پیش نیاز بازرسی جرثقیل سقفی تسلط کامل به استانداردهای مربوطه و همچنین مهارت و تجربه در امر بازرسی می‌باشد. در این مقاله ابتدا به معرفی انواع جرثقیل سقفی و استانداردهای مرتبط پرداخته و سپس روش‌های بازرسی هر مدل را به تفصیل شرح خواهیم داد.

جرثقیل سقفی (Overhead Crane) چیست؟

جرثقیل سقفی (Overhead Crane) یا همان جرثقیل‌های پل دار، یکی از انواع پرکاربرد جرثقیل در محیط های صنعتی و کارخانه‌هاست. به طور کلی جرثقیل‌های سقفی از دو ریل حرکت طولی موازی در طرفین و پل یا دیرک که در این فضا قرار دارد تشکیل شده است. قسمت بالابری و کالسکه و وینچ جرثقیل در فضای این پل جابجا می شود. اگر پل در یک یا دو طرف روی پایه‌هایی قرار گیرد، جرثقیل از نوع نیم دروازه‌ای یا دروازه‌ای خواهد بود.

استانداردهای بین المللی جرثقیل‌های سقفی

این استانداردها عبارتند از:

1. استاندارد BS466
2. استاندارد FEM
3. استاندارد ASME B30.2

انواع جرثقیل‌های سقفی

به طور کلی جرثقیل‌های سقفی در دو مدل کلی تک پل و دو پل طراحی و ساخته می‌شوند. که در شکل تک پل حداکثر تناژ بالابری و Span  جرثقیل (فاصله بین ریل های حرکت طولی) پایین‌تر است. تقسیم بندی دیگر جرثقیل‌های سقفی به صورت رونشین و آویز است. که بر اساس محل قرار گیری کلگی حرکت طولی جرثقیل روی ریل‌های حرکت طولی تعیین می‌گردد. که در عکس انواع آن ها نمایش داده شده است.

به طور کلی چهار مدل کلی از جرثقیل‌های سقفی (بالاسری) وجود دارد:

• جرثقیل های سقفی پل دار و متحرک

این نوع جرثقیل روی سیستم ریلی که در طول سالن کارخانه تعبیه گردیده حرکت می کند و حرکت در سه محور طولی، عرضی و عمودی را ممکن می‌سازد. که معمولا تک پل یا دو پل هستند.

• جرثقیل دروازه‌ای

این نوع جرثقیل بسیار شبیه به جرثقیل سقفی کار می کند، با این تفاوت که کلگی حرکت طولی عموما هم سطح زمین حرکت می کند.  و پل روی دو پایه در طرفین نصب می گردد. اگر جرثقیل در یک سمت روی ریلی هم سطح زمین نیست نصب گردد ( مثلا روی دیوار) به آن نیم دروازه‌ای می‌گویند.

• جرثقیل بازویی و دیواری

این نوع جرثقیل از یک محور گردان و بوم تشکیل شده است که کالسکه و سیستم بالابری روی آن حرکت می‌کند. قسمت گردان می‌تواند روی یک دکل که روی زمین نصب شده، بگردد که در این صورت می تواند ۳۶۰ درجه چرخش داشته باشد و یا روی بخشی از سازه نصب گردد که معمولا تا ۱۸۰ درجه قابلیت چرخش خواهد داشت.

• مونوریل

این نوع از جرثقیل سقفی می‌تواند کاملا سفارشی ساخته شده و در صورت طراحی صحیح در جانمایی کارخانه، بسیار موثر بکار گرفته شود. دراین نوع جرثقیل، قلاب تنها در دو محور عمودی و در راستای دیرک منوریل حرکت دارد. توصیه نمی شود که بار در محلی به جز زیر دیرک برداشته شود.

اگر در جانمایی اولیه کارخانه محل نصب این نوع جرثقیل که عموما در خطوط تولید پیوسته و حمل مواد اولیه و خطوط رنگ و … کاربرد دارد، به درستی طراحی گردد، اینگونه خطرات و ریسک‌ها نیز حذف می‌شوند.

اجزای جرثقیل‌های سقفی

اجزای اصلی جرثقیل‌های سقفی به طور کلی عبارتند از:

• پل یا تیرک جرثقیل: که کالسکه روی آن سوار شده و وزن بار را به کلگی ها منتقل می‌کند.
• کالسکه: مجموعه وینچ، درام، موتور گیربکس، هدایت کننده سیم، لیمیت سوئیچ بار و چرخ های حرکتی عرضی روی این مجموعه قرار دارند که وظیفه بالابری بار بر عهده این جزء است.
• ریل‌های حرکت طولی پل جرثقیل و حرکت عرضی کالسکه
• موتور‌های حرکت طولی پل و عرضی کالسکه جرثقیل سقفی
• تابلو برق و خطوط انتقال برق
• چرخ‌ها و ضربه‌گیرها
• لیمیت سوئیچ‌ها و قطع کن‌ها
• ترمزها
• مجموعه قلاب و سیم بکسل و قرقره‌ها
• کلید فرمان و یا ریموت کنترل جرثقیل سقفی

بازرسی جرثقیل سقفی

پروسه بازرسی

پروسه بازرسی جرثقیل سقفی به شرح ذیل می‌باشد:

1. درخواست کارفرما مبنی بر بازرسی فنی و ایمنی جرثقیل سقفی با اعلام تعداد و مشخصات فنی تجهیزات به شرکت آستا.
2. پیگیری درخواست کارفرما از طرف کارشناسان شرکت و اعلام تعرفه‌های بازرسی و هماهنگی‌های لازم با نماینده کارفرما.
3. تأیید تعرفه و یا تنظیم قرارداد از طرف کارفرما و هماهنگی جهت تعیین تاریخ بازرسی جرثقیل.
4. اعزام کارشناس بازرسی به محل نصب جرثقیل و بررسی ، بازدید و تست بار توسط ایشان و تهیه چک لیست‌های مرتبط با بازرسی جرثقیل‌های سقفی.
5. در صورت عدم وجود مغایرت کلی با آئین نامه جرثقیل ها مصوب وزارت کار کشور ، گواهی سلامت و تأییدیه ایمنی جرثقیل سقفی صادر و به کارفرما ارائه خواهد شد و در صورت وجود مغایرت با آئین نامه جرثقیل های سقفی ، گزارش عدم انطباق جهت رفع عیوب به کارفرما ارائه شده تا وی ظرف مدت یک ماه نسبت به رفع عیوب و درخواست بازرسی مجدد اقدام نماید.

*** لازم به ذکر است که نوبت دوم بازرسی برای همه تجهیزات رایگان بوده و هیچگونه هزینه‌ای برای کارفرما در برنخواهد داشت.

موارد بازرسی جرثقیل سقفی

• بازرسی جرثقیل سقفی ، دروازه‌ای و بازویی شامل بررسی و آزمایش موارد ذیل می‌باشد:
• بازدید و بررسی پلاک مشخصات فنی جرثقیل / بررسی SWL
• بررسی طول دهانه ، طول مسیر حرکت و ارتفاع نصب جرثقیل سقفی
• بازدید و بررسی وضعیت هوک
• بررسی وضعیت سیم بکسل و قرقره ها
• بررسی وضعیت درام
• بررسی وضعیت موتور و گیربکس جرثقیل و چک کردن ترمزها
• بررسی وضعیت ریل ها و پل های جرثقیل ( تک پل و یا جفت پل ) ، همچنین تست خیز پل با ۱۰۰% بار نامی طبق استاندارد BS466 و استاندارد FEM
• بررسی وضعیت سیستم کنترل ، قطع کننده‌ها ، هشداردهنده‌ها و سیستم برق جرثقیل سقفی
• تست بار با ۱۲۵ % بار اسمی طبق استاندارد BS 466 و استاندارد FEM

روش‌های بازرسی جرثقیل سقفی

بازرسی جرثقیل سقفی دو پل (TOP Running double girder overhead crane)

یکی از رایج ترین بالابرها جرثقیل سقفی یا سالنی است ، جرثقیل‌های سقفی معمول‌ترین مورد جرثقیل‌های با کارکرد سنگین را دارند و شامل یک مجموعه بالابری که روی یک کالسکه (ترولی)  نصب شده است و می تواند در طول پل‌های جرثقیل حرکت عرضی نماید و مجموعه پل‌ها می‌توانند توسط مکانیسم حرکتی جرثقیل در طول مسیر سالن حرکت طولی نمایند .

جرثقیل‌های سقفی دوپل عمدتاً به دودسته   TOP Running و  Underhung تقسیم می‌شوند.

جرثقیل‌های سقفی درسالن‌های نیروگاه‌ها، کارخانه‌های ذوب فولاد، سالن‌های تولید، سالن‌های مونتاژ، صنایع معدنی و بسیاری دیگر از صنایع مورد استفاده قرار گرفته و دارای ظرفیت‌های بالا تا حدود ۵۰۰ تن می باشند.

مکانیسم بالابری شامل مجموعه‌ای از درام ، سیم بکسل، الکتروموتور ، گیربکس، ترمز، پولی، قلاب، یاتاقان و هوزینگ می‌باشد. این مجموعه طی مکانیسم‌هایی قابلیت جابه‌جا کردن بار در راستای قائم و درصفحه افق را به طور همزمان دارد .جرثقیل‌های سقفی از دو طریق کنترل و هدایت می شوند، یکی از اتاق کنترل (کابین اپراتور) و دیگری از طریق صفحه کنترل که بستگی به میزان استفاده از جرثقیل و ظرفیت آن دارد .

استانداردهای مرجع برای ساخت و بازرسی این نوع جرثقیل عبارتند از:

• ISO 8306
• CMAA 70
• ISIRI 4379
• ASME B30.2
• FEM
• BS 466
• DIN 15018

بازرسی جرثقیل سقفی آویز (Under slung top running bridge crane)

این نوع جرثقیل شبیه به نوع رو رونده بوده با این تفاوت که مطابق شکل زیر کالسکه بر لبه باکس پل به طور آویز قرار گرفته و حرکت می کند ولی کلگی‌ها بر روی ریل‌های حرکت طولی بر تیرهای حمال سوار می‌شود ، استاندارد مرجع برای بازرسی جرثقیل سقفی ASME B30.17  بوده و حداکثر ظرفیت آن برای نوع تک پل ۱۰ تن و برای نوع دو پل ۳۰ تا ۴۰ تن است .

بازرسی جرثقیل سقفی تک پل آویز (Under hung mono rail crane)

مونوریل آویز شبیه به نوع سقفی بوده با این تفاوت که هر دو حرکت طولی و عرضی ، یعنی کالسکه و کلگی‌ها چنانچه در شکل ملاحظه می شود به طور آویز قرار داشته و حرکت می کنند ، استاندارد مرجع جهت بازرسی جرثقیل سقفی تک آویز ASME B30.11 است.

جرثقیل‌های مونوریل معمولاً به صورت آویز تیرحمال Girder اصلی نصب می شوند و کاربردهای بسیار در صنایع در ظرفیت‌های پایین دارا می‌باشند. قیمت پایین و فضای کم مورد نیاز و توانایی حرکت بر مسیر منحنی از جمله مزایای این جرثقیل می‌باشند و تنها محدودیت آن‌ها ظرفیت حمل بار است که حداکثر ظرفیت آن‌ها ۱ تا ۲ تن است.

تست جرثقیل سقفی (بدون بار)

بازرسی جرثقیل سقفی باید توسط بازرس فنی یا بازرس شخص ثالث ذیصلاح انجام شود. این آزمون شامل موارد زیر است و طی آن باید هرگونه عیب، شرایط یا صدای غیر عادی و اشکال عملکردی جرثقیل در بازرسی جرثقیل سقفی مورد توجه قرار گیرد :

1. بالا بردن و پایین آمدن مجموعه قلاب
2. حرکت کالسکه
3. حرکت پل
4. سوئیچ‌های کنترل حدود: تنظیمات سوئیچ‌های کنترل حدود باید بوسیله آزمون‌های حرکت بالابر با قلاب خالی و با افزایش سرعت به میزان حداکثر سرعت، تعیین شود. مکانیزم عمل تجهیزات کنترل حدود باید به گونه‌ای قرار گیرد که این تجهیزات به منظور جلوگیری از برخورد قلاب یا مجموعه قلاب با هر قسمت کالسکه یا جرثقیل، در تمام شرایط و درزمان مناسب عمل کنند.
5. تجهیزات قفل کننده، محدودکننده و نشان‌دهنده در صورت وجود.

تست بار جرثقیل سقفی

تست بار نامی

بار مجاز دستگاه در زمان کارکرد نباید بیش از ۱۰۰ % بار تست باشد. حداکثر بار مجاز جهت تست جرثقیل سقفی نباید بیش از ۱۰۰% ظرفیت نامی دستگاه باشد. تست بار نامی باید شامل حرکات زیر باشد:

• در تست جرثقیل سقفی بار تا فاصله مناسبی بالا برده شود تا اطمنیان حاصل شود که بار به طور کامل به اجزاء جرثقیل اعمال شده است.
• هنگام تست جرثقیل سقفی کالسکه به همراه بار در تمام طول پل حرکت داده شود.
• هنگام تست جرثقیل سقفی کالسکه به منتهی‌الیه دو طرف پل منتقل شده و سپس پل در تمام طول مسیر حرکت داده شود.
• هنگام تست جرثقیل سقفی درحین پایین آوردن بار آزمون، بار بوسیله ترمز متوقف و نگه داشته شود.
• هنگام تست جرثقیل سقفی اندازه گیری مقدار جریان و ولتاژ و سرعت و حداکثر مسافت مجاز طی شده پس از اعمال ترمز انجام شود.
• هنگام تست جرثقیل سقفی حداکثر خیز مجاز تیر اصلی درحالت تست بار نامی باید اندازه گیری شده و نباید بیش از ۱٫۸۸۸ دهانه باشد.

برای بازرسی جرثقیل سقفی می‌توانید چک لیست مربوطه تهیه شده توسط مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار را از اینجا دانلود نمایید.

برای دریافت اطلاعات در خصوص دروزه‌های آموزشی اپراتوری جرثقیل سقفی با ما تماس گرفته و جهت تماشای ویدئوی آموزشی در خصوص ایمنی اپراتوری جرثقیل سقفی اینجا کلیک کنید.

شرکت بازرسی مهندسی آستـــــــا تنها شرکت دارنده هر ۳ مجوز بازرسی از مرکز تائید صلاحیت ایران ، سازمان ملی استاندارد ایران و مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت بهداشت کار در ایران

• ارائه دهنده خدمات بازرسی و صدور گواهینامه سلامت تاورکرین ، انواع جرثقیل ها ، کلایمر ، بالابر کارگاهی، لیفتراک ، دیگ بخار و مخازن تحت فشار، سیستم ارتینگ و چاه ارت، بازرسی آسانسور، بازرسی جوش و NDT
• ارائه دهنده خدمات آموزشی اپراتور تاور کرین و ریگری همراه با صدور گواهینامه

برای مشاوره، بازرسی و صدور گواهینامه سلامت جرثقیل سقفی با ما تماس بگیرید : ۴۹۱۹۷۰۰۰-۰۲۱

!Your trusted associate, asta