تجهیزات کنترلی دیگ بخار
در این بخش به تشریح تجهیزات کنترلی دیگ بخار که فشار و سطح آب را کنترل میکنند، می پردازیم. این تجهیزات شامل آبنما، لول کنترل و پرشر کنترل، سنسور کنترل دمای گاز خروجی (سنسور اگزوز) و … میشوند و بایستی در بازرسی ادواری دیگ بخار مورد بازرسی و کنترل صحت عملکرد قرار بگیرند.
حفاظت و ایمنی دیگ بخار به دو دسته تقسیم می شود:
- حفاظت آشکار : حفاظت از خود دیگ بخار
- حفاظت نهان : حفاظت از اطاقک دیگ بخار (boiler room)
وظیفه حفاظت آشکار به دو صورت انجام میپذیرد:
اپراتور
در موتورخانه هایی که دیگ بخار مورد استفاده قرار می گیرد، حتما باید عملکرد بویلر به وسیله یک اپراتور ثابت مورد کنترل قرار گیرد تا بتوان از عملکرد صحیح دیگ بخار اطمینان حاصل کرد.همچنین بازرسی های روزانه، هفتگی و ماهیانه را انجام داد و چک لیست های مربوطه را تکمیل کرد.
تجهیزات کنترلی دیگ بخار
برای کنترل سطح آب و فشار بخار بویلر از تجهیزات کنترلی دیگ بخار استفاده می شود. این تجهیزات کنترلی دیگ بخار شامل گیج فشار، پرشر سوئیچ ها، سوپاپ اطمینان (safety valve)، آب نما، لول کنترل، ترموستات اگزوز می باشند که در این مقاله به تشریح نحوه عملکرد آنها مطابق استاندارد می پردازیم.این تجهیزات کنترلی ۲ آیتم را در دیگ های بخار، کنترل می کنند.
- فشار بخار
- سطح آب
تجهیزات دیگ بخار چیست؟
لوازم دیگ بخار را می توان به طور کلی به دسته های زیر تقسیم کرد:
- تجهیزات کنترلی: وظیفه این تجهیزات، تنظیم و کنترل پارامترهای مهم دیگ بخار مانند سطح آب، فشار، دما و … است.
- تجهیزات ایمنی: این تجهیزات برای جلوگیری از خطرات احتمالی مانند انفجار دیگ بخار به کار می روند.
- تجهیزات جانبی: این تجهیزات برای عملکرد بهتر و بهینه تر دیگ بخار مورد استفاده قرار می گیرند.
نمونه هایی از لوازم دیگ بخار
در اینجا برخی از نمونه های لوازم دیگ بخار در هر دسته ارائه می شود:
۱. تجهیزات کنترلی
- کنترل سطح آب:
- آبنما
- لول کنترل
- شیر اطمینان سطح آب
- کنترل فشار:
- پرشر کنترل
- شیر اطمینان فشار
- کنترل دما:
- ترموستات
- شیر کنترل دما
- کنترل مشعل:
- شیر برقی مشعل
- سیستم کنترل احتراق
۲. تجهیزات ایمنی
- شیر اطمینان: برای تخلیه بخار اضافی در مواقع خطرناک
- سیستم اعلام خطر: برای هشدار در صورت بروز مشکل در دیگ بخار
- سیستم خاموش کننده خودکار: برای خاموش کردن خودکار دیگ بخار در مواقع اضطراری
۳. تجهیزات جانبی
- پمپ آب: برای تامین آب مورد نیاز دیگ بخار
- سختی گیر: برای حذف املاح مضر از آب
- دودکش: برای خروج دود و گازهای حاصل از احتراق
تجهیزات کنترل فشار بخار
گیج فشار، کنترلی را انجام نمی دهد و فقط میزان فشار بخار داخل بویلر را به اپراتور نشان می دهد. به دلیل اینک گیج فشار یک تجهیز اندازه گیری می باشد، باید در بازه زمانی مشخص کالیبره شود. اپراتور نیز باید به صورت مستمر گیج فشار را بازدید نماید و نتیجه را در چک لیست های مربوطه یادداشت نماید. اندازه گیج فشار باید به گونه ای باشد که اپراتور بتواند به راحتی از پایین دیگ بخار، میزان فشار داخل بویلر را بخواند و یادداشت نماید.
- پرشرسوئیچ ها (Pressure Switch):
پرشرسوئیچ یک تجهیز الکترو مکانیکی بوده و فشار بویلر را کنترل می کند. مطابق استاندارد ملی ایران به شماره ۴۲۳۱، روی هر دیگ بخار باید حداقل ۲ دستگاه پرشرسوئیچ نصب شود.
یکی از پرشرسوئیچ ها به عنوان پرشرسوئیچ اصلی، عملکرد عادی بویلر را کنترل می نماید یعنی در فشار کارکرد دیگ بخار را تنظیم می کند. پرشرسوئیچ اصلی در فشار کارکرد دیگ بخار تنظیم شده و در صورت رسیدن فشار بخار به فشار کارکرد، مشعل را خاموش کرده و از افزایش فشار بخار بیش از حد جلوگیری می کند. پرشرسوئیچ دوم، پرشرسوئیچ اطمینان بوده که معمولا یک بار بالاتر از فشار کارکرد بویلر تنظیم می شود. در صورت افزایش فشار بیش از حد کارکرد و عدم عملکرد پرشرسوئیچ اصلی، باعث میشود تابلو برق به صورت کامل قطع شده و آژیر خطر به صدا درآید.
در برخی بویلر ها ۳ عدد پرشر سوئیچ نصب می باشد. پرشر سوئیچ سوم، طول شعله مشعل را تنظیم می کند. در زمانی که فشار بسیار پایین بوده (مثلا زمانی که بویلر در مدت زمانی طولانی خاموش بوده و دوباره بویلر را روشن می کنیم)، پرشرسوئیچ سوم فرمان شعله بلند را صادر کرده و با توجه به ایجاد حرارت زیاد توسط شعله بلند، بخار با سرعت بیشتری تولید میشود و به طبع آن فشار با سرعت بالاتری ایجاد خواهد شد. با نزدیک شدن به فشار کارکرد بویلر، شعله کوتاه فعال شده و نرخ تولید بخار و افزایش فشار کاهش مییابد. این موضوع از خاموش و روشن شدن بیش از اندازه دیگ بخار جلوگیری کرده و باعث افزایش عمر مفید دیگ بخار خواهد شد.
- روش ﺗﺴﺖ ﭘﺮﺷﺮﺳﻮﺋﯿﭻ در بازرسی دیگ بخار:
ﭘﯿﭻ ﺑﺎﻻی ﭘﺮﺷﺮﺳﻮﺋﯿﭻ را ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار درﺟﻪ ﺟﻠﻮی ﭘﺮﺷﺮﺳﻮﺋﯿﭻ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﯾﺪ، از روﺷﻦ ﺑﻮدن دﯾﮓ ﺑﺨﺎر اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻓﺮﻣﺎﯾﯿﺪ. (اﮔﺮ ﻣﺸﻌﻞ دﯾﮓ ﺷﻤﺎ دو ﻧﺎزﻟﻪ ﺑﻮد ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﯽ ﺷﻮد) اﮔﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺮ روی ﭘﺮﺷﺮ ﺳﻮﺋﯿﭻ ﺑﻌﺪی ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد ﺷﻌﻠﻪ دوم ﻧﯿﺰ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﻮق، ﭘﯿﭻ اﻧﺪازه ﻓﺸﺎر ﭘﺮﺷﺮﺳﻮﺋﯿﭻ را ﺳﺮ ﺟﺎی ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ، ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدی ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد.
- سوپاپ اطمینان (Safety Valve):
این شیر تخلیه مهمترین تجهیز ایمنی نصب شده روی دیگ بخار است و برای تخلیه فشار مضاعف داخلی در صورت بالاتر رفتن آن از حد تعیین شده کاربرد دارد. اگر چه این سوپاپ اطمینان در طراحی و عملکرد بسیار ساده است اما خوردگی، انسداد در جریان ورودی در خود شیر یا در مسیر لوله منتهی به سوپاپ اطمینان می تواند در عملکرد صحیح آن اختلال ایجاد کند.سوپاپ اطمینان در صورت افزایش فشار بخار بیش از فشار کارکرد بویلر، به صورت مکانیکی باز شده و بخار را تخلیه می کند. سوپاپ اطمینان باید در فشار ۱٫۱ برابر فشار کارکرد بویلر تنظیم شود. مطابق استاندارد ملی ایران به شماره ۴۲۳۱، دیگ های بخار با ظزفیت بیشتر از ۳۷۰۰kg/hr، باید دارای ۲ دستگاه سوپاپ اطمینان یا یک سوپاپ اطمینان دوقلو باشند.
- روش ﺗﺴﺖ ﺳﻮﭘﺎپ اﻃﻤﯿﻨﺎن دیگ بخار:
ﻫﺮ ﺳﻪ ﻣﺎه ﯾﮑﺒﺎر ﻓﺸﺎر دﯾﮓ را ﺗﺎ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮﯾﺪ و اﺟﺎزه دﻫﯿﺪ ﺳﻮﭘﺎپ ﺑﺎز ﺷﻮد و ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮه ﺳﻮﭘﺎپ را ﺑﮑﺸﯿﺪ (ترجیحا به صورت روزانه) که در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮﭘﺎپ، ﺑﺨﺎر را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. سوپاپ یا سوپاپ های اطمینان بایستی جمعا بتوانند مقدار بخار اضافی را به راحتی تخلیه نمایند. سوپاپ اطمینان دیگ بایستی به طور روان و بدون ضربه کار کند.
دهانههای تخلیه بخار سوپاپهای اطمینان و یا منتهی الیه لوله تخلیه آنها باید در ارتفاع کافی و بالاتر از محل کار کارگران قرار داده شود بهطوری که ارتفاع آنها از کف زمین تا سکو کمتر از سه متر نباشد.
تجهیزات کنترل سطح آب
- آبنما (Sight Glass):
آبنما نیز مانند گیج فشار، کنترلی را انجام نمی دهد و فقط سطح آب داخل بویلر را به اپراتور نشان می دهد. مطابق استاندارد ملی ایران به شماره ۴۲۳۱، دیگ های بخار با ظرفیت بیشتر از ۱۴۵kg/hr باید دارای ۲ دستگاه آبنما بوده که حداقل یکی از آنها به صورت مستقیم به بدنه بویلر متصل گردد. آبنما ها در دو نوع شیشه ای و مغناطیسی موجود بوده و استفاده از هر دو نوع آبنما روی دیگ بخار مجاز می باشد.
- لول کنترل (Level Control):
لول کنترل یکی از مهمترین تجهیزات کنترلی دیگ بخار می باشد. لول کنترل وظیفه کنترل سطح آب در سطح نرمال را دارد. روی دیگ بخار باید حداقل ۲ دستگاه لول کنترل نصب گردد. لول کنترل اول، لول کنترل اصلی بوده و میزان آب در سطح حداقل ۱۰۰ میلیمتر بالاتر از آخرین لوله تنظیم میکند. لول کنترل دوم، لول کنترل اطمینان می باشد. لول کنترل اطمینان در سطح پایین تری نصب شده و در صورت عدم عملکرد لول کنترل اصلی، تابلو برق را کامل قطع کرده و آژیر خطر به صدا در می آید.اگر میزان کاهش سطح آب در این مرحله جبران نشد، لول کنترل سیگنال خاموش شدن مشعل را برای جلوگیری از سوختن دیگ بخار صادر می کند. عملکرد این لول کنترل دوگانه برای ایمنی افراد و همچنین دیگ بخار حیاتی بوده و اپراتور بایستی به صورت متناوب بازرسی لول کنترل را انجام داده و از انباشته نشدن لجن در ورودی لول کنترل و عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل نماید.
- روش ﺗﺴﺖ ﻟﻮل ﮐﻨﺘﺮل دیگ بخار (ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه ﺳﻄﺢ آب):
ﺷﯿﺮ ﺗﺨﻠﯿﻪ زﯾﺮ ﻟﻮل ﮐﻨﺘﺮل دیگ را در حین تست دیگ بخار ﺳﺮﯾﻌﺎً ﺑﺎز ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ تا ﻣﺮاﺣﻞ زﯾﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ﺗﮏ ﺗﮏ ﻣﺮاﺣﻞ را ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ.
- ﺳﺮﯾﻌﺎً ﭘﻤﭗ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد.
- ﻣﺸﻌﻞ ﺧﺎﻣﻮش ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
- ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﻣﺸﻌﻞ آژﯾﺮ ﺑﻪ ﺻﺪا در ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ.
ﯾﮑﯽ از ﻣﺰاﯾﺎی اﯾﻦ روش ﺗﻤﯿﺰ ﺷﺪن ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻟﻮل ﮐﻨﺘﺮل در حین تست دیگ بخار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
- ترموستات اگزوز (Exhaust Thermostat):
ترموستات اگزوز جزء تجهیزات کنترلی دیگ بخار می باشد که در استاندارد به آن اشاره ای نشده است ولی یک کلید ایمنی بسیار مهم بوده که در مواقع کم آبی از انفجار بویلر جلوگیری خواهد کرد. ترموستات اگزوز در خروجی دودکش نصب می شود و عملکرد آن بدین صورت است که چنانچه دمای خروجی دود دودکش، بیش از میزان تنظیم شده ترموستات باشد، ترموستات دودکش عمل کرده و تابلو برق را به صورت کامل قطع و آژیر خطر به صدا در می آید. کم آبی و کاهش انتقال حرارت، باعث افزایش دمای دودکش دیگ بخار می شود. ترموستات دودکش معمولا باید حدود ۳۰ درجه سلسیوس بالاتر از دمای خروجی دود در حالت نرمال تنظیم شود.
Leave A Comment