیب رسانده و عمر مفید آن را کاهش دهد.
نکات مهم در انتخاب زاویه باربرداری
• همیشه به نمودار ظرفیت باربرداری جرثقیل مراجعه کنید: این نمودار نشان می دهد که در هر طول بوم و زاویه، جرثقیل قادر به بلند کردن چه وزنی است.
• از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده کنید: استفاده از قلاب، زنجیر و تسمه های با کیفیت و مناسب برای بار، از اهمیت بالایی برخوردار است.
• از افراد آموزش دیده برای عملیات باربرداری استفاده کنید: اپراتور جرثقیل باید به طور کامل با مشخصات فنی جرثقیل و اصول ایمنی آشنا باشد.
• شرایط محیطی را در نظر بگیرید: قبل از شروع عملیات، شرایط محیطی را ارزیابی کرده و در صورت لزوم اقدامات ایمنی لازم را انجام دهید.
شعاع باربرداری جرثقیل
شعاع باربرداری در واقع حداکثر فاصلهای است که جرثقیل میتواند با ایمنی کامل بار را جابجا کند. این فاصله از نقطه چرخش جرثقیل (که معمولاً پایه آن است) تا نقطهای که قلاب به بار متصل میشود، اندازهگیری میشود.به طور خلاصه، شعاع باربرداری یک پارامتر بسیار مهم در عملیات باربرداری با جرثقیل است. رعایت این پارامتر و توجه به عوامل موثر بر آن، نقش اساسی در ایمنی و کارایی عملیات دارد.
آشنایی با اصطلاحات جرثقیل
۱- بار اسمی نهاییTotal rated load
ماکزیمم باری است که در طول بوم و شعاع کار مورد نظر برای باربرداری مجاز شده است. وزن هوک و دیگر ابزارهای باربرداری به عنوان قسمتی از بار محسوب می شود.
۲- بار اسمیRated load
باری است که بایستی بالا برده شود که از کم کردن وزن هوک و دیگر ابزارهای باربرداری از باراسمی نهایی به دست می آید.
۳- ظرفیت باربرداریLifting capacity
ماکزیمم بار اسمی نهایی است که جرثقیل قادر به بلند کردن آن باشد.
۴- شعاع کارWorking radius
فاصله افقی در سطح زمین از مرکز سوئینگ جرثقیل تا خط عمودی از مرکز بار می باشد.
ماکزیمم شعاع کار، ماکزیمم شعاع کاریست که جرثقیل در آن قادر به باربرداری باشد.
۵- ارتفاع باربرداریLifting height
فاصله عمودی از سطح زمین تا هوک جرثقیل می باشد.
۶- طول بومBoom length
فاصله محوری بین پین اتصال ته بوم و پین اتصال قرقره سر بوم می باشد.
۷- زاویه باربرداریElevation angle
زاویه بین مرکز بوم با خط افق می باشد.
۸- طول جیبJib length
فاصله محوری بین پین اتصال قرقره سر بوم و پین اتصال قرقره روی سر جیب می باشد.
۹- زاویه آفست جیبJib offset angle
زاویه بین مرکز بوم و مرکز جیب می باشد.
۱۰- سرعت باز شدن بومBoom extension speed
بیشترین سرعت باز شدن تلسکوپ بوم می باشد.
۱۱- سرعت افزایش زاویه بومBoom elevation speed
زمانی که لازم است تا بوم با کمترین طول از پایین ترین نقطه به بالاترین نقطه خود برسد.
۱۲- سرعت پیچیده شدن سیم بکسلsingle line speed – winding upspeed
بیشترین سرعت پیچیده شدن سیم بکسل در یک دقیقه بر روی درام می باشد.
۱۳- سرعت هوکHook speed
ماکزیمم سرعت بالا رفتن هوک در دقیقه می باشد. سرعت هوک از تقسیم سرعت سیم بکسل بر تعداد لای آن بدست می آید.
۱۴- سرعت سوئینگSwing speed
بیشترین تعداد گردش دستگاه بر دقیقه می باشد.
۱۵- بیشترین عکس العمل جک در عملیات Maximum jack reaction inoperation
بیشترین فشار در نقطه اتکا جرثقیل بر روی زمینمحل استقرار جک های پایه می باشد، هنگامی که جرثقیل با حداکثر بار خود، سوئینگ کند. هنگامی که جک های پایه کاملا باز شده باشند، این مقدار به عنوان ماکزیمم عکس العمل جک نامیده می شود. زمینی که جک های پایه بر روی آن مستقر می شود باید برای این منظور آماده شده باشد.
۱۶- مرکز ثقل center of gravity
نقطه ای از جسم که به عنوان مرکز وزن آن محسوب می شود که معمولا در اجسام متقارن در وسط آن می باشد و اگر این نقطه زیر قلاب جرثقیل قرار بگیرد بار بصورت تراز بلند می شود. مرکز ثقل بارها معمولا با علامت CG نمایش داده می شود.
Leave A Comment