دموراژ چیست؟

این کلمه از واژه “demurrage”  به معنی کرایه معطلی، خسارت بیکار ماندگی است.در دنیای صادرات و واردات، برای حمل کالا از کشتی و کانتینر استفاده می‌شود. در واقع شرکت های حمل و نقل این کانتینر ها را به تجار و شرکت‌های بین المللی اجاره می‌دهند و طبق زمان معین‌ شده در قرارداد پرداخت هزینه صورت می‌گیرد، اگر تجار یا شرکت های صاحب این محموله‌ها موفق به تحویل به موقع کانتینر به شرکت حمل و نقل نشوند و به اصطلاح مدت فری تایم free time  آن‌ها به پایان برسد؛ مستلزم به پرداخت جریمه یا همان کرایه معطلی هستند که به اصطلاح به این جریمه دموراژ گفته می‌شود.

هنگام عقد قرارداد بین شرکت حمل و نقل و تجار زمانی تحت عنوان فری تایم مشخص می‌شود که در واقع طی این مدت زمان  صاحب کالا می‌تواند بدون پرداخت اضافی کانتینر مورد اجاره را در اختیار داشته باشد.

دو نوع فری تایم وجود دارد :فری تایم مبدا و فری تایم مقصد که با توجه به موقعیت هر کدام کاربرد خاص خود را دارند.

فری تایم مبدا، مدت زمانی است که کانتینر خالی تحویل داده شده تا زماتی که کانتینر پر به محوطه کانتینری بازگردانده شود و در مورد فری تایم مقصد بالعکس می‌باشد.لازم به ذکر است بلافاصله پس از پایان مدت فری تایم، محاسبه هزینه دموراژ آغاز می‌گردد.

اگر محموله یا کشتی زودتر از موعد مقرر تخلیه یا بارگیری شود دیسپچ اتفاق افتاده است. به عبارت دیگر دیسپچ در نقطه مقابل دموراژ قرار دارد. در صنعت حمل و نقل زمانی که کالا زودتر از موعد مقرر تخلیه یا بارگیری شود، طبق قراردادی که بین مالک کشتی یا کانتینر و اجاره‌ کننده آن تنظیم شده است، با در نظر گرفتن مدت زمان اضافه از فری‌تایم، مبلغی به عنوان پاداش به اجاره کننده پرداخت می‌شود. به عبارت دیگر مالک کشتی یا کانتینر بخشی از کرایه را به عنوان دیسپچ به اجاره کننده برمی‌گرداند.

دموراژ انواع مختلفی دارد که هر کدام بسته به موقعیت دارای ویژگی‌های خاص خود می‌باشد .

• دموراژ کانتینر

این نوع دموراژ بسته به زمانی است که تاخیر یک کانتینر بیش از حدود مقرر شده در قرارداد باشد، و به موقع به شرکت حمل و نقل بازگردانده نشود. هزینه‌های خرابی کانتینر با توجه به دسترسی آن برای سایر مشتریان، می‌تواند مبلغ قابل توجهی باشد.

• دموراژ کشتی

این نوع دموراژ بسته به زمانی است که تاخیر یک کشتی در بندر بیش از حدود مقرر شده در قرارداد باشد، هزینه‌های پرداخت خسارت کشتی با توجه به تاثیر بر توانایی شرکت کشتیرانی در انجام تعهدات خود طبق قرارداد، می‌تواند مبلغ قابل توجهی باشد.

• دموراژ پایانه

اگر محموله طبق بازه زمانی مشخص شده در قرارداد از ترمینال خارج نشود، مشمول جریمه و پرداخت هزینه دموراژ پایانه خواهد شد. هزینه این نوع دموراژ نیز می‌تواند قابل توجه باشد چرا که تاخیر باعث اثر سو بر توانایی اپراتور ترمینال برای مدیریت بهتر عملیات خود می‌شود.

• دموراژ ریلی

اگر واگن های ریلی طبق بازه زمانی مشخص شده در قرارداد تخلیه نشوند؛ مشمول جریمه و پرداخت دموراژ ریلی می‌شوند. هزینه های ترخیص راه آهن می‌تواند مبلغ قابل توجهی باشد چرا که تاخیر پیش آمده بر توانایی شرکت های ریلی بر مدیریت موثر در عملیات های مربوطه خود اثر سو دارد.

• دموراژ گمرکی

مربوط به زمانی است که وارد کننده یا صاحب کالا طبق زمان مشخص شده در قرار داد نسبت به ترخیص کالا از گمرک اقدامی نکند.

عوامل بسیاری در بروز دموراژ کانتینری موثر هستند. از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. عدم اطلاع تحویل گیرنده کالا از تاریخ ورود بار به گمرک
2. عدم دریافت اسناد و مدارک مورد نیاز جهت حمل توسط گیرنده
3. عدم تطابق محموله با اسناد خرید یا سفارش
4. توقف طولانی کانتینر جهت بازرسی

صاحب کالا یا فروشنده برای کاهش دموراژ احتمالی می تواند تمهیداتی بیندیشد که خسارت کمتری را متحمل شود. این اقدامات شامل موارد زیر هستند:

• اجاره کانتینر با فری تایم بیشتر
• بررسی دقیق بارنامه و حصول اطمینان از عدم وجود سایر تعرفه های خاص
• اقدام به انجام مراحل ترخیص کالا قبل ار رسیدن محموله
• تحویل فوری کانتینر پس از دریافت محموله و ترخیص کالا

برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص و احاطه کلی به مبحث دموراژ و جلوگیری از خسارات احتمالی آتی، این فیلم را در کانال آپارت شرکت آستا مشاهده نمایید و با دوستان و همکاران خود به اشتراک بگذارید.

در بعضی از موارد چاره ای جز پرداخت دموراژ وجود نداشته و به عبارتی پرداخت آن غیر قابل اجتناب است.اگر هزینه دموراژ مدیریت نشود، ممکن است مبلغ جریمه از کل هزینه های خرید بیشتر شود و صاحب کالا بالاجبار از ترخیص کالا منصرف و مجبور به ترک کالا شود.

استریپ همان روشی است که باعث می‌شود صاحب کالا مشمول جریمه نشود.ابن روش پراستفاده، از بهترین راه‌هایی است که می‌تواند از پرداخت دموراژ جلوگیری به عمل آورد.در واقع این روش که به نوعی تخلیه بار است، کالا همزمان با خروج از گمرک مستقیما از کانتینر تخلیه شده و امکان تحویل آن به شرکت حمل و نقل در لحظه وجود دارد.گفتنی است که تخلیه یا فک پلمپ کانتینر باید در حضور ترخیص کار یا همان نماینده صاحب کالا انجام شود.پس از طی این مراحل، مراحل ترخیص کالا در انبار انجام شده و صرفا هزینه انبارداری لحاظ می‌گردد.

دموراژ از بدترین عوارضی است که صاحب کالا یا فروشنده در پروسه خرید یا فروش خود ممکن است مجبور به پرداخت آن باشد. همه بازرگانان به نحوی درگیر در این امر بوده و حتی ممکن است منجر به زیان های سنگین و غیر قابل جبران شود. حال سئوال این است که آیا می توان از این هزینه جلوگیری کرد؟ چه تمهیداتی بیندیشیم و چه اقداماتی انجام دهیم که تا حد ممکن از پرداخت دموراژ دوری کنیم؟ در اینجا با توجه با تجربیات چندین ساله در خصوص بازرسی کالا در گمرکات سراسر ایران برخی از آن اقدامات پیشگیرانه را برمی شمریم:

• همکاری با شرکت های بازرسی خوش سابقه و توانمند
• مشورت با شرکت بازرسی قبل حمل بار در خصوص استانداردهای لازم برای ترخیص کالا
• مشورت با شرکت های ذیصلاح در خصوص روند ترخیص
• همکاری با شرکت های ترخیص‌کار ماهر
• همکاری با شرکت های حمل و نقل حرفه ای
• دریافت سمپل پیش از ثبت سفارش

پیش تر اشاره شد اگر متقاضی برای تخلیه محموله های خود در طی روز هایی که به رایگان و طبق قرارداد از طرف شرکت حمل و نقل به وی ارائه شده، اقدام ننمایند، متحمل پرداخت هزینه ای تحت عنوان دموراژ خواهد بود.اما detention مربوط به زمانی است که اگر کانتینر خالی در زمان مقرر به شرکت حمل و نقل بازگردانده نشود.در واقع تفاوت دموراژ و دتنشن در تاخیر در تخلیه کالا از کانتینر و تاخیر در بازگرداندن کانتینر خالی به شرکت حمل و نقل است.

در ابتدا خریدار و فروشنده در قرارداد خرید و فروش خود قاعده اینکوترمز توافقی را انتخاب نموده و بر اساس آن مشخص می شود که کدام طرف مسئولیت حمل را بر عهده گرفته است. اغلب اوقات در حمل کالای فله یکی از دو قاعده FOB و یا CFR اینکوترمز مورد استفاده قرار می گیرد.

در این حالت حمل کالا بر عهده خریدار است و طبیعتا انعقاد قرارداد حمل و چارتر کشتی با خریدار است. خریدار در قرارداد چارتری که با مالک وسیله حمل منعقد می کند، تعهدات دموراژ و دیسپچ را نسبت به مالک تعیین می کند.  بر اساس قاعده FOB، حمل محصول به عهده خریدار بوده و او باید برای اجاره کانتینر اقدام کند. در این قاعده اگر دیسپچ یا دموراژ برای محموله لحاظ شود، خریدار یا مالک کالا باید دموراژ را بپردازد و فرد فروشنده مسئولیتی در این خصوص ندارد.

در این قاعده حمل بین المللی و انعقاد قرارداد حمل و چارتر بر عهده فروشنده است اما عموما تخلیه در بندر مقصد بر عهده خریدار است. بنابراین تخلیه توام با تاخیر در مقصد از سوی خریدار برای فروشنده نسبت به مالک کشتی مسئولیت ایجاد می نماید و در این حالت فروشنده باید در قرارداد خرید و فروش با خریدار برای این موضوع تعیین تکلیف نماید. در تایجه این حالت، تخلیه بایستی بدون تاخیر انجام شود تا هزینه‌های دموراژ شامل فروشنده نشود.

در قرارداد بین خریدار و فروشنده، فارغ از اینکه معامله بر مبنای FOB یا CFR انجام شود، دقت به جزئیات دموراژ و دیسپچ از اهمیت بسیاری برخوردار است. از سوی دیگر باید دقت نمود هر چند اصولا مبلغ دموراژ و دیسپچ به مالک کشتی پرداخت و یا از وی دریافت می شود اما به هر حال بهتر است تسویه حساب دموراژ و دیسپچ در ابتدا بین خریدار و فروشنده انجام شود و در گام بعد شخص یا طرف مسئول حمل و نقل با مالک کشتی تسویه حساب نماید.