آسانسور یک وسیله الکترومکانیکی است که برای جابجایی افراد و کالاها به صورت عمودی در ساختمان‌ها طراحی شده است. این سیستم به طور معمول شامل یک کابین متحرک است که در داخل یک چاه یا چاله حرکت می‌کند و می‌تواند بین دو یا چند ایستگاه مشخص در ساختمان جابجا شود.

آسانسور با استفاده از یک سیستم محرکه، معمولاً موتور الکتریکی یا جک هیدرولیکی، عمل می‌کند. این موتور نیروی لازم برای حرکت کابین را تأمین می‌کند و از طریق سیم بکسل یا سیستم هیدرولیکی، کابین را به بالا یا پایین می‌برد. آسانسورها معمولاً در ساختمان‌های مسکونی، تجاری، اداری و صنعتی استفاده می‌شوند و به ویژه در ساختمان‌های بلند که استفاده از پله‌ها دشوار است، کاربرد دارند.

• تسهیل دسترسی: آسانسورها امکان دسترسی سریع و آسان به طبقات مختلف را فراهم می‌کنند. این ویژگی به ویژه در ساختمان‌های چند طبقه که تردد با پله‌ها دشوار است، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
• افزایش ایمنی: استفاده از آسانسور به کاهش خطرات ناشی از استفاده از پله‌ها کمک می‌کند، به ویژه برای افراد مسن، کودکان و کسانی که دارای مشکلات حرکتی هستند.
• افزایش ارزش ملک: نصب آسانسور در ساختمان‌ها به عنوان یک سرمایه‌گذاری مفید شناخته می‌شود که می‌تواند ارزش ملک را افزایش دهد، به ویژه در ساختمان‌های بالای چهار طبقه.
• صرفه‌جویی در زمان و انرژی: آسانسورها با سرعت بالا، زمان لازم برای جابجایی بین طبقات را کاهش می‌دهند و به ساکنان این امکان را می‌دهند که زمان خود را بهینه‌تر مدیریت کنند.

آسانسورها به عنوان وسایل حمل و نقل عمودی در ساختمان‌ها، انواع مختلفی دارند که هر کدام برای کاربردهای خاصی طراحی شده‌اند. انواع آسانسور و کاربردهای آنها به شرح زیر می باشد.

• آسانسور کششی

کاربرد: مناسب برای ساختمان‌های بلند و چند طبقه. این نوع آسانسور با استفاده از نیروی الکتروموتور و سیم بکسل کار می‌کند و معمولاً برای جابجایی مسافران و بارها در ساختمان‌های تجاری و مسکونی استفاده می‌شود.

• آسانسور هیدرولیک

کاربرد: معمولاً در ساختمان‌های کوتاه (۲ تا ۸ طبقه) استفاده می‌شود. این نوع آسانسور با استفاده از فشار مایع عمل می‌کند و برای جابجایی بارهای سنگین یا در مکان‌هایی که فضای کافی وجود ندارد، مناسب است.

• آسانسور مغناطیسی

کاربرد: این نوع آسانسور بدون نیاز به موتورخانه کار می‌کند و از نیروی مغناطیسی برای جابجایی کابین استفاده می‌کند. بیشتر در پروژه‌های خاص و با نیاز به ایمنی بالا کاربرد دارد.

• آسانسور پنوماتیک

   – کاربرد: برای ساختمان‌های کوتاه (معمولاً ۲ تا ۴ طبقه) طراحی شده است و از سیستم وکیوم برای حرکت استفاده می‌کند. این نوع آسانسور به دلیل عدم نیاز به موتورخانه، فضای کمتری اشغال می‌کند.

• آسانسور ویلچربر

کاربرد: مخصوص جابجایی افرادی است که قادر به استفاده از پله‌ها نیستند. این آسانسورها معمولاً در مکان‌هایی مانند بیمارستان‌ها و ساختمان‌های عمومی نصب می‌شوند.

• آسانسور باربری

کاربرد: برای حمل بارهای سنگین و مصالح ساختمانی طراحی شده‌اند و معمولاً در پروژه‌های ساختمانی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• آسانسور بیمارستانی

کاربرد: شامل آسانسورهای تخت بر و برانکابر است که برای جابجایی بیماران طراحی شده‌اند. این آسانسورها باید حرکتی نرم و آرام داشته باشند تا راحتی بیماران را تأمین کنند.

• آسانسور خانگی

کاربرد: طراحی شده برای استفاده در خانه‌ها، این آسانسورها معمولاً کوچک‌تر هستند و برای جابجایی افراد یا بارهای سبک در داخل منزل استفاده می‌شوند.

• آسانسور شیشه‌ای

کاربرد: بیشتر در ساختمان‌های تجاری یا لوکس برای زیبایی ظاهری مورد استفاده قرار می‌گیرد و به طور معمول در فضاهای باز نصب می‌شود.

این تقسیم‌بندی‌ها نشان‌دهنده تنوع بالای آسانسورها و کاربردهای مختلف آنها در شرایط گوناگون است، که هر کدام بسته به نیاز خاص طراحی شده‌اند.

آسانسور از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام نقش خاصی در عملکرد کلی آن دارند. در ادامه، اجزای اصلی آسانسور و عملکرد آنها توضیح داده می‌شود.

1. موتور: نیروی محرکه آسانسور را تأمین می‌کند و معمولاً از نوع الکتریکی است. این موتور می‌تواند چند فاز باشد و برای جابجایی کابین و وزنه تعادل به کار می‌رود.

2. کابین: فضایی است که افراد یا بارها در آن قرار می‌گیرند. کابین به گونه‌ای طراحی شده که ایمنی مسافران را تأمین کند و معمولاً دارای درب‌های ایمن است.

3. تابلو فرمان: مرکز پردازش اطلاعات آسانسور است که درخواست‌های صادره از سوی کابین را دریافت کرده و به موتور منتقل می‌کند. این تابلو شامل مدارهای فرمان و ریزپردازنده‌هاست و وظیفه کنترل حرکت آسانسور را بر عهده دارد.

4. ریل: مسیر حرکت کابین و وزنه تعادل را هدایت می‌کنند و از بروز لرزش جلوگیری می‌کنند. این اجزا به تثبیت کابین در حین حرکت کمک می‌کنند.

5. سیم بکسل: وظیفه انتقال نیرو از موتور به کابین را بر عهده دارد. این سیم معمولاً از تارهای فولادی ساخته شده و برای جابجایی کابین و وزنه تعادل استفاده می‌شود.

6. وزنه تعادل: برای ایجاد تعادل بین وزن کابین (با مسافران یا بار) و خود وزنه استفاده می‌شود. این عمل باعث کاهش مصرف انرژی موتور و افزایش ایمنی سیستم می‌شود.

7. سیستم ترمز: شامل لنت‌ها، هسته فلزی متحرک و سیم پیچ است که در مواقع ضروری برای توقف آسانسور عمل می‌کند. ترمز معمولاً در حالت فعال قرار دارد و تنها زمانی آزاد می‌شود که موتور در حال کار باشد.

8. درب‌ها: درب‌های کابین و طبقات وظیفه ایمنی مسافران را بر عهده دارند. این درب‌ها معمولاً به صورت اتوماتیک باز و بسته می‌شوند تا ورود و خروج افراد را تسهیل کنند.

9. انکودر: به کنترل موقعیت کابین کمک کرده و اطمینان حاصل می‌کند که کابین به درستی در هر طبقه توقف کند.

این اجزا با همکاری یکدیگر، عملکرد صحیح و ایمن آسانسور را تضمین می‌کنند و کیفیت آنها تأثیر زیادی بر روی عمر مفید و کارایی سیستم دارد.

سیستم کششی : در آسانسورهای کششی، کابین بر روی دو ریل عمودی حرکت می‌کند که به دیوار چاه آسانسور متصل شده‌اند. این ریل‌ها از تاب خوردن کابین جلوگیری کرده و تعادل آن را حفظ می‌کنند.

یک موتور الکتریکی نیروی لازم برای حرکت کابین را تأمین می‌کند. این موتور با استفاده از یک کابل (سیم بکسل) که به کابین متصل است، کار می‌کند. طرف دیگر این کابل به وزنه تعادل متصل است که تقریباً برابر با ۴۰ درصد وزن کابین است.

عملکرد موتور: وقتی مسافران دکمه طبقه مورد نظر را فشار می‌دهند، سیگنالی به تابلو فرمان ارسال می‌شود که موتور را برای شروع حرکت فعال می‌کند. موتور با چرخاندن فلکه، کابل را کشیده و کابین را به سمت بالا یا پایین حرکت می‌دهد.

در این سیستم، وزنه تعادل کمک می‌کند تا بار کلی سیستم کاهش یابد و تنها نیروی کمی برای غلبه بر اصطکاک مورد نیاز باشد.

سیستم ایمنی : آسانسورها معمولاً دارای سیستم‌های ایمنی هستند که در مواقع اضطراری مانند سرعت غیرطبیعی یا قطع برق، عملکرد صحیح کابین را تضمین می‌کنند. یکی از این سیستم‌ها، پاراشوت است که در صورت افزایش سرعت غیرمجاز، ترمزهای خاصی را فعال می‌کند.

مکانیزم حرکت کابین آسانسور ترکیبی از فناوری‌های مکانیکی و الکتریکی است که به آن اجازه می‌دهد تا با ایمنی و کارایی بالا بین طبقات حرکت کند. این سیستم‌ها نه تنها راحتی را برای کاربران فراهم می‌آورند بلکه با ویژگی‌های ایمنی پیشرفته خود، امنیت مسافران را نیز تضمین می‌کنند.

نصب و راه‌اندازی آسانسور یک فرآیند پیچیده است که نیازمند دقت و تخصص بالایی می‌باشد. مرحل اصلی نصب آسانسور به شرح زیر می باشد:

1. طراحی و برنامه‌ریزی

•     تهیه نقشه: در این مرحله، نوع کاربری ساختمان و بار ترافیکی (تعداد آسانسور، ظرفیت و سرعت) مشخص می‌شود. همچنین الزامات قانونی و استانداردهای مربوطه بررسی می‌شود.

2. آماده‌سازی چاهک آسانسور

•   دیوارکشی: سه طرف چاهک باید دیوارکشی شود تا از محیط اطراف جدا گردد. این دیوارها معمولاً از آجر، رابتیس یا ورق فولادی ساخته می‌شوند.
•  آماده‌سازی کف چاله: فضای کافی برای اجرای سکوی ضربه‌گیر و نصب آرماتورهای انتظار در فونداسیون باید فراهم شود.

3. اجرای آهنکشی

• در این مرحله، اسکلت فلزی برای پشتیبانی از ریل‌ها و کابین نصب می‌شود. دقت در این مرحله بسیار مهم است زیرا عدم دقت می‌تواند منجر به لرزش کابین در حین حرکت شود.

4. نصب ریل‌ها و درب‌ها

• ریل‌های آسانسور باید به دقت نصب شوند تا حرکت کابین به طور روان انجام گیرد. همچنین درب‌های هر طبقه باید به گونه‌ای نصب شوند که تنها در زمان قرارگیری کابین در محل خود باز شوند.

5. نصب مکانیکال آسانسور

• شامل نصب موتور، شاسی موتور، کابین، و سایر اجزای مکانیکی است. این مرحله نیازمند دقت بسیار بالا برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم است.

6. انجام کارهای الکتریکال

• شامل نصب تابلو فرمان، سیم‌کشی موتور، و اجرای سیم درختی چاه است. پس از این مراحل، تست‌های لازم انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که سیستم به درستی کار می‌کند.

7. بازرسی نهایی

• پس از اتمام نصب، بازرس استاندارد باید به محل حاضر شود تا تمامی اجزا را بررسی کند. در صورت عدم وجود مشکل، گواهی استاندارد صادر می‌شود.

• نوع ساختمان: نوع ساختمان، تعداد طبقات، میزان تردد و نوع بار، در انتخاب نوع آسانسور بسیار موثر است.
• استانداردهای ایمنی: آسانسور باید مطابق با استانداردهای ایمنی ملی و بین‌المللی نصب و راه‌اندازی شود.
• شرکت نصب و نگهداری: انتخاب یک شرکت معتبر و با تجربه برای نصب و نگهداری آسانسور بسیار مهم است.
• هزینه: هزینه نصب و نگهداری آسانسور یکی از عوامل مهم در انتخاب آن است.

• ایمنی: تعمیرات منظم به جلوگیری از حوادث و اطمینان از ایمنی کاربران کمک می‌کند. آسانسورها باید به طور مداوم تحت بررسی قرار گیرند تا از عملکرد صحیح آنها اطمینان حاصل شود.
• کاهش هزینه‌ها: نگهداری منظم می‌تواند هزینه‌های ناشی از خرابی‌های بزرگتر را کاهش دهد. در واقع، تعمیرات پیشگیرانه معمولاً هزینه کمتری نسبت به تعمیرات اضطراری دارند.
• افزایش عمر مفید: تعمیر و نگهداری منظم باعث افزایش عمر مفید آسانسور می‌شود و عملکرد آن را در سطح بهینه نگه می‌دارد.

1. تشخیص مشکلات

•  تکنسین‌ها باید مشکلات و خرابی‌های آسانسور را شناسایی کنند. این شامل بررسی سیستم‌های الکتریکی، مکانیکی و الکترونیکی است.

2. تعمیر و تعویض قطعات

• پس از شناسایی مشکلات، قطعات آسیب‌دیده تعمیر یا تعویض می‌شوند. این ممکن است شامل موتورها، کنترلرها، سنسورها و سایر اجزا باشد.

3. بازرسی‌های دوره‌ای

• بازرسی‌های منظم برای اطمینان از عملکرد صحیح آسانسور ضروری است. این بازرسی‌ها معمولاً شامل چک کردن سیستم‌های ایمنی، عملکرد درب‌ها و بررسی وضعیت کلی کابین است.

4. تنظیمات عملکرد

• پس از انجام تعمیرات، تنظیمات لازم برای بهینه‌سازی عملکرد آسانسور انجام می‌شود. این شامل تنظیم سرعت، حساسیت سنسورها و زمان‌های تأخیر است.

5. گزارش‌دهی و مستندسازی

• تمامی مراحل تعمیر باید مستند شود تا تاریخچه‌ای از کارهای انجام شده در دسترس باشد. این مستندات می‌تواند به مدیر ساختمان کمک کند تا برنامه‌ریزی بهتری برای نگهداری آینده داشته باشد.